Dat blijkt uit een onderzoek van De Burcht, het Wetenschappelijk Bureau voor de Vakbeweging, dat vandaag wordt gepubliceerd.

Historicus Sjaak van der Velden, die het onderzoek uitvoerde, onderzocht onder andere het verband tussen loonontwikkeling en werkgelegenheid van 1970 tot 2015. Daaruit blijkt dat slechts 23% van het aantal gecreëerde banen te danken is aan loonmatiging. „Ruim driekwart van die werkgelegenheid is te danken aan andere factoren. Het model van loonmatiging werkt dus voor het grootste deel niet.”

Daarom kan wat de historicus betreft ook de loonruimteformule, waarmee FNV bepaalt hoeveel loonruimte er is, het raam uit. In plaats daarvan komt Van der Velden met een formule waarbij de stijging van de productiviteit wordt doorgegeven aan werknemers, in plaats van de werkgever.

Op basis van die nieuwe formule is de loonruimte voor 2017 5,7%. Van der Velden: „Dat betekent niet dat alle salarissen met 5,7% omhoog kunnen. Het kan ook in de vorm van arbeidstijdverkorting of verbetering van pensioenregeling.”

Ook is de loonruimte niet in alle sectoren hetzelfde. „Wanneer je met een macro-economische blik kijkt, is die ruimte 5,7%. Maar er zullen bedrijven of sectoren zijn waar dat niet kan, en bonden zijn er natuurlijk niet op uit een bedrijf kapot te maken. Andersom zullen er sectoren zijn waar de loonruimte nog hoger ligt.”

Belangrijk is volgens hem dat bonden wat minder de oren laten hangen naar de wensen van de werkgevers. „Neem bijvoorbeeld de werknemers van V&D. Die zagen af van een loonsverhoging waar ze recht op hadden, maar verloren alsnog hun baan.”

Hoe dat percentage van 5,7% door de werkgevers zal worden begroet, kan Van der Velden wel raden. „Bij VNO-NCW zullen ze wel roepen dat ik gek ben geworden. Maar dat werd indertijd ook gezegd over de achturige werkdag en het minimumloon, en die hebben ook geen rampspoed in Nederland veroorzaakt.”

Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland laten in een reactie weten niet in te kunnen gaan op een onderzoek dat ze niet kennen. ,,Maar algemeen: één centraal loongetal houdt geen enkele rekening met de grote verschillen tussen sectoren en bedrijven. Daarom komen de lonen al jaren tot stand door decentraal sectoraal overleg tussen werkgevers en werknemers met ruimte voor maatwerk”, aldus een woordvoerder.

Dat de vakbeweging al decennia aan loonmatiging vasthoudt, is volgens Van der Velden omdat er te lang is ’meegepolderd’, waarbij de bonden te veel op de stoel van werkgevers gingen zitten. „Daarbij ging het steeds meer over de BV Nederland, ten koste van het belang van arbeid. Bovendien was de heersende economische gedachte dat bedrijven door lagere loonkosten hogere winsten zouden behalen, die ze weer zouden investeren. Maar dat laatste is niet gebleken.”

Het onderzoek van De Burcht is niet de eerste roep om hogere lonen. De Nederlandsche Bank kwam in april van dit jaar met een onderzoek waaruit bleek dat de arbeidsinkomensquote, dus hoeveel bedrijven van hun inkomsten aan hun werknemers betalen, vorig jaar op 73,5% lag, lager dan het historisch gemiddelde.

Dat percentage is lager dan de doelstelling van de bonden, die streven naar het houden van de arbeidsinkomensquote op 80, zegt Van der Velden, „Maar de arbeidsinkomensquote is sinds de jaren 70 aan het dalen. Terwijl er voor bedrijven ruimte was om de lonen te verhogen, want die inkomsten gingen niet op aan investeringen. Wel stegen de winsten. Het is tijd dat er weer geld richting werknemers vloeit.”

Volgens Van der Velden is de roep om hogere lonen een teken dat de crisis verder achter ons ligt. „Nu lijkt er een omslagpunt te zijn. Maar ik denk dat die loonruimte er al langer was.”