Vanwaar de drang angstvallig jong te blijven?

De moderne maatschappij lijkt geobsedeerd door de eeuwige jeugd. Dat komt eigenlijk voort uit verveling, stelt Manon Spierenburg, coauteur van onder meer het boek Rimpelmania over onze Don Quichot-achtige strijd tegen de veroudering. „In de loop der eeuwen hebben we onze leefomgeving grotendeels onder controle gekregen”, legt Manon Spierenburg uit. „Bij gebrek aan echte, nieuwe, grote problemen staren we onszelf nu ernstig in de spiegel aan en besluiten we in te grijpen. Want zo kan het niet langer! De tuin is aangeharkt, nu wij nog. Het mes moet erin, buikvet moet weg en loshangende lellen strakgetrokken.” „Heus niet alleen bij mensen die het qua werk van hun uiterlijk moeten hebben, ook huisvrouwen of mensen met een gewone kantoorbaan ontkomen er niet aan. Mensen gedragen zich als één lichaam omdat de evolutie ons heeft geleerd dat je op die manier de beste overlevingskansen hebt. IJdelheid? Zoals iedereen op een goed moment uitgezaagde dierfiguren voor het venster had staan omdat de buren die ook hadden, vinden velen dat je het nu niet kunt maken om geen opgespoten lippen te hebben, want dan val je buiten de groep.” Huub Buijssen is psychogerontoloog, een psycholoog die is gespecialiseerd in ouder worden. Hij haakt in: „In tijden dat de kennis niet verouderde, waren het de ’bejaarden’ die de wijsheid in pacht hadden. Zij hadden status. Snotneuzen wisten niets en hadden al helemaal niets te zeggen. Om die redenen kleedde men zich ook ouwelijker. Kijk maar eens naar een foto van je moeder of oma toen zij veertig was. Ze lijkt wel tachtig!” „Het draait erom hoe anderen mensen je zien. Dat is vandaag de dag niet anders. Het ideaalbeeld echter wel. Tegenwoordig is dat de eeuwige jeugd, aangezien de kennis constant in beweging is en snel veroudert. Een tienjarige is behendiger met de computer dan wij en op sommige gebieden wijzer vanwege de technische ontwikkelingen. Vroeger telde de ervaring. Dat was je enige kennisbron.” Er komt geen patatje in Om ervoor te zorgen dat je bijblijft, moet je met je tijd meegaan. Anders lig je eruit. De Arnhemse Mathilde Lentjes (50) voelt die druk als geen ander. „Ik probeer jong en vitaal te blijven. Moe word ik er soms van. Minstens vier keer per week ben ik in de sportschool te vinden; alles voor een strak lichaam. Ik eet volgens het boekje, er komt geen patatje in. Over een poosje laat ik hoogstwaarschijnlijk liposuctie uitvoeren. Die buik moet plat!” Lentjes zegt het lichaam van een 25-jarige te benijden, maar niet de geest. „Dat is misschien het enige voordeel van ouder worden: ik weet heel goed wat ik wil, ben resoluter en minder snel teleurgesteld. Maar de tijd dat ik onbezorgd kon genieten, is definitief voorbij. Ik heb een leeftijd bereikt waarop je mensen gaat verliezen. Om ervoor te zorgen dat ik niet star en verbitterd word, heb ik besloten om als een kind naar de wereld te blijven kijken. Ik omring me met jonge mensen, dat geeft me het gevoel dat ik lééf. Maar dat kost energie en laat die verdorie nou afnemen naarmate je ouder wordt...” Auteur Manon Spierenburg weet hier wel wat op. „Ga eens naar plekken waar iedereen ouder is dan jijzelf. Wedden dat je je weer een jong blaadje voelt? Of snuffel op een middelbare school of universiteitscampus aan de dikke moleculaire wolk van angst die om die arme kinderen heen hangt. Gloednieuw en loeistrak, maar geen flauw benul waar het naartoe gaat en of het allemaal gaat lukken. Ontspan eens in plaats van je te laten straktrekken of je te laten opspuiten zodat je er net zo uitziet als alle anderen die dat hebben gedaan. Hang lekker achterover en geef je over aan een bevrijdende lachbui omdat je je realiseert dat dit een spel is dat je toch niet gaat winnen.” Zo is het maar net, vindt ook psychogerontoloog Buijssen. Al is ouder worden natuurlijk een serieuze aangelegenheid. Hij zegt: „Zeker als je lichaam gebreken vertoont, ga je je echt oud voelen. Je lijf herinnert je er constant aan. We zijn bang om ziek te worden en gruwelen bij de gedachte onze onafhankelijkheid te moeten inleveren.” Dan is er nog de onvermijdelijke dood. Buijssen: „Doodsangst zit in de mens en is vandaag de dag misschien zelfs heviger dan vroeger. Toen putten de meeste mensen troost uit religie, want het leven ging immers door na de dood. Ik adviseer degenen die hiermee zitten, hun tijd niet langer te verspillen. Leg je alsjeblieft neer bij ’problemen’ waaraan je niets kunt doen. Er is immers geen alternatief!” „Kijk je in de spiegel en zie je een oude kop? Bedenk dan dat je tien jaar eerder precies hetzelfde dacht. Stop met piekeren over oud worden. Daar krijg je rimpels van!” Als een kleuter? Als je doorhebt hoe de mechanismen achter het heersende schoonheidsideaal werken, kun je erom lachen, beweert auteur Manon Spierenburg. „De perfecte vrouw van nu heeft een klein neusje, grote, ronde ogen en een popperige mond die een beetje openstaat zodat haar parelwitte tanden goed zichtbaar zijn, zo slank dat haar hoofd relatief groot lijkt en gelifte wenkbrauwen die voor een licht verbaasde blik zorgen. De fysieke kenmerken van een kleuter! Je kunt je afvragen wat het over ons zegt dat we dat zo aantrekkelijk vinden.”