Windparken lelijk? ’Onze voorouders vonden molens ook niets’

Toch klinkt er gemopper. Van raadsleden die menen dat de groepjes burgers met wie per regio wordt gesproken te klein zijn en niet representatief. Van plattelandsbewoners die schrikken als een provincie als Noord-Holland ineens een harde afstandsgrens tussen windmolens en woonkernen laat varen: anders zou er onvoldoende plek zijn voor die hernieuwbare energie. Kortom, hoeveel inspraak is er eigenlijk bij de uitrol van het klimaatakkoord? „Het zijn serieuze sentimenten”, reageert Lammers, die de komende maanden uit heel het land de conceptplannen krijgt voor de aanleg van nieuwe wind- en zonneparken. „Het kost tijd om het vertrouwen van iedereen te winnen. Het is ook een groeiproces, waaraan steeds meer burgers zullen meedoen. Maar de bedoeling is om dit vraagstuk gezamenlijk op te lossen. De intenties deugen echt.” Toen de gemeente Castricum stelde dat zij windmolens weigert, reageerde de Regionale Energie Strategie Noord-Holland Noord dat de rijksoverheid uiteindelijk zou kunnen ingrijpen. Dat klinkt dreigend. „Er is juist géén intentie om gebruik te maken van die klassieke doorzettingsmacht. De regie van het Rijk is misschien in theorie een stok achter de deur, maar dat geldt pas in allerlaatste instantie. Gemeenten, provincies en waterschappen willen deze plannen zelf formuleren, en dat betekent ook: samen met de burgers en ondernemers in elk van de dertig regio’s waarin Nederland is verdeeld.” Waarom is deze opzet bedacht? „Het is een les die onder andere is geleerd in Drenthe. Daar is wel geprobeerd van bovenaf windparken op te leggen aan bepaalde gebieden en hun inwoners. Dat zorgde, om het zachtjes te formuleren, niet bij iedereen voor de meest positieve gevoelens. Enkele tegenstanders zijn zelfs in de gevangenis beland. Ik denk dat iedereen daarvan geschrokken is. Zo willen we het nu dus niet.” Teamwerk in plaats van bevelstructuur? „Precies. In elke regio bedenken gemeenten, provincie en waterschappen samen met burgers via inspraak wat hun bijdrage kan zijn aan de landelijke opgave om straks 35 TWh aan hernieuwbare energie op te wekken. Die concept-energiestrategieën moeten op 1 juni bij het nationaal programma zijn ingeleverd. We werken als teams. Het is als een hardloopwedstrijd, waarin we elkaar helpen en aanmoedigen. Daarbij helpt het niet als je bij de finish op je kop krijgt als het niet helemaal is gelukt.” De kans bestaat dat al die regionale plannen samen onvoldoende zijn. „Zodra de conceptplannen uit de regio’s er liggen, gaat het Planbureau voor de Leefomgeving doorrekenen of het voldoet aan de eisen uit het klimaatakkoord. Op 1 oktober brengen zij hun definitieve rapport uit en zullen wij, als nationaal bureau van de RES, duiding en advies geven. Maar al gedurende de zomermaanden is er onderling overleg met de regio’s over hoe ver we zijn en wat nog nodig is. Uiteindelijk moet het landelijke voorstel op 1 maart 2021 gereed zijn.” Maar als er onvoldoende TWh is ingetekend, dan wijst het Rijk toch gebieden aan voor zon en wind? „Nee. In het geval we er samen niet uitkomen, is er nog een Plan B. In dat geval nemen de koepelorganisaties Vereniging van Nederlandse Gemeenten, Unie van Waterschappen en het Interprovinciaal Overleg het op zich om een oplossing te vinden. Zij bekijken hoe de laatste benodigde opwekking dan alsnog is te verdelen.” Overal wordt aan conceptplannen gewerkt, maar door mijn brievenbus viel nog nooit een uitnodiging. Gaat het niet aan te veel burgers voorbij? „Elke regio kiest zijn eigen manier van participatie. Sommige hebben eigen klimaattafels gevormd, naar landelijk voorbeeld. Andere organiseren ruimtelijk ateliers waar burgers aangeven waar ze wel of geen wind- en zonneparken wensen. Het moeilijke is wel: sommige mensen maar ook media zijn amper geïnteresseerd omdat de huidige fase van conceptplannen nog niet heel concreet is. Maar de participatie groeit verder. Het stopt ook niet, het is een permanente dialoog.” Hebben burgers wel iets te kiezen? Het staat al vast dat we klimaatverandering alleen met molens en panelen te lijf gaan. „Ook het landelijke klimaatakkoord is de uitkomst geweest van een breed en langdurig overleg tussen vertegenwoordigers van verschillende partijen. Daarin staan meer afspraken dan alleen molens en panelen, zoals bijvoorbeeld windparken op zee. Verder wordt ook onderzocht wat voor 2050 de beste energiemix zal zijn. En ten derde bepalen wij nu samen waar plaats is voor hernieuwbare energieopwekking op land.” Dat heb ik toch geen keus? Kernenergie mag geen optie zijn. „Als regio’s oplossingen vinden met een andere techniek die we nu al kunnen inzetten voor 2030 dan mag je dat opnemen in de regionale conceptplannen. De kans is alleen klein dat je een kerncentrale bouwt in tien jaar. Nog afgezien van de vraag of het betaalbaar is. Maar voor de fase erna, voor het doel van nul emissie in 2050, staat de deur voor alles open. Wind en zon zullen altijd een onderdeel zijn van die energiemix. Onze investeringen nu zijn niet voor niks. Dit is niet het eindpunt.” Toch zitten velen in een kramp van argwaan. Burgers zijn bang voor zwiepende bromwieken naast hun huis. Hoe overwint u dat? „Door open te zijn. We moeten oprecht benieuwd zijn naar de angsten en bedenkingen van alle belanghebbenden. Alleen dan kunnen we het vertrouwen winnen en oplossingen vinden. Dat vraagt veel overleg. En participatie. Maar ook de bereidheid om te slagen. Het is ook een beetje als vooruit struikelen. We proberen een nieuwe manier van samenwerken, we stappen uit de wijze waarop overheden normaal gesproken met elkaar overleggen. Maar we bewegen de juiste kant op.” Worden we niet een foeilelijk Nederland ingerommeld? „Ons landschap is altijd in ontwikkeling geweest. Het past in de historie om te discussiëren over wat een nieuwe tijd vraagt en wat we fysiek willen behouden. Tijdens de drooglegging van onze polders stond ook niet iedereen te juichen bij de bouw van onze molens. Sommige mensen vonden ze echt lelijk. Nu is Kinderdijk een trekpleister en maken ze deel uit van ons nationaal erfgoed.”