Ski veilig!

Als 'plattelanders' maken wij Nederlanders maar wat graag gebruik van de besneeuwde bergen. Vroeger deden we dat netjes op de piste, maar door het verbeterde materiaal en bredere ski’s kunnen tegenwoordig ook iets minder goede skiërs zich buiten de piste begeven. Door de effectiviteit van de skiliften zitten er ook meer ski-uren in een dag. We willen en kunnen dus meer en zoeken constant onze grenzen op. Maar wat we daarbij uit het oog verliezen is dat we bij het verlaten van de veilige piste, ook meer kennis van zaken nodig hebben. Zaken die ons tijdens de eerste Snow & Safety Conference in Lech haarfijn worden uitgelegd. Hier krijgen we een lesje ' bergen lezen'.

Het is logisch dat Lech de aangewezen plek is om de allereerste Snow & Safety Conference te houden. Maar het nare ongeluk met prins Friso is niet de enige reden waarom juist hier vier dagen lezingen en workshops over veiligheid in de bergen worden gehouden. Lech en het bijbehorende dorpje Zürs in Oostenrijk bieden een uitermate goed off piste skigebied. Hier komen freeriders ’poederen’, wordt de drukte van de piste vermeden en de 180 kilometer aan maagdelijke sneeuw opgezocht.

Plaklawine

Maar welke verantwoordelijkheden liggen bij de boarders en skiërs zelf? Kunnen we lawines vermijden? Het zijn maar enkele van vele belangrijke vragen waar in de vier dagen durende conferentie antwoord op wordt gezocht. De mens zelf speelt namelijk de belangrijkste factor. Voor de hoogte van het lawinegevaar zijn cijfers, maar de risico’s nemen we zelf. Een zogenaamde plaklawine waarbij de sneeuw als een groot brok afscheurt, wordt in 95 procent van de gevallen door de wintersporter veroorzaakt. Weet dus wanneer je waar moet zijn en vooral, waar niet!

In de verwarmde koepeltent midden in het chique dorp worden de komende drie dagen experts aan het woord gelaten en indrukwekkende films getoond. We krijgen schitterende beelden te zien van diepsneeuwskiërs maar zien ook hoe het gruwelijk mis kan gaan.

Naast experts met verhalen en illustrerende en vaak beangstigende video’s, krijgen we ook praktijkles. Terwijl het hevig sneeuwt leren we hoe om te gaan met onze noodzakelijke uitrusting voor off pisteskiën. Er wordt gehamerd op het belang van een lawinepieper; hoe je een radiozender en ontvanger bedient die helpt bij het zoeken van lawineslachtoffers, het nut van een ABS (een rugzak met ’airbag’), de sonde en de schep…

We gaan zelf op zoek naar een ’slachtoffer’ (een ingegraven lawinepieper). Prikken in de sneeuw met de sonde, een tussen de twee en vier meter lange prikstok waarmee we exact onze ’pechvogel’ kunnen traceren en komen erachter dat er een speciale techniek voor nodig is om iemand snel uit de diepe sneeuw te scheppen.

Valse veiligheid

Na de oefeningen staat Christoph Müller klaar. Een doorgewinterde berggids die ons een lesje ’berg lezen’ zal geven. Maar voor we met de skilift omhoog mogen om ons off piste in de dikke sneeuw te werpen, wordt onze uitrusting nogmaals gecontroleerd. „Een auto is zo goed als de bestuurder. Dat geldt ook voor de uitrusting van een wintersporter. Die werkt zo goed als de skiër is die hem bij zich heeft. Dit geldt voor de lawinepieper, de sonde, de schep en de ABS. We krijgen hier steeds meer mannen in de sportshops die alleen van hun vrouw de piste mogen verlaten wanneer ze een dure rugzak met airbag kopen. Prima natuurlijk, maar als je niet weet hoe je ermee om moet gaan koop je valse veiligheid”, zegt Müller, al jarenlang skileraar en berggids.

De rugzak van zo’n 650 euro zorgt ervoor dat de skiër of boarder die overvallen wordt door een lawine weer komt ’bovendrijven’. Dat gebeurt door middel van grote airbags die zich naast je hoofd razendsnel opblazen nadat je aan een hendel hebt getrokken. Op het ’droge’ hebben wij al mogen ondervinden hoe zo’n airbag zich langs onze oren opblies. Het effect is enorm en in de praktijk te vergelijken met een zak borrelnootjes. Schud de zak en het grootste nootje komt boven te liggen. Zodra een wintersporter bedolven wordt onder een lawine bevindt hij zich in een centrifuge. Hoe meer volume de skiër dus heeft, hoe meer kans hij maakt boven de lawine uit te komen.

KLIK HIER VOOR EEN VIDEO OVER DE LAWINE AIRBAG

Apps

Een goede zaak voor off pisteskiërs dan ook, die ABS, maar je hebt er niets aan wanneer je er niet mee geoefend hebt. Het vergt namelijk routine en een zekere beheersing om aan de hendel te trekken wanneer een lawine begint te razen. En dan moet er ook niet toevallig een boom of stuk steen in de weg liggen. Müller legt het nog eens uit: „In de eerste plaats moet ieder mens voordat hij de skilift instapt het lawinebericht checken en het alarmnummer in zijn of haar telefoon zetten. De lawineberichten hangen bij de liften en tegenwoordig zijn daar ook handige apps voor. In de bergen werkt iedereen met dezelfde lawineschaal; van één tot vijf, waarvan één staat voor gering, twee voor matig, drie voor behoorlijk. Bij lawinebericht vier is het gevaar groot en bij vijf is het gevaar zo groot dat de liften sluiten. Nummer vijf kunnen we dus eigenlijk wegstrepen, wat inhoudt dat je als wintersporter al bij nummer drie in gevaar bent. En bij die melding gebeuren dan ook de meeste ongelukken.”

Eindelijk zijn we klaar voor het echte werk en checken onderaan de lift het lawinegevaar. Vandaag is dat nummer twee, dus stappen we gerustgesteld de lift in. Eenmaal boven verlaten we direct de piste en gaan diep het ’gelände’, ofwel het vrije terrein in. We lopen met onze ski’s tussen de bomen door en zijn ver van de piste verwijderd. Müller laat ons goed om ons heen kijken. „Wat zien jullie? Waar is de noordhelling? Waar heeft de wind de sneeuw naartoe geblazen? Let daar goed op, want de wind is de bouwmeester van de lawine!” Terwijl we niet kunnen wachten om van de maagdelijke helling af te mogen skiën, laat de gids ons knielen en begint te graven. „Er ligt al een dik pak sneeuw, maar wat van belang is, is hoe de lagen sneeuw zich hebben gehecht. De aarde was begin november niet bevroren toen de eerste vlokken uit de lucht kwamen. Dit houdt dus in dat de eerste sneeuwlaag ontdooid is en er zich een luchtlaag in dit pak sneeuw bevindt. Nu ligt er zo’n 50 centimeter sneeuw, maar pas echt gevaarlijk wordt het wanneer hier minder sneeuw ligt. In tegenstelling tot wat de meeste mensen denken: minder sneeuw betekent in veel gevallen meer kans op lawines. Deze laag kan dus gemakkelijk gaan schuiven wanneer er op geskied wordt. Wist je dat er zo’n 300 kilo druk op de sneeuw komt bij elke bocht die je maakt?”

Restrisico's

We zijn nog geen half uur met de berggids op pad en hebben nu al een heel andere kijk op de bergen. We zien niet alleen de mooie afdaling, maar ook gevaarlijke sneeuwmuren die ontstaan zijn door de wind. En we raken er meer en meer van doordrongen dat de mens zelf een groot risico vormt. We staan bovenaan een maagdelijke afdaling en willen niets liever dan hier een spoor trekken, maar Müller vindt dit punt te gevaarlijk. Toch weet hij dat er ook dit jaar weer wintersporters vanaf zullen gaan. „Dat noemen wij het zogenaamde restrisico. Vakantiegangers die hier maar een weekje zijn, willen alles uit de dagen halen. Ze kunnen immers niet volgende week, wanneer de omstandigheden wellicht veiliger zijn, deze afdaling nog eens proberen te maken. Voor hen is het dus ’nu of nooit’ en zij nemen daarom risico’s die locale skiërs niet zouden nemen. Maar ’nee’ zeggen in dit soort situaties, redt levens.”

Hij neemt ons mee naar een iets vlakker stuk, waardoor we het risico tot een minimum beperken. We begeven ons tussen de bomen, komen urenlang geen mens tegen en staan geregeld stil voor een lesje. Stukje bij beetje leren we de bergen begrijpen. Voordat we ergens even uitrusten, kijken we of dat een veilige plek is om met elkaar op een kluitje te staan. En altijd kijken we wat er van boven zou kunnen komen. „Want”, aldus onze off pistegoeroe, „gevaar komt altijd van boven. Weet altijd wat zich daar afspeelt!”

Risicosport

De aanschaf van de vier zaken die we nodig hebben off piste, lijkt tot de Nederlanders doorgedrongen. Het wintersportseizoen is nog maar net begonnen en nu al is de verkoop van ABS-systemen (Avalanche Balloon System) vervijfvoudigd. Goed nieuws voor de importeurs van airbagrugzakken, lawinepiepers, sondes en scheppen, maar veiligheid is niet te koop. Off piste skiën is een risicosport, een verschil tussen hockey en parachutespringen, tussen zwemmen met badinstructeur in een zwembad en diepzeeduiken. Zonder kennis van zaken heeft niemand iets te zoeken buiten de piste. Huur een gids in het skigebied zelf of volg hier in Nederland een cursus.

Clinics

Bever Sport, Outdoor & Travel-specialist, geeft Snow Safety Clinics. De clinics worden georganiseerd in samenwerking met het Snow Safety Center van de Nederlandse Ski Vereniging en zijn een goede voorbereiding voor wintersporters. Vragen als ’waar moet je op letten wanneer je off-piste wil skiën en wat moet je doen als je toch in een lawine terecht komt’, komen aan bod. Data voor Snow Safety Clinics zijn: donderdag 7 februari 19.00 – 21.00 uur Bever Groningen; vrijdag 8 februari 19.00 – 21.00 uur Bever Houten; woensdag 13 februari 19.00 – 21.00 uur Bever Amsterdam. Inschrijven voor deze gratis clinics is mogelijk via www.bever.nl/wintersport/snow-safety

Tips van een kenner

Arjen de Graaf (33), mede-oprichter van wePowder.nl, website voor freeriders en hoofdredacteur van het blad Verse Sneeuw, skiet al zo’n vijftien jaar buiten de piste. „Kennis en ervaring zijn essentieel bij het skiën in het terrein. Vergelijk het met streetwise worden. Dat leer je niet alleen uit boeken. Hier ligt dus direct het probleem voor mensen die maar één week per jaar in de bergen komen. Om ervaring op te doen is dat eigenlijk gewoon te weinig. Ga dus op pad met mensen met meer ervaring en probeer van hen te leren.” Arjen, vroeger ook skileraar, vertelt verder: „Zodra je de piste verlaat, heb je een goede uitrusting nodig: Lawinepieper (drie-antenne), schep, sonde, ABS Airbag, lichaamsbescherming (helm, rugbeschermer). Maar met de aanschaf blijft het niet, er moet ook mee geoefend worden.

KLIK HIER VOOR EEN VIDEO OVER DE LAWINEPIEPER

De Graaf: „Als je off-piste gaat, neem dan altijd mensen mee. Je maten moet je volledig kunnen vertrouwen want als je in een lawine terecht komt, zijn zij het die je moeten helpen. De reddingsdienst komt haast altijd te laat (word je binnen 18 minuten uitgegraven, dan heb je een overlevingskans van 92%, daarna wordt het problematisch). Kameradenredding is dus de enige optie. Ik probeer zoveel mogelijk met dezelfde mensen te skiën. Ben je van plan een paar dagen de sneeuw op te zoeken? Kijk dan waar de beste sneeuw ligt. Maar pas op; de beste sneeuw hoeft niet per se de meeste sneeuw te zijn. Met een te hoog lawinegevaar word je beperkt in je routekeuze. Eenmaal op locatie checken we iedere ochtend het meest actuele lawinebericht en proberen we de pistedienst nog te spreken om hun ervaringen te horen. Je hebt dan al een goede indruk wat je wel en niet kunt afdalen die dag.”

Deskundige

Rolf Westerhof, grondlegger van het Snow Safety Center, een non-profitorganisatie die al zes jaar cursussen organiseert om wintersporters te leren omgaan met de gevaren buiten de piste: „Het gevaar verdubbelt met ieder oplopend lawinegetal. Mensen zonder kennis hebben bij lawinegevaar niveau vier niets buiten de piste te zoeken en kunnen bij drie beter niet steiler dan 35 graden afdalen. Deze groep wintersporters kan zich dus beter bij niveau twee uitleven op een helling van 40 graden of minder. En zelfs dan heb je zonder kennis van zaken geen 100 procent garantie op veiligheid. Wil je zeker van je zaak zijn, neem dan een gids of blijf op de piste. Hoe steil die ook is, een geopende piste is altijd veilig.”

Skigebied

Lech am Alberg is een van de oudste skidorpen in de Alpen. Zo’n 100 jaar geleden werden de eerste ski lessen gegeven op de pistes van de Trittkopf. Door zijn hoogte van 1450 meter is het skigebied heel heel sneeuwzeker. Het dorp staat bekend om de hoge kwaliteit van hotels en restaurants. Het aaneengesloten skigebied bestaat uit 283 km skipiste en 180 km off piste. Zürs behoort ook tot de gemeente Lech. De gebieden van Zürs en Lech zijn aan elkaar gekoppeld door middel van liften en een skibus. De skibus rijdt binnen 30 minuten ook naar St. Anton, een skigebied van 128 km. Lech am Arlberg maakt deel uit van Best of the Alps en behoort tot een van de twaalf klassieke topbestemmingen van de Alpen zoals Chamonix Mont-Blanc, Cortina d’Ampezzo, Davos, Megève, St. Moritz.

Meer info: www.lech-zuers.at

Reiswijzer

Auto: Lech/Zürs ligt op zo’n 860 km rijden vanaf Utrecht.

Vliegtuig: Vliegen kan naar Friedrichshafen (129 km vanaf Lech) of naar Innsbruck (125 km vanaf Lech).

Trein: Station Langen am Arlberg ligt op 17 km afstand.