Rusland weg uit ISS: bereikt wapengekletter op aarde nu ook de ruimte?

Rusland trekt zich binnen twee jaar terug uit het internationaal ruimtestation ISS, waarschijnlijk als reactie op de Amerikaanse en Europese sancties. Met dat besluit lijkt het wapengekletter op aarde ook de ruimte te hebben bereikt. In het heelal is weinig ruimte voor gekissebis, hoe verzuurd de verhoudingen op aarde ook zijn. Vorige week nog zwaaide een van de buitendeuren van het ruimtestation open voor een Europese primeur: de Italiaanse Samantha Cristoforetti maakte als eerste Europese vrouw een ruimtewandeling. Met aan haar zijde een Rus, kosmonaut Oleg Artemjev. Een tweede Rus, Sergej Korsakov, moest ervoor zorgen dat het duo veilig de deur in en uit kwam. En zo geschiedde. Een paar dagen eerder lanceerde SpaceX een Falcon 9-raket richting het ISS met aan boord zowel een Amerikaanse als een Russische ruimtevaarder. Ook hier geen gebakkelei, ondanks alle aardse spanningen. Sterker nog, vorige week sloten de Amerikaanse en Russische ruimtevaartorganisaties NASA en Roskosmos een deal die bepaalde dat ze de komende tijd met elkaar mee blijven vliegen. Het is echter de vraag of dat zo blijft. De kersverse baas van de Russische ruimtevaartorganisatie Roskosmos, Joeri Borisov, zei dinsdag dat hij na 2024 niet meer wenst mee te werken aan het internationale project. Hij zei tegen Vladimir Poetin te werken aan een eigen ruimtestation. „Goed”, was het korte antwoord van Poetin, die Borisov vorige week aanstelde. Breekpunt Dat lijkt een breekpunt. Al sinds de annexatie van De Krim in 2014 benadrukken de ruimtevaartorganisaties voortdurend hoe hartelijk de verhoudingen zijn gebleven. De Nederlandse chef van Estec in Noordwijk onderstreepte dat ook: „Hier in Noordwijk werken ook Russen. Er werd in juni onderling meer over voetbal gepraat dan over politiek.” Toch ontstonden toen al de eerste barsten. Amerika stelde voorzichtig het gebruik van Russische Sojoez-raketten ter discussie. „Ik stel de VS voor om hun astronauten dan maar met een trampoline naar het internationale ruimtestation te brengen”, reageerde de Russische vicepremier droog. ’Samenwerking belangrijk’ Ook na de inval in Oekraïne, eind februari, bleef de boodschap dat politiek in de ruimte geen issue was. Weliswaar zei de Amerikaanse president Joe Biden dat sancties ook het Russische ruimtevaartprogramma zouden treffen, maar buiten de dampkring moest worden samengewerkt om in leven te blijven. Of, zoals oud-astronaut Scott Kelly het dit voorjaar verwoordde: „Als je in de ruimte zit en rond de aarde vliegt met 17.500 kilometer per uur in een nogal vijandige omgeving, is samenwerking van het grootste belang.” Robotarm De kloof werd dieper. De Europese Ruimtevaartorganisatie ESA besloot recent Rusland opzij te zetten bij de voorbereidingen voor een Marsmissie. In reactie daarop zei Rusland dat het een Europese ISS-robotarm niet meer zou gebruiken. „Laat (ESA-baas) Joseph Aschbacher zelf maar eens de ruimte in vliegen en iets nuttigs met zijn leven doen”, bromde toenmalig Roskosmos-baas Dimitri Rogozin. Diezelfde Rogozin dreigde in april al het ISS door de dampkring te laten storten vanwege de sancties tegen zijn land. Wapengekletter NASA en ESA hielden zich op de vlakte, totdat drie Russische kosmonauten aan boord van het ISS poseerden met de vlaggen van de afvallige Oekraïense republieken Loegansk en Donetsk. Daar ging NASA toch echt even tegenin: „Wij vinden het niet te verkroppen dat Rusland het ISS voor politieke doeleinden gebruikt”, aldus de Amerikanen. In de wereld van de ruimtevaart werden het vlagvertoon en de verbale reactie daarop gezien als ongekend wapengekletter in een doorgaans diplomatiek dichtgetimmerde wereld. Maar na de lancering van twee weken geleden benadrukte de NASA dan weer in ronkende woorden dat internationale samenwerking de sleutel is en dat men daar zo blij mee is. Niet voor niets. Ruimtevaarders uit verschillende landen kunnen verschillende segmenten van het ISS onderhouden. Als dat niet gebeurt, kan het hele ISS in gevaar komen. Donderslag Het Russische dreigement kwam als donderslag bij heldere hemel voor de NASA, klonk het dinsdag. De Russen trekken zich terug uit een project dat tot 2031 moet blijven opereren. Pas dan zou het ISS door de dampkring moeten neerstorten in zee, waarmee een einde komt aan een internationale samenwerking die sinds 1998 overeind stond. NASA gaf begin dit jaar al aan zich daarna te willen richten op een of meer commerciële stations als vervangers van het ISS. Of de Russen daaraan zouden meewerken, was maar de vraag. Rusland lijkt nu een eigen koers te willen varen, al heeft dat veel weg van luchtfietserij. De kosten voor zo’n project zijn nauwelijks te dragen voor de door sancties getroffen Russische economie. Persbureau Bloomberg meldde eind maart al dat Rusland nauwelijks nog een rol kan spelen in de ruimte, behalve misschien door wapentuig af te schieten. Een samenwerking met de Chinezen ligt dan nog meer voor de hand, maar ruimtevaartkenner Michel van Baal van podcast Space Cowboys zei in april dit jaar al tegen De Telegraaf dat ook zoiets niet heel erg kansrijk lijkt. „Ik denk dat zij veel verder zijn en de Russen hun weinig te bieden hebben.”

Rusland weg uit ISS: bereikt wapengekletter op aarde nu ook de ruimte?

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

Met dna-techniek op jacht naar identiteit naamloze doden

Dienstplicht: personeelsargument van Hoekstra schuurt

Loon naar werken lukt voorlopig niet

Opluchting in Assen: kabinet houdt Johan Willem Frisokazerne toch open