Coalitie onder hoogspanning

Vooral het D66-voorstel om de veestapel te halveren is door de ’pijngrens’ geschoten van de andere partijen. Ook de opmerking van D66-Kamerlid Tjeerd de Groot dat de verlaging van de maximumsnelheid nog maar ’een amuse’ was van een zevengangendiner zette kwaad bloed. „Dat was geen vrolijk moment.” Ook over principiële tegenstellingen die de coalitie nu juist had geparkeerd, zoals op het vlak van euthanasie en abortus, spelen irritaties met tegenpool D66 op. Schuren Sinds het Malieveld is volgelopen met boze boeren, bouwers, leraren en zorgmedewerkers heeft zijn coalitie met VVD, CDA en D66 het moeilijker, zegt Gert-Jan Segers, partijleider van de ChristenUnie. De irritaties over tegenstellingen zijn toegenomen, ook op onderwerpen waarop de partijen nu juist afspraken hadden gemaakt, zoals medisch-ethische kwesties. De kleinste regeringspartij begint vandaag op het partijcongres de campagne. „Het zal nog meer gaan schuren.” De ChristenUnie heeft geleerd van de vorige regeringsdeelname. En van de PvdA in het vorige kabinet. Zo moet het niet. De sociaaldemocraten werden na een regeringscoalitie met de VVD vermorzeld bij de aansluitende verkiezingen, terwijl de partij toch best trots kon zijn op de verdiensten van het meeregeren, vindt de partijleider van de CU, Gert-Jan Segers. Alleen is de PvdA blijven hangen bij de bereikte resultaten. En had ze verzuimd te laten zien wat ze nog meer van plan was, concludeerde de partij zelf. „Je moet altijd onderscheid maken tussen wat je hebt bereikt en je verder reikende idealen. Geef eerlijk toe dat je ook dingen niet hebt bereikt als je met vier partijen samenwerkt.” Dus presenteert de ChristenUnie zaterdag op het partijcongres niet alleen een lijst met resultaten – het zijn er precies 130, en heus niet om de VVD te pesten – maar ook een ’dromengalerij’ met wat de partij nog allemaal wil. Pijngrens Daarmee trapt de kleinste regeringspartij als eerste de campagne af. „Daar hoef ik geen toestemming voor te vragen aan de coalitiepartners.” Maar inderdaad, de samenwerking in de coalitie zal er niet per se soepeler op worden als de partijen zich meer gaan profileren. „Het zal meer gaan schuren.” Daarbij wil de CU-leider ervoor waken de andere partijen te schofferen. „Je kunt je eigen verhaal vertellen zonder dat je de pijngrens van de ander overschrijdt. Dat is tenminste wel de opdracht.” Dat is afgelopen weken niet altijd gelukt. „Je zag het toen D66 onaangekondigd met z’n voorstel voor halvering van de veestapel kwam. Dat kwam in onze pijngrens, en die van CDA en VVD. Maar dat was nog één ding. Dat het door de pijngrens van boeren schoot, was veel erger. Die dachten: wij hebben onze vergunningen op orde en dan moeten we als eerste inleveren.” Segers was boos. „En dat gebeurt niet vaak.” Toen hij met de andere kopstukken van de coalitie de ochtend na het D66-plan samenkwam, merkten de anderen dat ook. Het verwijt aan D66 was dat ze gevoelige onderhandelingen hadden verstoord waarvan de inhoud toch al de kant van D66 op kwam. „Op zo’n moment ga je schorsen, terug in eigen kring. Ik ben niet de persoonlijkheid die gaat schreeuwen.” Dat gebeurt heus wel eens in het overleg met de coalitiepartners, al is dat een tijd geleden. „Iedereen heeft z’n eigen temperament. Maar ik hou niet van schreeuwende mensen.” Ingewikkeld Nee, er is niet afgesproken dat het de laatste keer was dat een coalitiepartner zoiets zou flikken. Wel was er het ’besef’ dat het niet goed was. „Misschien was D66 zelf ook wel verrast door de impact van het interview. Het is gewoon een heel ingewikkeld probleem, ingewikkelder dan het klimaatakkoord. Dat gaat over CO2-vermindering tussen 2030-2050. Dit gaat over de bestaande balans op dit kleine stukje wereld, hier en nu, met directe gevolgen voor bouwprojecten. Als je dan niet verstandig met elkaar omgaat, is dat vragen om problemen.” De coalitie heeft het moeilijker. „Dat kan ik niet ontkennen. Het is een pittiger herfst dan de lente is geweest. Er zijn stevige tegenstellingen. Het is niet allemaal netjes en keurig. Als we het hebben over stikstof is het gewoon heel spannend. Een heel ingrijpend probleem waarbij we niet snel bij dezelfde oplossing zitten. Het is bovendien moeilijker als het Malieveld vol staat. Dat doet iets met je, ook met mij. Als je oprecht denkt dat je iets goeds doet en het wordt niet zo gezien, dan is dat lastiger. Dan vraag je je af: hoe kunnen we in de schaarste die we hebben, recht doen aan die leraren en mensen die in de zorg ontevreden zijn?” Wantrouwen Er lijkt een geworteld wantrouwen te zijn over wat de politiek met de mensen voorheeft, constateert Segers. „Sommige mensen hebben echt het idee dat ik ’s morgens in de trein stap met de vraag hoe ik de Nederlander dwars kan zitten. Vooral via sociale media is het heel guur. Ik vind het niet erg als niet iedereen tevreden is, maar ik heb er moeite mee als er fundamenteel wantrouwen is. Dat betekent dat wij iets niet goed hebben uitgelegd.” Dat wordt nog iets met het nieuwe pakket maatregelen tegen stikstofuitstoot waarmee het kabinet nog moet komen. Segers weet: het ergste komt nog. Want na de automobilist zijn de veehouderij en de luchtvaart aan de beurt. Net toen de eerste plannen waren gelanceerd en de gemoederen wat waren bedaard, zei D66-Kamerlid Tjeerd de Groot in een debat doodleuk dat verlaging van de maximumsnelheid maar ’een amuse’ was van een zevengangendiner. „Dat was geen vrolijk moment. Afgelopen maandag heb ik ook gezegd tijdens het coalitieoverleg dat ik het een buitengewoon onverstandige opmerking vond. Ik hoop dat we al doende leren.” Hoop doet leven. Zeker omdat stikstof niet het enige onderwerp is waarop het schuurt tussen vooral D66 en de ChristenUnie. De laatste tijd spelen ook steeds vaker irritaties op over medisch-ethische thema’s, waar het vrijzinnige D66 en de christelijke CU principieel anders over denken. De thema’s leken in het regeerakkoord elegant geparkeerd: evaluatie van de euthanasiewet, onderzoek naar de achtergronden van doodswensen bij een ’voltooid leven’. „Opeens kondigde Pia Dijkstra (Kamerlid D66) aan dat ze hoe dan ook zou doorgaan met haar wetsvoorstel voor euthanasie bij een voltooid leven. Ik dacht: ben je wel geïnteresseerd in wat nu onderzocht wordt? Ben je wel geïnteresseerd in het verhaal achter de nood van ouderen? Ik ben wél geïnteresseerd in de vraag achter voltooid leven. Welke groep is het? Kunnen we ze op een andere manier helpen? Ik vermoed dat het een kleine groep is. Het is niet een groep van autonome, individueel sterke mensen die hun leven op een rijtje zetten en denken: weet je wat: ik stap eruit. Het gaat vaak in combinatie met ziekte en eenzaamheid. Dat zijn dingen waar je iets aan kan doen. Ik vind het antwoord van een pil dodelijk cynisch.” Hetzelfde ’onaangename gevoel’ krijgt Segers telkens als het over abortus gaat. „Het is zo’n taboe dat we niet eens mogen praten over manieren om het aantal abortussen naar beneden te brengen. Zodra abortus ter sprake komt, poken PvdA en GroenLinks het vuurtje op en gaan D66 en VVD daarin mee. En ontstaan er zúlke gespannen verhoudingen dat we niet toekomen aan de heel praktische vraag over hulpverlening voor vrouwen in een crisissituatie.” Hij merkt het ook bij gesprekken met GroenLinks-Kamerlid Corinne Ellemeet. „Een gewaardeerde collega, waarmee ik heel goed kan samenwerken. Maar het lukt maar niet om tot een goed gesprek te komen over abortus. Dat is zó beladen. Dan gaan de luiken dicht. Misschien ook wel bij mij.”