Honderdduizenden Nederlanders geloven dat einde nabij is

Tal van landgenoten raakten bezeten van de gedachte dat ze in de laatste dagen leefden. Een man uit het Overijsselse Borne kreeg met de leerplichtambtenaar te maken omdat hij in 2001 zijn dochter van school hield omdat Jezus zou terugkeren. Hij hoorde bij het Efraim Genootschap, waarvan de oprichter beweerde dat hij de aanslagen van 11 september 2001 had voorspeld. Een Nederlandse kleuter werd in 2015 bevrijd uit de ’River of Glory’-sekte op het Griekse eiland Patmos. Ook deze groep uit Winterswijk geloofde dat het einde nabij was. Twee jaar later verschanste Feyenoord-supporter Wim van Zanten uit Schiedam zich met waterflessen en blikken soep in huis. Een bepaalde stand der sterren, zoals voorzien in het Bijbelboek Openbaring, betekende volgens hem het einde. Eindtijdgeloof hoort bij Nederland. Honderdduizenden christenen geloven dat het Laatste Oordeel of de wederkomst van Christus nabij is. Vooral bij de Jehovah’s Getuigen, de Zevendedagsadventisten en veel pinkstergemeenten leeft de eindtijdverwachting sterk. Het begon al bij Johan Beukelszoon, beter bekend als ’Jan van Leiden’. In de zestiende eeuw leidde hij een groep radicale wederdopers die de Duitse stad Münster veroverde. Daarin werden honger en seksuele uitspattingen de norm – Jan bezat zelf zeventien vrouwen. Pas na een lange belegering werden de leiders gepakt. Hun lijken bleven rottend achter in een kooi, die 47 jaar lang aan de kerktoren bungelde ter afschrikking. In februari van dit jaar overleed de gevreesde Nederlandse sekteleider en oud-verzekeringsagent Sipke Vrieswijk, die predikte dat er een compleet nieuwe tijd zou aanbreken in ’s-Gravendeel en Velddriel. Zijn Gemeente Gods kwam voort uit de pinkstergemeente. Hij hield zijn gelovigen gevangen en organiseerde orgiën met een tiental jonge vrouwelijke volgelingen en een enkele mannelijke. ’Dit is geen seks’, stelde Vrieswijk, ’dit is iets veel verheveners’. Uiteindelijk kreeg hij gevangenisstraf en tbs. „In de sociologie is er veel aandacht voor dit soort bewegingen”, zegt Peter Achterberg van Tilburg University. „En vooral voor wat er gebeurt als de profetie niet uitkomt. Dat levert ’cognitieve dissonantie’ op. Hoe ga je om met de teleurstelling? Je ziet dat gelovigen, om te blijven vasthouden aan de verwachting, een nieuwe strategie starten: meer volgelingen werven. Als er nog meer mensen in geloven, moet het wel waar zijn.” Feyenoordsupporter Van Zanten toonde zich niet teleurgesteld toen de gevreesde sterrenstand in september 2017 zonder gevolgen bleef. „Ik heb nooit beweerd dat Jezus op aarde zou terugkeren”, beweerde hij. Het einde der tijden was volgens hem wel degelijk begonnen. „Het zou me niet verbazen als die Kim Jong-un een raket afvuurt.” „In de meeste gevallen gaat het om marginale mensen en groepen”, zegt Steven Stroeykens die het boek Het einde van de Wereld – een geschiedenis schreef. „Het zijn mensen die maatschappelijk niet zo belangrijk zijn. De vraag is wat er gebeurt als ze invloed krijgen, bijvoorbeeld op een politieke partij. In het groot zag je dat bij Islamitische Staat.” De aanhangers van IS zijn overtuigd dat het einde der tijden zou worden ingeluid met een epische veldslag bij het Syrische plaatsje Dabiq. Ook hun tijdschrift droeg die naam. „Ik las interviews met IS-aanhangers in kampen”, zegt Stroeykens. „Ze vertelden dat dit een tijdelijke terugslag was en dat de echte strijd pas nu zou komen. Dat is een goed voorbeeld van hoe gelovigen omgaan met een teleurstelling.” Eindtijdbewegingen zijn steeds minder vaak religieus, merkt Achterberg op. „In de christelijke gedachte zit het sterke lineair besef. De tijd had een begin en moet dus ook ergens eindigen. Tegenwoordig wordt dat ontdaan van de christelijke lading en voorzien van een moderne laag: kijk hoe we bezig zijn, dat kan niet goed aflopen. Tegenwoordig zie je dit soort ideeën dus vaak in de vorm van doomsday preppers. Die verwachten geen religieus einde der tijden, maar een die door mensen is veroorzaakt. Denk aan rampen, klimaatverandering, oorlogen en zombies en andere mislukte wetenschappelijke experimenten.”