Legendarisch Duits oorlogsschip gevonden

De Scharnhorst was de schrik van de Royal Navy aan het begin van de Eerste Wereldoorlog. De pantserkruiser was het vlaggenschip van het Oost-Azië Eskader, het enige vlootonderdeel van de Kaiserliche Marine dat buiten de Europese wateren actief was. In november 1914 joegen de Scharnhorst en de andere schepen uit het eskader twee Britse slagschepen naar de kelder tijdens de Slag bij Coronel voor de Chileense kust. Revanche De Royal Navy kon dit verlies niet over zijn kant laten gaan. De Britse marine formeerde een eigen eskader en opende de jacht op het Ostasiengeschwader. Een maand later, op 8 december, troffen de Britten en Duitsers elkaar bij de Falklandeilanden. Admiraal Maximiliaan graaf Von Spee, de bevelhebber van het Duitse eskader, wilde daar de haven van Port Stanley aanvallen, maar daar stak de Royal Navy een stokje voor. De Slag bij de Falklandeilanden die volgde, was een overtuigende overwinning voor de Britten. De Scharnhorst en nog drie andere Duitse schepen zonken tijdens de zeeslag. Von Spee ging ten onder met zijn vlaggenschip. De admiraal werd postuum als held vereerd en de Kriegsmarine van de nazi’s noemde nog een schip naar hem, maar dat onderging hetzelfde lot als zijn naamgever: het zonk precies 25 jaar later voor de Argentijnse kust tijdens de Slag bij River Plate. Zoektocht Maritiem archeoloog Mensun Bound, geboren en getogen op de Falklandeilanden, was altijd al gefascineerd door de zeeslag. Honderd jaar erna, in 2014, besloot hij op zoek te gaan naar de Duitse schepen die erbij verloren waren gegaan en een documentaire te maken over die zoektocht. Alleen al het startpunt was lastig, vertelt Mensun: „Het probleem was dat de Britten niet precies wisten waar ze waren na de zeeslag. Toen het allemaal voorbij was, probeerden de navigatoren van de schepen erachter te komen wat hun positie was. Ze zouden overkomen als amateurs, als ze moesten toegeven dat ze niet precies wisten waar de slag was uitgevochten.” Toch is de exacte locatie nooit bekend geworden. Daarom moest Bound gaan ’grasmaaien’ zoals hij het zelf omschrijft: in lange banen heen en weer varen in het zoekgebied, in de hoop dat de sonar iets zou oppikken. Ondanks deze methodische aanpak werd de Scharnhorst dankzij puur geluk gevonden, want het schip bleek net buiten het zoekgebied te liggen. Omdat het zoekschip een wijde bocht maakte na een baan, zag de sonar de Scharnhorst min of meer per ongeluk op de zeebodem liggen. Toen moest de pantserkruiser natuurlijk nog wel geïdentificeerd worden. Bound en zijn team stuurden een op afstand bestuurbare onderzeeër op het wrak af. De hoop was dat de naam van het schip nog op de boeg stond, maar dat deel van de Scharnhorst was afgebroken. Door het aantal patrijspoorten te tellen kon Bound alsnog vaststellen dat hij bingo had. Zeemansgraf Het Falkland Heritage Trust hoopt nu dat het stuk zee waar de Scharnhorst en de andere gekelderde schepen van het Oost Azië Eskader liggen, bij wet beschermd zal worden. Het is per slot van rekening een zeemansgraf: zo’n 2200 Duitsers kwamen om het leven tijdens de Slag bij de Falklandeilanden. Bound en zijn team hebben hun best gedaan om hun laatste rustplaats niet te verstoren. Iets wat de nabestaanden van Von Spee, wiens twee zoons overigens ook omkwamen tijdens de zeeslag, kunnen waarderen. Zij spreken van een ’bitterzoete’ ontdekking: „We putten troost uit de gedachte dat de laatste rustplaats van zovelen is gevonden en nu beschermd kan worden, en tegelijkertijd een herinnering kan zijn aan zo’n massale verspilling van leven.” Wie dit artikel overigens begon te lezen met het idee dat de Scharnhorst een Duits marineschip uit de Tweede Wereldoorlog was, zit niet per se verkeerd. Ook de Kriegsmarine had inderdaad een Scharnhorst. Dit slagschip ging in december 1943 ten onder voor de Noorse kust tijdens de Slag bij de Noordkaap. Het wrak van deze Scharnhorst is in september 2000 gevonden.