Oorlogsminister doet boekje open

Karaktermoord op Wilhelmina

Door Willem Kool & Menzo Willems

09 mei 2019 in GESCHIEDENIS

Koningin Wilhelmina spreekt haar landgenoten toe over Radio Oranje vanuit Londen

Het beeld dat koningin Wilhelmina een fiere, vastberaden mannetjesputter was klopt niet helemaal. Althans volgens haar vertrouweling Eelco van Kleffens. In zijn oorlogsdagboeken beschrijft hij als oorlogsminister van Buitenlandse Zaken de vorstin als een hakkelende, onzekere, humeurige oude vrouw.

Koningin Wilhelmina spreekt haar landgenoten toe over Radio Oranje vanuit Londen

Zo noteert de in 1983 overleden bewindsman over een tafelrede die Wilhelmina op 5 augustus 1942 uitsprak tijdens een diner met president Franklin Roosevelt op het Witte Huis in Washington: „De koningin was zeer nerveus, kon blijkbaar de tekst niet goed lezen, hakkelde en sprak veel te zacht.” Tijdens treinreizen oefende Van Kleffens met de koningin de antwoorden die zij moest geven op vragen van journalisten.

Minister Eelco van Kleffens

Engelandvaarder Eddie Jonker (98) vertelde desgevraagd in een reactie: „Wilhelmina was juist een heel sterke vrouw. Zij minachtte de ministers in het oorlogskabinet. Ze was een no-nonsens vrouw. Zij klonk als een echtekoningin uit die tijd. Wij kregen bij ontmoetingen met haar de instructie een halve pas achter haar te lopen en geen vragen te stellen maar alleen antwoorden te geven. Zij ratelde aan een stuk door. Ik denk dat Van Kleffens zichzelf aan het goed praten is. Wij zijn niet op ons achterhoofd gevallen.”

Volgens Jonker wist Wilhelmina heel goed wat iedereen deed in Londen. „Zij vroeg me de eerste keer wat ik wilde gaan doen en ik antwoordde spontaan vlak na mijn overtocht dat ik bij de marine wilde dienen. Toen ik maanden later voor een decoratie bij haar in Londen werd uitgenodigd zag ik haar over de schouder van prins Bernhard mij in mijn RAF-uniform aanstaren. Ze kwam op me af en zei: Is de marine niet goed genoeg voor u? Ik antwoordde: uw schoonzoon heeft me erin gepraat.”

Eddy Jonker met de Nederlandse Andrew Sisters.

Uit de dagboeken, samengesteld door historicus Michael Riemens, blijkt ook dat minister Van Kleffens eind maart 1945 namens koningin Wilhelmina aan paus Pius XII heeft verzocht of hij „wellicht iets wil doen” om ervoor te zorgen dat de Belgische koning Leopold III in ruil voor asiel voor Nazi-kopstukken door de Duitsers zou worden vrijgelaten. De historicus meent dat „dit blijk van vorstelijke realpolitiek opvallend contrasteert met Wilhelmina’s eerdere antipapisme en anti-Duitse speeches voor Radio Oranje.”