Gouden eeuw voor Amsterdamse drugspenoze

Zes maanden lang deden de hoogleraar Pieter Tops en onderzoeks journalist Jan Tromp in opdracht van de gemeente Amsterdam onderzoek naar de vermenging van de onder- met de bovenwereld, oftewel ’ondermijning’. Het resultaat is een ontluisterend rapport over een stad waarin mensen uit alle lagen van de bevolking een graantje meepikken van de drugsindustrie en waar gebruik volkomen genormaliseerd is. Kennis bij de politie over de drugsmarkt is verloren gegaan. Want ach, die drugs. Wat heeft bestrijding nou voor zin? Dancefestivals ’Inkakken is bijnakken’ is het motto onder de bezoekers van de zeker 150 dancefestivals die jaarlijks in Amsterdam worden gehouden, zo beschrijven Tops en Tromp. Met bijnakken wordt ’bijsnuiven’ bedoeld: een portie coke of speed om wakker te blijven. De onderzoekers becijferden dat alleen op het Amsterdam Dance Event met 370.000 bezoekers vijf miljoen euro aan drugs wordt uitgegeven. Amsterdam is met pillengebruik Europees koploper. En dan is er het cocaïnegebruik. In het rapport staat dat 30 procent van het uitgaanspubliek in 2017 recent coke heeft gebruikt. Op basis van rioolwateronderzoek is vastgesteld dat er jaarlijks voor 75 miljoen euro door neuzen gaat in Amsterdam. De verkoop gaat via een uiterst effectief distributienetwerk van koeriers op scooters, in auto’s en taxi’s. ’Bestelde cocaïne heb je vaak sneller in huis dan een bestelde pizza’, beschrijft een ingewijde. Dan de jaaromzet van de 167 coffeeshops in de stad. Die schatten de opstellers van het rapport op zeker 300 miljoen euro. De fiscus int en zwijgt. ’De Belastingdienst is amoreel: kijkt niet waar het geld vandaan komt en is terughoudend in het delen van informatie met anderen’, is een schokkende constatering van de opstellers van het rapport. Handgranaten Achter ’bonafide’ stromannen die de coffeeshops runnen zit een keiharde wereld van de echte bazen. In een felle concurrentiestrijd beschieten ze elkaars shops of leggen handgranaten voor de deur om sluiting te forceren. In 2019 onderzocht de politie 18 incidenten met granaten. Uit geen enkel onderzoek is naar voren gekomen wie opdracht gaf voor de intimidaties, zo staat in het rapport. Het drugsgebruik komt voort uit de handel en productie. Een goed ingevoerde politieman zegt in het rapport met enige bewondering ’Wat we vroeger deden met kaneel en specerijen doen we nu met drugs. Het is bekwame handelsgeest’. Cokehandelaren zijn intelligente mannen die meerdere talen spreken en in het buitenland verblijven. Als tsaren leven ze in Dubai of Brazilië. Met misdaadorganisaties uit de hele wereld, inclusief maffia-groeperingen, kopen ze in Zuid-Amerika partijen van soms 5000 kilo van het witte goud in. Met encryptietelefoons sturen ze in Nederland moordcommando’s en hun distributienetwerk aan. De kopstukken moeten het hebben van het lagere echelon voor hand- en spandiensten. Jongens uit ’zwijgwijken’ in de Bijlmer, Nieuw-West en Amsterdam-Oost, met een laag IQ en vaak verstandelijk beperkt. Knaapjes van zeven of acht jaar fungeren net als in Napels of Medellin, als uitkijkposten voor criminelen. Wie op straat praat met de politie ziet een wijkgenoot op een scooter een snijgebaar maken bij de keel, met een wijsvinger op de lippen: wie praat die gaat. Vip-tafels De jeugd voelt zich aangetrokken door de mannen met de flappen en dure kleding. Aan vip-tafels in nachtclubs kijken ze likkebaardend naar de gangsters uit hun wijk die smijten met dure flessen champagne. Tafels bieden tegen elkaar op: het gaat niet om het drinken, maar het patsen. De onderzoekers zien een zorgwekkende trend. Er is een verschuiving van jongeren uit de lagere klassen, naar jongeren uit de middenklasse en hoger. Binnen de drugsnetwerken duiken middelbare scholieren op. Met de normalisering van het gebruik groeit ook de acceptatie van het verkopen. Wat gebeurt er met de drugswinsten? De horeca is ’booming’ in Amsterdam. IJssalons, kebabzaken en andere eet- en drinkgelegenheden poppen als onkruid op. Tussen 2014 en 2018 nam het aantal horecazaken met meer dan een kwart toe tot 5800. ’Ik kan zo tien tot twintig branches in de binnenstad noemen die niet zuiver zijn’, vertelt een ’topambtenaar’ aan de onderzoekers. Vage stichtingen Vijftig procent van de nieuwe bedrijven is onderhands gefinancierd en maar liefst 35 procent van de financiers is in het verleden met justitie in aanraking gekomen. De omzet van de kleine winkels staat niet in verhouding tot exorbitant hoge bedragen waarvoor ze worden verhuurd. Kan een kleine ondernemer met een schoon geweten zo zijn hoofd boven water houden? Auto’s van criminelen staan op naam van vage stichtingen in Amsterdam. Volgens het OM zijn veel van deze stichtingen ’schuilplaats voor crimineel geld’. Het afpakken van crimineel vermogen is het credo bij het OM. Maar er valt weinig af te pakken als criminelen ondergronds bankieren. Via het hawala-systeem, dat berust op vertrouwen tussen geldmakelaars in de hele wereld, wordt onzichtbaar geschoven met miljarden. In het rapport stellen politiebronnen dat Amsterdam het belangrijkste Europese centrum van hawala-bankieren is. Er zou in de stad tien miljard euro in dit systeem omgaan. Weggesluisd geld maar ook geld van buitenlandse criminelen wordt in Amsterdam in vastgoed geïnvesteerd. En kwart van de huizen wordt gekocht zonder geleend geld. Kopers rekenen soms zes ton cash af. Zijn de prijsstijgingen op de huizenmarkt het gevolg van criminele investeringen? Een ’leidinggevende functionaris uit de financiële wereld’ zegt: Als dat de hypothese is die ik zou moeten staven dan weet ik zeker dat die hypothese bevestigd gaat worden’. Notarissen Vastgoedmakelaars werken zij aan zij met foute advocaten en notarissen. In alle financiële onderzoeken naar drugstransacties duikt wel een financieel adviseur op die helpt bij het opzetten van afschermingsconstructies, vertelt een politieman aan de onderzoekers. Voor langdurige opsporingsonderzoeken naar financiële constructies is geen capaciteit. Crimineel geld wordt moeiteloos opgezogen in de bovenwereld. Tops en Tromp waarschuwen voor het langere termijn effect van de ondermijnende criminaliteit op het economische systeem. De enorme drugwinsten ondermijnen een gezond concurrentieklimaat. De gemeente Amsterdam erkent in het rapport ’dat er geen sprake is van greep op de drugsgerelateerde criminaliteit’ in de stad. Hoe kon het zo ver komen? Een opgevoerde, voormalig ’topambtenaar met tientallen jaren ervaring’ wijst onder meer op een gebrek aan handhaving. ’Men vindt handhaving rechts en daarom wordt het verwaarloosd.’