Wetgever discrimineert erfenis partner en gezin

Daarover hoeft nauwelijks belasting te worden betaald en rechters vinden dat ’de gewone man’ ook van dit douceurtje moet kunnen genieten. Een zienswijze die volgens belastingexperts en notarissen een bom legt onder onze erfbelastingwetgeving.

Alsmaar groter belastingvoordeel

Belastingsadviseurs wijzen op de verstrekkende gevolgen van een uitspraak die de meervoudige belastingkamer van rechtbank Breda vorige maand deed. Het vonnis is nog niet gepubliceerd, maar heeft de binnen de fiscale wereld voor flinke beroering gezorgd. De rechters lieten zich vernietigend uit over het almaar groter wordende belastingvoordeel dat erfgenamen sinds 1998 genieten als zij ’ondernemingsvermogen’ erven.

In dat jaar werd bepaald dat erfenissen waarmee een bedrijf gemoeid is, een vrijstelling kregen van 25%. De politiek wilde zo voorkomen dat het voldoen van erfbelasting de voorzetting van een onderneming in gevaar zou brengen. De Kamer vond dat het vanuit het algemeen sociaaleconomisch belang niet wenselijk was dat een bedrijf bij vererving zou moeten worden gestaakt, zonder dat de bedrijfsresultaten daar aanleiding voor gaven. Met bijvoorbeeld verlies aan banen tot gevolg.

Steeds grotere vrijstelling

In de jaren daarna werd de inmiddels geliefde faciliteit steeds verder uitgebreid. Van 30 procent in 2002 naar 75 procent in 2005. Sinds de meest recente wijziging van de Successiewet in 2010 geldt zelfs een vrijstelling van 100% over de eerste 1 miljoen euro. Daarboven betaalt een nabestaande wel belasting. Terwijl een kind dat een ’privévermogen’ erft voor hetzelfde bedrag bijna twee ton moet aftikken bij de fiscus (zie illustratie links).

Om aan deze ongelijkheid een einde te maken, startte fiscalist Coen Mijnsbergen (Rijkse&Zwemer Accountants) een proefprocedure tegen de Belastingdienst. Hierin deed hij een beroep op het gelijkheidsbeginsel tussen vererving van privé- en ondernemingsvermogen.

Geen gelijke gevallen

De fiscus vond dat er geen sprake is van gelijke gevallen en dat het de overheid vrijstaat om onderscheid te maken tussen verschillende groepen als het gaat om belastingheffing. Zoals dat bijvoorbeeld ook geldt tussen de bestelauto’s bij de heffing van motorrijtuigenbelasting.

„Maar de rechtbank oordeelde dat er wel degelijk sprake is van discriminatie”, legt Mijnsbergen uit. „De rechters vonden dat de politiek in 2005 al te ver doorschoot met verlenen van een vrijstelling van 75 procent voor ondernemingsvermogen. Laat staan de 100 procent die in 2009 in de wet is gefietst via een amendement in de Tweede Kamer. Het voordeel past niet meer bij het doel om te voorkomen dat een bedrijf bij vererving op de fles gaat. Temeer omdat de Raad van State in 2008 reeds zei dat de verhoging van 50 naar 75 procent een grens overschreed.”

Hele aanslag van tafel

De rechtbank paste de vrijstelling van 75 procent, die in 2007 gold toen de erflater overleed, ook toe op de zaak van de nabestaande. Die hoefde in plaats van 303.609 euro nog maar 63.998 euro aan erfbelasting te voldoen. Een verschil van 239.611.euro Volgens Mijnsbergen geldt voor erfenissen na 1 januari 2010 dat de hele aanslag van tafel zou moeten. Sindsdien geldt een vrijstelling voor ondernemingsvermogen van 100 procent tot een bedrag van 1 miljoen euro.

Aniel Autar, voorzitter van de Vereniging Estate Planners in het Notariaat, geeft aan dat deze zaak waarschijnlijk tot de Hoge Raad zal worden uitgevochten. Dat neemt misschien nog jaren in beslag. „Toch raden wij iedereen die de mogelijkheid heeft, aan bezwaar te maken tegen zijn aanslag successiebelasting. Als de bezwaartermijn is verstreken, kun je hier meestal niet meer op terugkomen.”

Miljarden euro's

Autar zegt dat de uitspraak van de rechtbank verder gaat dan alleen de erfbelasting. „Sinds 2010 geldt voor schenkingen vanuit ondernemingsvermogen eenzelfde vrijstelling. Dus daar zit voor de staatssecretaris van Financiën ook een probleem. Minister De Jager wordt nu afgestraft voor het haastig doordrukken van de Successiewet in 2009. De schade voor de schatkist is wellicht miljarden euro’s.”

De fiscus zegt in hoger beroep te gaan tegen het vonnis.