De herrijzenis van Rügen

Je kunt natuurlijk de imposante brug nemen, die het grootste eiland van Duitsland met het vasteland bij Stralsund verbindt. Maar het pontje bij Stahlbrode brengt je gelijk in vakantiestemming. Je ziet surfers als vliegjes over de Greifswalder Bodden schieten, terwijl je zelf langzaam naar de overkant dobbert. De scherpe wind suist in je oren, en aan de horizon doemen de velden en heuvelruggen van Rügen al op.

Als je van het pontje afkomt, zit je al snel in Putbus. Dit schitterende plaatsje is vooral het werk van vorst Wilhelm Malte I zu Putbus. Hij vestigde zich hier begin negentiende eeuw en in zijn navolging liet de Duitse elite witte classicistische villa’s en paleizen bouwen rond een centraal plein, het circus, met een negentien meter hoge obelisk. En hij liet een prachtig kasteelpark aanleggen. De voortvarende heerser zou zich in zijn graf omdraaien als hij wist dat zijn nazaten vandaag de dag weg zijn en er nu herten grazen.

Mooiste kasteel

De oranjerie staat er weliswaar nog, maar het slot is verdwenen. Toen de Russen Hitler-Duitsland in 1945 veroverden, werden ook de landgoederen onteigend. ’Junkerland in Bauernhand’, zo luidde het nieuwe beleid. Het paleis van Putbus werd geplunderd. Eerst door de grote groep Duitse vluchtelingen. Het Rode Leger deed de rest.

En de nieuwe machthebbers, de socialisten, hadden weinig op met de adellijke pracht en praal. Het mooiste kasteel van Rügen werd eerst jarenlang amateuristisch gerenoveerd, en toen dat teveel bleek te kosten, botweg afgebroken. Een tentoonstelling herinnert nu aan het leed.

In Putbus stopt ook de ‘Rasender Roland’. Deze trein rijdt sinds 110 jaar op een smalspoor van 75 cm van Lauterbach naar de mondaine badplaatsen Binz en Sellin en Baabe. Eindpunt is Göhren. Al van verre hoor, of beter gezegd, ruik je de locomotief.

Ook al zijn de milieubewuste Duitsers gek op duurzaamheid, ze zijn vaak nog meer verzot op techniek. Vandaar dat de antieke Rasender Roland nog steeds rijdt, ook al gaat-ie slechts 25 kilometer per uur. Op kolen. Zo stoot de stinkende trein continu grijze wolken uit.

Vissersstad Sassnitz

Onderweg naar de vissersstad Sassnitz, waar de veerboten naar Zweden en Denemarken vertrekken, eten we verse erwtensoep uit de mobiele veldkeuken. Zowel de ‘Feldküche’ als de ‘Gulaschkanone’ zien er vervaarlijk uit. Maar niet minder militant dan de H.M.S. Otus, een uitgediende Britse U-Boot, die in de haven ligt.

Aan de kade wacht Herr Boy, geboren en getogen in Sassnitz. Hij verzorgt rondleidingen over geheel Rügen. „Wij eilandbewoners zijn nuchtere Noord-Duitsers. Moeten net als de Hollanders met elementen als wind en water vechten. Dat zorgt voor eigenschappen als harde werklust en spaarzaamheid”, oordeelt hij.

Klaus Boy (63) is opgegroeid in Oost-Duitsland. „In de DDR kon je maar weinig kopen. De mensen die geld hadden probeerden het te verstoppen. Het opscheppen met materiële goederen werd niet gewaardeerd. Tegenwoordig is het anders. Nu kun je alles kopen en alles wordt pico bello in orde gemaakt.” Inderdaad staan bijna alle huizen goed in de verf en zijn de ooit zo hobbelige straten zo perfect als je in Duitsland verwacht. 

Bloeiende badplaats

Maar met het verdwijnen van de DDR gingen ook de landbouw en de visvangst ten onder. „Vroeger werkte hier vrijwel iedereen op de tachtig viskotters van Sassnitz. Nu zijn er nog maar twintig over. En duizenden verloren hun banen in de collectieve boerderijen.”

Daar staat tegenover dat veel mensen hun brood tegenwoordig in het toerisme verdienen. Twintig jaar terug kwamen er bijvoorbeeld tweehonderdduizend gasten naar Binz. Nu is de capaciteit van deze bloeiende badplaats al het dubbele. En tegenwoordig is zelfs het ooit door de Stasi streng bewaakte eilandje Vilm, waar dictator Erich Honecker verbleef, te bezoeken.

Lang voordat de communisten bijna een halve eeuw in het noordoosten van Duitsland heersten, kenden anderen al de heilzame krachten van de badplaatsen aan de kust. Eind achttiende eeuw werden deze trekpleisters in de regio Mecklenburg-Vorpommeren opgericht. Nog altijd zeer geliefd is Binz, vooral vanwege zijn romantische witte gevels, met torentjes en erkers. Vooral in de Putbusser Straße zijn echte pareltjes te bezichtigen. Een steenworp verder ligt het ‘Haus des Gastes’. „Hier liet men zeewater verwarmen om er in overdekte cellen in te baden”, aldus Boy.

Panoramarondvlucht

Na de Wende in 1989 kwamen de oude eigenaren, die in de jaren vijftig verdreven waren, en West-Duitse en buitenlandse investeerders terug naar Rügen. De vervallen strandpromenade met het statige Kurhaus en honderden andere monumenten waren tot een grauw woongebied verworden. De ondernemers zorgden niet alleen voor restauratie en opknapbeurten, maar ook voor nieuwe bedrijvigheid en werkgelegenheid.

Vakantiegangers kunnen nu in een sportvliegtuigje een panoramarondvaart boven Rügen boeken, een indrukwekkende theateravond bij de Störtebeker Festspiele beleven of uitjes op plezierschepen langs de beroemde krijtrotsen maken. Die soms honderd meter hoge krijtrotsen zijn niet ongevaarlijk. Vorig jaar nog werd een jong meisje onder het gesteente bedolven, toen tienduizenden tonnen tegelijk naar beneden stortten.

Metamorfose

Vakantie op het eiland was vroeger aan de elite voorbehouden, net als het reizen naar het buitenland. Rügen grensde weliswaar niet aan andere landen, maar gold toch als grensgebied, vooral met Zweden en Denemarken. Hier zaten de Russen, de Nationale Volksarmee en natuurlijk de Stasi. In de vakantievilla’s waren arbeiders en boeren ingekwartierd.

Ook Klaus Boy diende in het Oost-Duitse leger. Hij was gelegerd in Prora, bij Binz. Hier wilde Adolf Hitler twintigduizend mensen tegelijkertijd en in één complex vakantie laten houden. De Tweede Wereldoorlog haalde een streep door de rekening. In Prora kan het vier kilometer lange, lege gebouw op veel toeristen rekenen. Maar mogelijk krijgt ook dat een nieuwe bestemming, zoals heel Rügen een metamorfose heeft ondergaan.

Reiswijzer

Rügen ligt op een dag autorijden van Nederland. Het is het grootste eiland van onze oosterburen, in het noordoosten van Duitsland. Je kunt ook naar Berlijn of naar Hamburg vliegen, en daar een auto huren. Per trein kan je vanuit de Duitse hoofdstad naar Stralsund of naar Binz op Rügen. Info: www.ruegen.de

Lees hier over Prora, Hiddensee en Karls Erdbeerdorf

TIPS en HANDIGE ADRESSEN

Het dinosauriërpark in de buurt van kasteel Spycker. Vertelt het verhaal van deze kolossale beesten. www.dinosaurierland-ruegen.de

Zeer imposant zijn de sculpturen van zand in Binz. www.sandfest-ruegen.de

De onderzeeër H.M.S. Otus in de haven van Sassnitz is nu een museum. www.hms-otus.com

Het Ozeaneum in Stralsund, een leerrijk museum en aquarium over de oceanen. www.ozeaneum.de

Ook aardig is het Klimmen in en van bomen. www.ruegen-kletterwald.de

Een hoogtepunt zijn De Störtebeker Festspiele, vrijwel elke avond in Ralswiek. opgevoerd worden, Een theaterspektakel over de legendarische piraat Störtebeker. www.stoertebeker.de

Indoor-speelpark voor de kinderen. www.pirateninsel-ruegen.de

Zeehonden kijken via www.weisseflotte.de

Uitstapjes naar de krijtrotsen per schip. www.ms-alexander.de

Persoonlijke reisleider huren? www.reiseleiter-ruegen.de