Op het gebied van vogels gebeurt er nu van alles in de lucht

Hij heeft verschillende boeken geschreven over het geluid van vogels, het laatste toepasselijk Wat zingt daar? geheten en een database van zo’n 20.000 vogelgeluiden, waarvan een groot gedeelte ook in zijn hoofd zit. Dick de Vos is weliswaar geen wetenschapper of bioloog, maar wel vogelgids bij IVN en BirdingBreak en bovenal een fervent vogelliefhebber en -kenner. Dat blijkt wel als we hem spreken over zijn favoriete onderwerp. Tjoktjok Tot in detail weet hij te vertellen over de roep of zang van behoorlijk wat vogels, vaak ook gepaard met het lijfelijk nabootsen ervan. Zo klinkt de koolmees als ’tadie, tadie’ en de nachtegaal als ’tu, tu, tu, tuu, tuu, tuuu tjoktjoktjoktjok’. Zo op papier staat het wat gek, maar De Vos weet het geluid dusdanig over te brengen dat het herkenbaar is. Althans, de koolmees. De nachtegaal is lastiger. En vooral zo prachtig dat hij er een heel boek aan wijdt, dat volgend jaar uitkomt. „Het geluid is zo overrompelend, zo hard, zo vol levensvreugde, ik word daar altijd heel gelukkig van. De nachtegaal en haar zang is zo vaak beschreven en afgebeeld: in gedichten, in fresco’s, in toneelstukken, in muziekstukken zoals dat van Mozart, Die Zauberflöte. Het heeft bijna mythische vormen aangenomen, zo mooi.” Wanneer we nu naar buiten gaan horen we vooral de roodborst. Een groot deel van ’onze’ roodborsten trekt naar het zuiden, terwijl roodborsten uit Noord-Europa in ons land komen overwinteren. Ieder mannetje en ieder vrouwtje claimt een eigen winterterritorium. „Waar honden dat al piesend met hun pootje omhoog en mensen dat met tuinhekjes doen, doen vogels dat met zang.” Wat we dan horen? Dat weet hij niet alleen na te doen, maar ook mooi te verwoorden. „Een prachtige zang die iedere keer anders klinkt. Het is een dunne fragiele strokenzang met hoog-laag afwisseling die uiteindelijk naar beneden parelt. Ik vergelijk het met een herfstblad dat naar beneden dwarrelt, weer even wordt meegenomen met de wind en uiteindelijk neerdaalt.” Zeldzaamheden Met de jaarlijkse vogeltrek en haar -telling is er van alles gaande momenteel in vogelland. Al moet je dat wel weten: De Vos zit in verschillende appgroepen die zeldzaamheden doorgeven. Wanneer er een Bladkoning (’blako’ voor professionals) is gezien bijvoorbeeld, een klein vogeltje uit Siberië. Ook is er onlangs een zeldzame Blauwstaart ontdekt op Texel en in Wassenaar. Nog zeldzamer was de Goudlijster bij Ouddorp op 2 oktober. Veel zeldzaamheden worden geheimgehouden, omdat bescherming belangrijk is. „Ik ga overigens niet op elke zeldzaamheid af. Dicht bij huis valt er genoeg te genieten.” Al werkt het herfstige weer niet mee: zoals wij in de miezerregen het liefst thuis blijven, houden de vogel zich dan ook graag schuil. „Dit is de tijd voor de zeldzame doortrekkers, die uiteindelijk doorgaan naar het zuiden. Verder trekken ook onze vogels naar het zuiden: zwaluwen en merels bijvoorbeeld. Andere komen hier overwinteren: koperwieken en kramsvogels en verschillende soorten ganzen. Nederland is een echt ganzenland. Buitenlanders komen er speciaal voor naar ons land.” In de stad is het geluid van de vogels veranderd, weet men inmiddels. Stadsvogels moeten boven het verkeer uitkomen en daardoor zingen ze hoger. Ook de coranacrisis heeft invloed. „Er is veel minder verkeer dus het is een stuk stiller. Het geluid op straat is twee decibel gedaald en daardoor hoor je de vogels veel beter. We gaan ook meer naar buiten. Daardoor lijkt het alsof er meer vogels zijn, maar dat is niet het geval: we zien ze gewoon meer.” Hallo? Toch is het momenteel druk in de lucht, met al het geroep en gezang. Veel vogels trekken nu over ons land, vaak in groepjes. Dan laten ze hun kenmerkende vluchtroep horen, alsof ze willen zeggen, ’ik ben hier nog steeds!’ Via die roepjes blijft de groep bij elkaar, wat veiliger is. Daarnaast hebben de meeste vogels ook een sociale roep. Die hoor je vaak als een vogel alleen vliegt. Het is alsof die vraagt ’hallo, is hier iemand?’ En heel soms hoor je zelfs een stukje zang als ze overvliegen, vooral bij leeuweriken is dat het geval. Duidelijk: er is dus van alles aan de hand, als je maar iets meer weet. De Vos: „Het leuke aan vogels is dat ze er altijd en overal zijn, waar ook ter wereld. Je hoeft maar een keer een goede verrekijker te kopen en je geniet je leven lang.”