Hoelang gaan Chinese provocaties nog goed? ‘Taiwan kan tweede Oekraïne worden’

Met het neerhalen van de mogelijke Chinese spionageballon die boven het Amerikaanse continent vloog, lopen de toch al forse spanningen tussen de Verenigde Staten en China verder op. Hoelang blijft dat nog goed gaan? „Taiwan kan het tweede Oekraïne worden.” Vrijdag maakte het Pentagon melding van een vermeende Chinese spionageballon die op grote hoogte boven Amerikaans grondgebied hing. Via de staat Alaska vloog de ballon richting de westelijke Amerikaanse staat Montana. En daar kwam vrijdagavond nóg een Chinese ballon bij: boven Latijns-Amerika. Dat heeft tot grote consternatie geleid. Eerst zette de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken een streep door zijn geplande reis naar China, vervolgens gaf president Biden groen licht om de ballon uit de lucht te schieten. China houdt intussen vol dat het om een luchtschip voor wetenschappelijk onderzoek zou gaan, dat door overmacht uit koers was geraakt. China haalt uit naar Amerikaanse politici en media, die de situatie zouden misbruiken om het land in een kwaad daglicht te stellen. Nucleaire silo’s David Criekemans, expert internationale betrekkingen en geopolitiek aan de universiteit van Antwerpen, is ervan overtuigd dat het inderdaad Chinese spionageballonnen zijn. „Het Pentagon stipt dat zo nadrukkelijk aan. Het lijkt mij ook geen toeval dat de ballon boven nucleaire silo’s met intercontinentale raketten in Montana hing. Daarmee kun je op het gebied van technologie nog wijzer worden.” Criekemans sluit niet uit dat dit het officiële begin van een tweede Koude Oorlog symboliseert. „Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken heeft inmiddels een uitgebreider ’strategisch partnerschap’ met Rusland aangekondigd. De president gaat binnenkort Poetin bezoeken, wat ook opvallend is gezien de oorlog in Oekraïne. Ik sluit niet uit dat het land met deze ballonnen een statement wil afgeven dat het niet bang is voor de VS en het Westen.” Zwakten van Amerika En dan is zo’n proefballonnetje ook interessant omdat de Chinezen daarmee kunnen zien wat de Amerikaanse procedures zijn, betoogt hij. „Hoe reageert het Pentagon, hoelang duurt het voordat ze vliegtuigen de lucht in sturen, hoe reageert de politiek? Dit soort dingen kunnen de zwakten van Amerika aan het licht brengen. Zo zie je dat de Republikeinen fel betogen dat president Biden te zwak heeft gereageerd, omdat hij de ballon niet uit de lucht geschoten heeft om het te onderzoeken.” Biden deed dat niet, omdat vanaf die hoogte onduidelijk is waar de brokstukken precies terechtkomen. Defensie-expert Peter Wijninga van het Haags Centrum voor Strategische Studies twijfelt nog. „Ik acht beide verklaringen mogelijk. In dit conflict speelt paranoia altijd een rol. Je ziet al snel ergens spionage in.” Hoogopgelopen spanningen China zette ook juist stappen om de hoogopgelopen spanningen met de Verenigde Staten te de-escaleren, betoogt Wijninga. „Daartoe zou Blinken naar China afreizen. Dan is het toch onverstandig om dat ter discussie te stellen met zo’n onbezonnen actie, als het daadwerkelijk een spionageballon was.” Met zo’n ballon zou je daarnaast mobiele telefoons kunnen afluisteren. Wijninga: „Maar dan vraag ik me af wat je daarmee bereikt. Het militaire mobiele telefoonnetwerk is vaak versleuteld. En aan civiele telefoontjes heb je toch minder. Wat maakt het uit dat een tante uit Canada haar neef uit Amerika belt?” Grote concurrenten Wat wel duidelijk is, is dat dit de relatie tussen de Verenigde Staten en China geen goed doet. Er bestaan natuurlijk al langer spanningen, benadrukt Wijninga. „De twee landen zijn op economisch en politiek gebied grote concurrenten en China probeert de andere landen in Azië aan zich te binden. Het land is duidelijk bezig haar militaire macht uit te breiden door grote investeringen in de luchtmacht en marine. Intussen pikken ze stiekem eilandjes in de Oost- en Zuid-Chinese Zee in.” Taiwan ligt daar precies tussenin, stelt hij. „China wil dat land dolgraag inlijven, maar de VS zien dat als een soeverein democratisch land dat beschermd moet worden. Daarom voeren de Amerikanen hun militaire aanwezigheid in het gebied op.” Demografische klok Andersom tikt in China de demografische klok, stelt Criekemans. „De bevolkingsgrootte zal naar verwachting de komende twintig jaar drastisch achteruitgaan vanwege het 1 kind-beleid. Dat is inmiddels losgelaten maar dat loopt nog geen vaart. Daardoor moet China haast maken met de uitbreiding van haar macht, anders kunnen ze nooit meer de rol spelen die ze ambiëren.” Maar leiden die oplopende spanningen dan tot oorlog? Wijninga denkt van niet. „Een directe oorlog tussen de VS en China is geen reëel scenario. Beide landen weten dat het dan slecht afloopt vanwege de aanwezigheid van atoomwapens. Amerika heeft ongeveer 5000 atoomwapens, China ongeveer 350, dus China zal dat zeker niet initiëren.” Koude Oorlog Criekemans acht een directe confrontatie ook onwaarschijnlijk. „Het blijft meer een Koude Oorlog. Westerse bedrijven worden door de overheden ontmoedigd om zich in China te vestigen en kiezen bijvoorbeeld voor Vietnam, Thailand en Indonesië. Die landen kunnen daarmee minder afhankelijk worden van China en worden aangemoedigd om zich aan te sluiten bij het Amerikaanse kamp. Ook de technologie-export tussen de VS en China wordt minder.” Criekemans: „Ik denk eerder dat er een situatie kan ontstaan waarin Taiwan het tweede Oekraïne wordt. Dat China dat land echt gaat bedreigen en dat de Amerikanen en westerse landen wapens en materieel sturen ter ondersteuning van het land en niet zelf ingrijpen. Maar als China en Rusland daadwerkelijk nog intensiever gaan samenwerken en Blinken komt straks helemaal niet meer naar Peking, dan wordt het toch wel een linke situatie.” Directe confrontatie Dat beaamt Wijninga. „Zo zou China ervoor kunnen kiezen om Taiwan in te lijven door het eiland te blokkeren, zodat niemand er meer op of af kan. Aan de andere kant is er dan ook een reële kans dat de Amerikanen dat weer willen afstoppen, wat alsnog tot een directe confrontatie leidt. En die weg willen beide partijen niet bewandelen, verwacht ik.” Wijninga verwacht dat China de landen in de regio daarom op een diplomatieke, politieke en economische manier wil proberen in te lijven. „Zo zou China handelssancties kunnen instellen als die landen zich niet bij hen willen aansluiten.”

Hoelang gaan Chinese provocaties nog goed? ‘Taiwan kan tweede Oekraïne worden’

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

Sluitingstijden Amsterdamse Wallen drastisch vervroegd: ’Een straat verderop mogen ze gewoon open blijven’

Kees (60) maakte het ’geuzenlied’ dat werd omarmd door BBB: ’Nederland vond het te nationalistisch’

Wie gaat miljoenen bieden voor deze oude gympen?

Flinke aanloop in Amsterdam op Open Huizen Dag: ’Ik ben blij verrast’