Boodschappen die Poetin wél verstaat

„Premier Rutte kan niet nog een jaar op zijn handen blijven zitten, het is nu even geen ’business as usual’ meer met Rusland”, zegt diplomatiedeskundige Robert van de Roer. „Het strafrechtelijk bewijs ligt er. Ondertussen zet Moskou het Joint Investigation Team weg als schurken en veegt het de onderzoeksresultaten als flauwekul van tafel. Het JIT zal ook moeten onderzoeken wie bijvoorbeeld op het Russische ministerie van Defensie wist dat deze Buk-raketten naar Oekraïne gingen. Daarmee zijn tenslotte bijna tweehonderd Nederlanders vermoord.”

Een van de mogelijkheden die Nederlandse diplomaten tegenover Van de Roer noemen, is om onze ambassadeur in Moskou tijdelijk terug te roepen voor overleg. „En met een stevige boodschap te laten terugkeren. Elk ander land zou dat doen. President Poetin ligt daar geen nacht wakker van, maar het is een diplomatieke stap waarmee Nederland de eer hooghoudt en respect toont naar de slachtoffers en hun nabestaanden. Tot nu toe stelt Den Haag zich zwak en bangig op. Als leiders als Obama of Merkel zo hadden gereageerd, zouden zij in de publieke opinie in hun land zijn gesloopt.”

Een andere mogelijkheid die Nederlandse diplomaten bij Van de Roer schetsen, is om bij de EU-partners aan te dringen op verlenging of zelfs verzwaring van de economische sancties tegen Rusland. „Dat is een veel zwaardere stap. Ik ben benieuwd of Den Haag dat durft. Want dat betekent dat Nederland zijn nek moet uitsteken, deze zaak alsnog moet internationaliseren en ook moet hopen op solidariteit binnen de EU. Veel EU-landen zijn niet uit op een verslechtering van de relaties met Rusland, ook Duitsland niet.”

Hoogleraar internationaal strafrecht Göran Sluiter vindt het onaanvaardbaar dat nog steeds onduidelijk is waar de daders straks voor de rechter moeten komen. „Moskou spint garen bij die besluiteloosheid. De politiek wil klaarblijkelijk de kool en de geit sparen. Maar het OM heeft nu geen poot om op te staan in het verplichten van Rusland tot medewerking aan het onderzoek.”

Ander probleem is dat de getuigen naar wie het Joint Investigation Team naarstig op zoek is, geen idee hebben waar zij zich moeten melden. „In Oekraïne? Als straks toch in ons land wordt vervolgd, is het de vraag of zij überhaupt bescherming en de beloofde strafvermindering krijgen.”

Een strafzaak voor een Nederlandse rechtbank is volgens Sluiter veruit de beste optie. „Het Kremlin zal zich dan wél achter de oren krabben. Hier geldt het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens dat Rusland een onderzoeksplicht oplegt. Bij weigering kan Nederland de zaak aanbrengen bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.”

Ook moet volgens Sluiter snel besloten worden voor welke strafbare feiten de aanslagplegers worden vervolgd. „Ook die keus had allang gemaakt moeten zijn. Als de daders van oorlogsmisdrijven worden beschuldigd, heeft het OM opnieuw handvatten. Naar het Verdrag van Genève is Rusland dan verplicht verdachten uit te leveren of zelf te berechten.”