Ferd Grapperhaus: ’Ik heb een paar flinke tikken gekregen’

Op zijn werkkamer op het ministerie van Justitie en Veiligheid is het een stuk rustiger dan een paar verdiepingen daaronder, waar de persconferentie van premier Rutte en minister De Jonge over de corona-aanpak op het punt staat te beginnen. Grapperhaus, die met Rutte en De Jonge de top 3 van de crisisbestrijders vormt, sluit zich even af van de waan van de dag. Hij moet er immers ook nog voor zorgen dat Nederland niet ten prooi valt aan drugscriminaliteit en aanslagen. Is corona in crimineel opzicht een bedreiging of een kans? „Ik krijg elke week de corona crimemonitor. Je zag in de eerste maand dat alles met 40-50 procent afnam. Mensen waren minder op straat. Verkeersongevallen, roofovervallen en woninginbraken namen af. Zakkenrollen nam zelfs met 70 procent af, want dat kan niet op 1,5 meter.” Zijn er ook dingen die juist erger worden? „Cybercrime. Dat heb ik vanaf april benoemd tot het nieuwe businessmodel van de crimineel. Cybercrime had tot het begin van dit jaar een zekere verfijning. Nu is het gewoon voor de huis-tuin-en-keukencrimineel. Ze sturen naar honderdduizend adressen: ’we weten je wachtwoord’ en kijken wat het oplevert.” Mensen worden op klaarlichte dag neergeschoten op straat. Wat zegt dat over de aard en omvang van drugscriminaliteit in Nederland? „Ik ben er wel van geschrokken dat we dat probleem maatschappelijk een aantal jaren hebben laten liggen. Daarom moeten we er nu zo tegenin roeien.” Het leek bijna alsof de vreselijke moord op advocaat Derk Wiersum nodig was voor het besef dat het echt foute boel was. „Voor mij was de moord op Derk Wiersum niet het keerpunt in de aanpak. Maar maatschappelijk gezien, ook wel in Haagse kringen, schrok iedereen zich toen kapot. Na deze regeerperiode zijn we ook echt nog wel een jaar of acht bezig om dit hele beest in stukken te hakken.” Daarna zei u dat kwetsbare beroepsgroepen beter beveiligd zouden worden. Dat kwam ná die moord, was dat dan niet te laat? „Nee, ook Derk Wiersum werd in de gaten gehouden, er was bewaking. Alleen hebben we moeten vaststellen dat de stap die de georganiseerde misdaad heeft gezet, van een zodanig meedogenloos niveau is. Het zijn gewoon totale sociopaten. Dat we nu alles op alles zetten, betekent geen honderd procent garantie dat er nooit meer zoiets gebeurt. Dat is het cynische en akelige van dit verhaal.” Heeft u het idee dat u Nederland veiliger achterlaat als u minister af bent? „Als ik nu op de jaren terugkijk, hebben we echt wel een aantal dingen aangescherpt. Als we bijvoorbeeld kijken naar contraterrorisme is Nederland echt wel wat scherper en waakzamer geworden.” Maar we zien toch recent dat het in Europese steden bij gebedshuizen misgaat. Dat kan toch ook bij ons gebeuren? „We zetten alles op alles om in beeld te houden waar mogelijke gevaren zitten. We hebben het dan over de potentieel gevaarlijke eenlingen. Daar zijn verschillende profielen van. Mensen die aanslagen hebben gepleegd in Frankrijk en Oostenrijk lijken heel erg in dat profiel te passen.” Het was toch gewoon moslimterrorisme? „Het gaat om mensen die geïnspireerd zijn geraakt door de propaganda van IS. Dat mensen zich daarop richten, is een gevaar dat we moeten onderkennen.” Het kabinet heeft minder geld uitgetrokken voor de strijd tegen criminaliteit dan u wilde, moet er in zo’n crisistijd niet juist meer geld naartoe? „We hebben over deze argumenten gesproken, maar we moeten als kabinet een afweging maken. Er zijn mensen die door corona nu veel minder geld krijgen, dan kom je tot dit soort afwegingen. Het knaagt wel aan me of we de juiste afweging hebben gemaakt.” In het begin zagen we, als mensen zich minder aan de coronamaatregelen hielden, een Ferd Grapperhaus verschijnen die het land streng toesprak. „Dat heb ik één keer gedaan. Het heeft ook wel geholpen.” Waarom zien we die strenge minister nu niet meer als dat eerder zo hielp? Lag dat misschien aan de coronamisser op uw huwelijk? „Nee. Ik heb iets niet goed georganiseerd. Er zijn dingen fout gegaan. Dat moet je je aantrekken. Maar kort na het voorval heb ik al gezegd dat ik zo’n coronapraatje opnieuw zou houden als ze dat aan mij zouden vragen.” Denkt u dat mensen dat nog zouden aannemen van u, na die huwelijksaffaire? „Dat is een hele goede vraag. Ik moet dan wel heel erg duidelijk maken waarom het van belang is. Ik heb een paar flinke tikken gekregen vanwege het feit dat het niet goed is gegaan op mijn huwelijk.” Wat zou u achteraf gezien anders hebben gedaan? „Mijn vrouw en ik hebben achteraf wel tegen elkaar gezegd: hadden we het huwelijk maar niet met zijn dertigen, maar met zijn tweeën gedaan. Maar zo zit het leven natuurlijk niet in elkaar.” Had u niet gewoon voor de geloofwaardigheid van het kabinet en de strenge boodschap die toen hard nodig was moeten opstappen? „Nee. Ik heb meteen gezegd dat ik mij in het parlement wilde verantwoorden. Ik vind ook echt dat de Tweede Kamer zich daarover moet uitspreken. Als de Tweede Kamer had gezegd: vriend, zo kan het niet verder, dan had ik dat zonder meer aanvaard. Maar gezien de crisissituatie zou het ook veel nadelen hebben gehad om – los van mijn persoon – op te stappen.” Door u is wel de coronaboete verlaagd van 390 naar 95 euro. „Dat is wat de Tweede Kamer wilde, niet ik. We gaan het met de mondkapjes ook weer krijgen. Ik denk dat je zo’n boete op een niveau moet zetten dat het heel erg sterk ontmoedigt. Dat hebben we nodig voor die virusbestrijding.” Maar dat gebeurt dus niet. En dat komt door uw huwelijksfeest. „Neeeee, dat heeft er níks mee te maken.” Ach kom. In het debat over uw huwelijk was het verlagen van de coronaboete het wisselgeld om als minister aan te kunnen blijven. U wilde de boete niet omlaag, maar u kon dat na uw huwelijk niet meer geloofwaardig verdedigen. „Nee. De discussie liep al maanden.” Heeft uw huwelijk uw reputatie beschadigd? „Ik denk dat je er als persoon wel wat butsen aan overhoudt.” Zou u willen terugkeren in een volgend kabinet? „Daar ga ik niet over. Laat ik in elk geval dit zeggen: wat er in de nasleep van mijn huwelijk is gebeurd, dat heb ik over me heen gekregen omdat ik dingen niet goed georganiseerd heb. En vervolgens heb ik meteen het werk opgepakt omdat ik wel wilde laten zien dat ik als bewindspersoon gewoon geloofwaardig ben. Daaruit kun je dus afleiden dat ik niet gedesillusioneerd ben geraakt, of ontmoedigd.” Zit dit kabinet de rit uit? „We staan voor zulke grote problemen – Brexit, Covid-19, stikstof – dat ik zéér teleurgesteld zou zijn als men zou zeggen dat dit kabinet maar moet vallen.” Zijn de spanningen in het kabinet nog wel te harden nu die allemaal op straat komen te liggen? „Het zijn af en toe stevige discussies en dat moet ook echt gebeuren. Maar ik vind het inderdaad zonde dat dit op een negatieve manier naar buiten komt. Mensen hoeven echt niet altijd te weten hoe we tot een besluit zijn gekomen. Dat hoefde je vroeger ook niet altijd van je ouders te weten, waarom je bijvoorbeeld wel of niet naar paardrijden mocht.” Er ligt een heel lastig probleem op tafel en dan knettert het in het kabinet. Vervolgens gaan bepaalde figuren lekken, met een bepaald doel. Dat is nogal explosief in een verkiezingsjaar. „Ik ben zelf niet geneigd om daardoor te exploderen. En ik zou teleurgesteld zijn als anderen dat wel doen. Het is ook een beetje de arrenslee van Drs. P., als u dat liedje kent. Dat gaat over twee ouders die hun kinderen van de slee gooien om aan de wolven te ontkomen. En aan het einde worden ook de ouders opgegeten. Nu ja, zo moeten we dat dus niet doen. We moeten er als kabinet wel voor zorgen dat we gewoon met z’n allen in die arrenslee blijven zitten en die wolven wegslaan. En die wolven zijn dan het coronavirus natuurlijk.”