De oudste wandelroute van ons land

Kenmerk: eerste bewegwijzerde route in Nederland

Van: Amsterdam naar Arnhem

Lengte: 150 kilometer (zes etappes)

Gelopen: laatste etappe

In 1914 schreef de ANWB geschiedenis door de eerste officiële wandelroute van Nederland te openen. De 150 kilometer van Amsterdam naar Arnhem bestaat uit zes delen, die in afstand variëren van twintig tot dertig kilometer lang. Doorlopers kunnen twee etappes in een dag plannen, maar wie minder geharde voetzolen heeft kan het bij één etappe houden of zelf naar hartenlust een indeling maken. Vanaf de hoofdstad loop je door het plassengebied van het Gooi, over de Utrechtse Heuvelrug, langs de grote rivieren en door de zuidrand van de Veluwe naar Arnhem. Van de originele route uit 1914 loopt ongeveer tachtig procent nog steeds over dezelfde paden. Onderweg vind je een keur aan overnachtingsmogelijkheden, waar de benen voor even omhoog gegooid kunnen worden.

In de stromende regen wandelde ik, samen met vriend en doorgewinterd duursporter Youri, de laatste etappe. Oké, oké, ik geef toe: we liepen een déél van de laatste etappe. Het aanhoudende natte weer maakte het niet heel aantrekkelijk om 23 kilometer door de blubber te ploeteren vanaf Heelsum, dus begonnen we bij station Oosterbeek (veertien kilometer verderop). Het wandelpad begint direct naast het station en de eerste stop is al na een paar minuten, want tussen de statige bomen schuilt het Arnhem Oosterbeek War Cemetery. Hier liggen 1754 militairen die omkwamen bij de Slag om Arnhem. Vanaf de begraafplaats wandel je over de grotendeels verharde paden en tussen de verzorgde villa’s richting Park Zypendaal en aansluitend Landgoed Sonsbeek. Twee prachtige parken die gekenmerkt worden door de landhuizen waar het gebied naar vernoemd is. Hier kun je nog even genieten van het laatste plukje natuur, voordat de terrassen van Arnhem lonken. Een welverdiend koud pilsje is na 150 kilometer immers welverdiend (op anderhalve meter afstand van elkaar, dat wel).

Leroy van den Berg, verslaggever

Voor de kids

Kenmerk: familieroute

Waar: Kaapse Bossen, Doorn

Lengte: 5 kilometer

Twee mogelijkheden. Je vraagt kinderen of ze mee gaan wandelen in het bos. Néééé saai! Of ze vraagt kinderen of ze mee op zoek gaan naar een grafheuvel, een stenen tafel en een uitzichttoren. Ja! Dat willen ze wel!

En dus vertrekken we met twee achtjarigen richting De Kaapse Bossen bij Doorn (Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug). Een wandelroute van vijf kilometer, dat is ook mooi te behappen als je benen nog niet zo lang zijn. Lekker een uurtje in het gezonde groen en dan ergens een ijsje eten.

Helaas kunnen we, als onervaren boswandelaars, bij parkeerplaats Groene Entree de rode route niet vinden. Dat ligt vast helemaal aan ons! Gelukkig is de route cirkelvormig en pakken we ’m gewoon een stukje verder op bij theehuis/chalet St. Helenaheuvel in Doorn; kan er na afloop nog even iets worden gedronken of een broodje gehaald.

Het leuke van deze route bestaat uit het zoeken naar de bezienswaardigheden. Zoals de Doornse kei, keurig op een sokkel. Het formaat valt ons jeugdige gezelschap wel wat tegen. Hoezo zware zwerfsteen die in de jaren dertig een heuse attractie was? Het gevaarte zou symbool staan voor de ijstijden, waarin schuivende ijsmassa’s veel zwerfkeien uit Scandinavië achterlieten. „Zulke stenen liggen gewoon bij school op het plein”, luidt het commentaar.

Oeps. Gelukkig is uitzichttoren De Kaap met 25,6 meter wel een echte joekel. Helaas is de toren, vanwaar je bij helder weer zelfs de Dom in Utrecht zou kunnen zien, op het moment van ons bezoek gesloten in verband met corona. Begrijpelijk, want op de trappen naar boven valt natuurlijk moeilijk afstand te houden. Op het plakkaat van Natuurmonumenten staat aanmoedigend gemeld dat de natuur wél open is…

Dan maar op zoek naar de Stenen Tafel, in 1931 geplaatst als pauzeplek. En, intrigerend, de grafheuvel. De verhoging wordt met grote ogen bekeken. Hoeveel dode mensen liggen daar dan wel in? We schatten het in als familiegrafheuvel, dus minstens tien... Al met al toch een spannende én overzichtelijke wandeling daar in die heerlijk groen geurende Kaapse Bossen.

Marjolein Schipper, verslaggever

Adembenemend hoogtepunt

Kenmerk: route met hoogteverschil

Waar: Schoorl

Lengte: 23 kilometer

Je zou de Schoorlse Duinen in Noord-Holland zomaar kunnen verwarren met een groene heuvelrug, zo hoog zijn ze! Met 55 meter boven NAP zijn het de hoogste duinen van Nederland. De Duintoppentocht, de route van 23 kilometers door dit gebied, spreekt dan ook tot de verbeelding.

De tocht (en ook andere routes) start bij het Buitencentrum, aan de rand van het natuurgebied. Hier kun je terecht voor informatie over de Schoorlse Duinen. Op het moment van ons bezoek is het vanwege corona gesloten, maar inmiddels is het weer open. Gelukkig hebben we de app ’Wandelnetwerk Noord-Holland’ op de smartphone en de Duintoppenroute gedownload.

Via een flinke trap achter het Buitencentrum bereiken we de toppen van de duinen. Het is een pittige klim, maar het uitzicht op het achterland is fantastisch. Dit zijn ook geen gewone duinen, wordt ons snel duidelijk. We wandelen door een glooiend bos dat honderd jaar geleden door Staatsbosbeheer is geplant. Er hangt een aangename dennengeur, vogels fluiten hun liedjes en in de verte horen we de Noordzee ruisen. Helemaal alleen. Een met de natuur. Erg fijn.

De tocht voert niet alleen door het bos, maar ook langs natte vlaktes en heidevelden, die in augustus in bloei staan. Het pad is trouwens niet verhard, maar bestaat uit mul zand... Tel daarbij de hoogteverschillen op en je begrijpt waarom het zweet al na dertig minuten van ons lijf gutste. Maar de wandeling blijkt er met zijn variatie van fraaie landschappen een om in te lijsten. On-Nederlands haast. Het klimmen en dalen geeft de tocht ook iets mindfuls, je moet hier en daar goed opletten waar je je voet neerzet.

Een goede conditie is overigens een voorwaarde. Onze benen hielden het na tien kilometer voor gezien!

Reza Bakhtali, eindredacteur

Ontdekkingstocht door de stad

Kenmerk: stadswandelroute

Waar: Maastricht

Lengte: 10 kilometer

Wie Maastricht zegt, denkt niet meteen aan het Waldeckpark. Toch start hier onze wandelroute en da’s handig want het ligt aan de rand van de stad en dat is dus makkelijk parkeren.

Het park is een bijna vergeten stukje natuur met statige oude en bijzondere bomen. Aan de overkant van de drukke Bisschopssingel ligt het bekendere Aldenhofpark en daar passeren we de berenkuil. Hier zaten tot in de jaren negentig, heel zielig, twee beren opgesloten. Nu ligt er een dode giraf met een meisje in een rode jurk. Het is het kunstwerk van Michel Huisman en levensecht.

Verderop zien we een treurige beer op een bankje. Het moet Jo voorstellen, de laatste bruine beer uit de kuil. Ook een kunstwerk, het park staat er vol mee.

Door het park stroomt rivier de Jeker en een houten brug leidt ons via het Nieuwenhofpoortje door de dikke stadsmuur. Via de trap komen we op de muur met een mooi zicht op het park. Iets verderop gaan we weer naar beneden en wandelend door de kleine karakteristieke kinderkopstraatjes komen we bij de trots van Maastricht: het Vrijthof met gebroederlijk naast elkaar de protestantse Sint Janskerk en de rooms-katholieke Sint Servaasbasiliek.

De wandelroute brengt ons langs de meest fantastische plekken, waaraan we normaal gesproken zomaar voorbij zouden lopen. We staan bijvoorbeeld even stil bij de Helpoort, de voormalige imposante stadspoort. Er tegenover ligt het Pesthuys, nu een theater. Daar gaan we de stadsmuur weer op. In maart vorig jaar is hier een flink gedeelte van de muur ingestort en dat wordt nu gerestaureerd.

Teruglopend via het stadspark zien we de Tapijnkazerne. De gebouwen bieden nu onderdak aan onder andere een brasserie en de universiteit. We gaan de Bisschopssingel weer over en dan zitten er alweer tien kilometers op en zijn we weer bij het startpunt.

De stadswandeling Maastricht is een fijne route met veel afwisseling, al hebben we na 2,5 uur lopen nog lang niet alles van de stad gezien. We hadden er met plezier dan ook nog een paar wandelkilometers aan toegevoegd.

Frank van der Vleuten, beeldredacteur

Bezinning

Kenmerk: Themaroute, herinneringstocht

Waar: van Amsterdam naar Kamp Westerbork (Dr.)

Lengte: 336 kilometer (31 etappes)

Gelopen: van Hooghalen naar Kamp Westerbork (5,3 km)

Het was Jan Dokter die in 2012 het Westerborkpad letterlijk en figuurlijk op de kaart zette. Om zijn in de Tweede Wereldoorlog gedeporteerde familieleden te herdenken, liep hij van de Hollandse Schouwburg in Amsterdam naar het voormalige doorgangskamp Westerbork in Drenthe.

De route volgt deels de spoorlijn waarover de deportaties plaatsvonden. Verder voert hij in veel plaatsen langs synagogen, werkkampen en onderduikadressen. Een van de meest tot de verbeelding sprekende onderduiklocaties is wel het Verscholen Dorp, een schuilplaats voor onderduikers in de bossen bij Nunspeet (etappe 14). In negen hutten verbleven onderduikers, van Joden tot geallieerde piloten. In oktober 1944 werd de plek door Duitse soldaten ontdekt, waarna acht van de 86 onderduikers werden gevangengenomen en geëxecuteerd. In het bos is een paar huizen nagebouwd. Nog steeds hangt er die beklemmende sfeer…

Wij liepen de laatste etappe (31) van het Westerborkpad, van Hooghalen naar het kamp. Opmerkelijk is dat je wandelend door het bos veel wijzer wordt over… planeten. Langs het slingerende, keurig verharde Melkwegpad dat we vanaf het Herinneringscentrum naar het kamp volgen, staan borden met weetjes over Mars, Jupiter en de Aarde. Het heeft alles te maken met de veertien gigantische radiotelescopen die na zo’n anderhalve kilometer lopen opdoemen. Ze speuren zoemend ons sterrenstelsel af. Verder horen we alleen vogels, want onze telefoons moeten uit (alweer een bord) om de signalen niet te verstoren.

Stilte ook op het terrein van het voormalige kamp Westerbork, waarvandaan tijdens de oorlog 102.000 in Nederland wonende Joden per trein werden gedeporteerd naar concentratie- en vernietigingskampen in Duitsland, Polen en Tsjechië. Er staan twee goederenwagons op de plek van vertrek, verderop een later teruggevonden barak. Naast het bekende monument met de opkrullende rails staat een wachttoren. Nu begrijp je waarom dit traject geen wandelroute, maar een bezinningsroute wordt genoemd.

Frans Raven, eindredacteur

Aanbod

Ook deze routes wandelen? Op de site van de Koninklijke Wandel Bond Nederland vind je beschrijvingen van en links naar de routes die onze redactie liep en bovendien een overzicht van vele andere routes die de moeite waard zijn. Zo kun je bijvoorbeeld zoeken op wandelroutes bij steden, per provincie of op thema. Denk daarbij aan natuurroutes, wandelen langs spannende volksverhalen of in Romeinse voetsporen.