Gevecht over respectvolle berging stoffelijke resten in bommenwerper

Bergingsexperts stellen dat deze werkwijze de enige juiste manier is onder de omstandigheden, maar tegenstanders vrezen dat er zo grof te werk zal worden gegaan dat belangrijke sporen mogelijk verloren gaan. „Met graafmachines is het in een bak met water happen, dan vind je vermisten niet. Pas op, zeggen we uit piëteit voor gevallenen en nabestaanden”, aldus Douwe Drijver van Stichting Missing Airmen Memorial Foundation in Leeuwarden. De SMAMF houdt zich bezig met het opsporen van crashlocaties waarin nog vermiste vliegers aanwezig zijn. Wellington De Fries wijst op de unieke berging uit 2016 van een Wellington in een met damwanden drooggemaakt stukje IJsselmeer: „Zoiets geeft wel reële slagingskans. We hebben een brief gestuurd naar Den Haag, maar kregen te horen dat het gebied daar nu te groot voor is, er langere palen nodig zijn en dat er geen zand ligt in het Markermeer maar blubber.” Damwanden zijn bovendien veel duurder. „Maar er is wel afgesproken alles op alles te zetten voor identificaties.” Volgens Defensie, die de klus uitvoert, en opdrachtgever gemeente Almere kan met de gekozen methode identificatie van de slachtoffers wel op een respectvolle manier plaatsvinden. Het wordt een ultieme poging de gesneuvelde vliegers van de Short Stirling, hoogstwaarschijnlijk de BK716 die in 1943 crashte, een gezicht en naam te geven. Stafofficier Majoor Bart Aalberts (Koninklijke Luchtmacht) leidt de operatie en werkte in 2016 ook op het IJsselmeer. „Een unieke operatie, werd toen al gezegd. Er lag een toestel dat vier bommen aan boord had, met mogelijk ontstekers die af konden gaan tussen dertig minuten en 144 uur. Er was geen alternatief.” Wrakkenveld Aalberts: „De damwand was 34 bij 23 meter, dat zou deze keer een T-vorm van 60 bij 35 en 30 bij 35 meter moeten zijn; vier keer zo groot waarmee nog niet het gehele wrakkenveld afgedekt is. Een dermate grote damwand is qua kosten niet te verantwoorden. Er lag bij Gaasterland een zandlaag van vijftig centimeter. In het Markermeer is het een sliblaag. Kleinere items zie je niet. We verwachten dat we, net zoals in 2016, naast wrakdelen kleine persoonlijke bezittingen vinden na het zeven van de opgegraven bodem.” Van ’happen’ is volgens hem geen sprake. „Het is beeldvorming. Deze locatie is geen Middellandse Zee. Het wrak is niet intact, maar ligt kapotgeslagen verspreid over een gebied van 70x70 meter. Duikers zien weinig tot niets.” Goede reputatie De Britse vliegtuig-kenner Rick Brooks was betrokken bij eerdere vliegtuigbergingen. Hij vergelijkt de bergingsmethode echter met de grijparm op de kermis. „Het gaat om de mannen. Alle persoonlijke bezittingen gaan verloren, ondanks een zeef.” Brooks benadrukt dat Nederland een goede reputatie heeft als het gaat om bergingen om gesneuvelden te identificeren, en dat het zonde zou zijn als deze operatie daar afbreuk aan zou doen. Voorzitter Dave Brocklehurst van het Kent Battle of Britain Museum heeft ook ’groot respect voor het bergingsprogramma’. Maar de huidige aanpak noemt hij ’schokkend’ en ’te grof’. „Je mist zo kleinere delen die wegspoelen, zoals ringen of identiteitsplaatjes. Wie is wie? Straks is er wellicht maar één graf in plaats van mogelijk zeven.” „Zorgvuldigheid en respect richting nabestaanden heeft onze prioriteit”, benadrukt woordvoerster Nicole Klockenbrink namens Almere. „De bewezen ’berging in den natte’ werd in 2014 toegepast op het Ketelmeer”, verwijst ze naar een bommenwerper die toen succesvol werd geborgen. Daarbij werden overigens geen stoffelijke resten van bemanningsleden gevonden. Gps-gestuurde graafmachine Er komt nu een gps-gestuurde graafmachine, die volgens de gemeente in groter gebied kan werken dan met een vaste wand kan. „Graven gebeurt in beide gevallen niet willekeurig of met een ’grijpmachine’, er wordt zeer systematisch en precies gewerkt.” Dat maakt het volgens Klockenbrink ’vollediger’ dan op ingedamde bodem, waarbij ’evengoed met een graafmachine wordt afgegraven’. „Waarbij het moeilijk zichtbaar is wat zich in de bodem bevindt.” Ook Johan Gaas van de stichting Aircraft Recovery Group is op de hand van de gemeente: „We kennen de discussie. Damwanden zijn onmogelijk, het toestel is gefragmenteerd. We hebben vondsten gedaan tot 163 meter verderop”, stelt Graas. De Assendelver dook sporen op die erop duiden dat het de BK716 zou zijn die er ligt. „Baggeren is mogelijk, met gps op de centimeter.” Dave Brocklehorst, Rick Brooks en Douwe Drijver moeten dat nog zien.