Veel optimisme over bestrijden corona: zo gaan artsen ziekte te lijf

Op 6 maart overleed in het Rotterdamse Ikazia Ziekenhuis een vrolijke en krasse Oud-Beijerlander van 86 jaar. Tot het moment dat hij ziek werd, reed hij nog auto, speelde bridge en ging op vakantie met zijn vrouw. Toen stond hij opeens in de geschiedenisboeken als het eerste fatale slachtoffer van de corona-uitbraak in Nederland. Het officiële dodental liep in een halfjaar op tot meer dan 6200. Toch zijn de kansen van coronapatiënten nu veel beter dan in maart. 1 Elke dag weten we meer „De kennis gaat zo snel vooruit, de hoeveelheid onderzoek is ongekend”, zegt Ruud Coolen van Brakel, voorzitter van Instituut Verantwoord Medicijngebruik. Hij maakt vanaf begin maart een online-coronajournaal en heeft geen gebrek aan items: aan de lopende band verschijnen nieuwe studies en inzichten. „We weten steeds beter wat corona nou eigenlijk doet in het lichaam en hoe we de effecten moeten bestrijden. Wij riepen meteen al: zorg ervoor dat de verspreiding zo traag mogelijk gaat. Want in april was de sterftekans veel groter dan in juni. En in december weten we weer meer dan vandaag.” 2 Er zijn nu medicijnen Hét medicijn tegen corona is nog niet gevonden, maar artsen staan allang niet meer met lege handen. Steroïden zijn nu het toverwoord. Ze wapenen tegen een levensgevaarlijk bijeffect van corona: de overreactie van het afweersysteem. ’Een belangrijke stap voorwaarts in de behandeling van patiënten met Covid-19’, schrijft het wetenschappelijke tijdschrift Jama waarin afgelopen week een studie verscheen. De conclusie: het aantal sterfgevallen gaat ongeveer een derde omlaag dankzij steroïden zoals dexamethason. Die zijn ook nog eens goedkoop, ruim voorradig en effectief bij ernstig zieke patiënten. „Een tweede boosdoener is trombosevorming”, zegt Coolen van Brakel. „Bloedpropjes die overal in het lichaam schade aanrichten. Onderzoek loopt om dat effect tegen te gaan met bloedverdunnende middelen. Alleen al daardoor overlijden beduidend minder mensen. Ook zijn er veelbelovende middelen die helpen tegen het doorlekken van bloedvaten, waardoor de longen vollopen met vocht.” De top-10 van medicijnen wisselt snel. Eerdere favorieten zijn van de hoogste plaats verstoten, zoals het anti-ebolamiddel remdesivir. Dat verkort weliswaar de hersteltijd bij corona, maar redt minder levens dan gehoopt. Andere beloftes zijn totaal uit de ranglijst verdwenen, zoals het omstreden hydroxychloroquine. Artsen worden steeds beter in ’fine-tuning’. Ze leren over ideale doseringen en hoe middelen op elkaar inwerken. Ook in een vroegtijdig stadium kan de dokter al iets doen om verergering te voorkomen. „Veelbelovend is het gebruik van bloedplasma van genezen Covid-19 patiënten”, zegt Coolen van Brakel. Al met al hoeft een coronapatiënt minder snel aan de beademing en is ic-opname minder vaak aan de orde. Komt het wel zo ver, dan hebben intensivisten meer knoppen om aan te draaien dan in maart. 3 Het vaccin komt Weinig experts twijfelen eraan dat een goed werkend vaccin voor de massa een kwestie van maanden is. Het Britse vaccin ligt aan kop, ook de Amerikanen en de Chinezen zijn als razenden aan het testen. Nederland draait mee aan de wereldtop dankzij het Leidse Janssen Vaccins. De komst van een vaccin betekent nog niet dat corona de wereld uit is. De eerste lichting coronavaccins begin 2021 zal misschien nog niet dat soort wondermiddelen bevatten. Een perfect vaccin heeft weinig bijwerkingen, maakt iedereen immuun en voorkomt ook dat een geïnfecteerde het virus kan doorgeven. Maar zover zijn we nog lang niet. Veel eerste vaccins zullen slechts een deel van de bevolking immuun maken, of ze verminderen alleen de effecten van een infectie. Bij het veelgeprezen Oxford-vaccin lijkt bijvoorbeeld de besmettelijkheid van een ingeënt persoon nog een zorgpunt. Experts verwachten dat na de eerste lichting vaccins nog een reeks verbeterde versies volgt. Dat kost wellicht jaren. 4 We kunnen uitbraken onder de duim houden De kans dat er ooit nog een volledige lockdown komt is klein. Door intensief testen is het mogelijk fijnmazig en doelgericht in te grijpen als zich lokaal een uitbraak voordoet. „Doordat de meeste mensen zich goed aan de afstandsregels houden, weten we uitbraken binnen de perken te houden”, zegt Coolen van Brakel. „We signaleren sneller waar uitbraken vandaan komen en kunnen die daardoor effectiever indammen.” 5 Groepsimmuniteit weer in beeld Premier Rutte noemde het aanvankelijk als de leidende strategie voor Nederland, maar sindsdien is de omstreden ’kudde-immuniteit’ uit beeld geraakt. De Amerikaanse virologe Maria Van Kerkhove van de WHO noemde het streven naar groepsimmuniteit door het virus te laten rondgaan recent zelfs ’gevaarlijk’. „Veel mensen zouden sterven.” En de bekende Amerikaanse coronabestrijder Anthony Fauci ging dwars tegen zijn president in door te zeggen dat groepsimmuniteit niet langer het doel is. Verhaal gaat verder onder de foto Toch is ’herd immunity’ niet helemaal uit de gratie. Ongemerkt neemt toch het aantal mensen toe dat een besmetting goed heeft doorstaan. Dat aantal ligt misschien veel hoger dan gedacht, denken Britse onderzoekers. Het vermoeden bestaat dat veel mensen besmet zijn geweest zonder enig symptoom. Ook bij testen blijft deze groep onder de radar omdat met de huidige methoden antistoffen niet lang meetbaar blijven in het bloed. Nog een interessante ontwikkeling: mogelijk zijn er voor groepsimmuniteit minder mensen nodig dan gedacht. Aanvankelijk gingen virologen uit van ongeveer 60 procent van de bevolking, maar er zijn nieuwe modellen. De Zweedse wiskundige Tom Britton van de universiteit van Stockholm zegt in The Examiner dat hij uitkomt op 43 procent. „We beweren niet dat dat hét magische getal is, maar ik denkt wel dat het werkelijke aantal aanzienlijk lager ligt dan mensen denken.” De Schotse statistica Gabriela Gomes berekent de drempel voor groepsimmuniteit op slechts 10 tot 20 procent, gebaseerd op onderzoek in onder meer België. 6 Afstand houden helpt echt De vele lichtpuntjes zijn niet alleen te danken aan artsen en wetenschappers, maar ook aan de bevolking. „De tegenstanders van de anderhalvemetersamenleving roeren zich luidruchtig”, zegt Coolen van Brakel, „maar het blijft een minderheid. De meeste mensen zijn nuchter, die realiseren zich dat dit een uitzonderlijke situatie is, dat corona geen griep is en dat ze zich aan basale regels moeten houden. Dat heeft niet alleen effect op de verspreiding van Covid-19 maar ook op allerlei andere besmettelijke aandoeningen.” Dat zegt ook Nina van Sorge, hoofd van het Nederlands Referentielaboratorium voor Bacteriële Meningitis. „Een opmerkelijke bijvangst van corona is dat de zeer ernstige ziekten hersenvliesontsteking en bloedvergiftiging enorm zijn afgenomen.” Dat geldt ook voor kinderziektes.