Rampjaar dreigt voor CDA: ’De Jonge heeft niets gedaan om er één team van te maken’

Woensdag nam Kamerlid Pieter Omtzigt nog genoegen met de uitleg van het partijbestuur over de stemming waarmee hij de positie van CDA-leider met maar 258 stemmen verschil verspeelde aan vicepremier Hugo de Jonge. Een dag later eist hij alsnog nadere ’opheldering’. Een opmerkelijke beweging voor iemand die zich leek te hebben geschikt in de rol van running mate van De Jonge. Het is precies de wispelturigheid waarom de partijtop al zeventien jaar lang een haat-liefdeverhouding heeft met Omtzigt, die met fanatiek en vasthoudend graafwerk tal van misstanden bij de overheid aan het licht bracht. Campagnestrateeg Jack de Vries zegt het zo: „Dat is ook de kracht van Pieter Omtzigt – overal alles vanaf willen weten. Nu is dat de stemming om het lijsttrekkerschap.” De roep om opheldering valt goed samen met het kernpunt van Omtzigts campagne: transparantie. Geen nadere uitleg Maar een nadere uitleg geeft het partijbestuur Omtzigt niet. „We blijven bij onze verklaring”, zegt een woordvoerder. Die luidt: ja, er hebben zich zes leden gemeld die bij de digitale stemming een bevestiging kregen van hun stem op de kandidaat waarop ze juist niet hadden gestemd. Volgens het bestuur zaten daar ook leden bij die op De Jonge hadden gestemd en een mailtje kregen met een bedankje voor hun stem op Omtzigt. Aan de techniek heeft het niet gelegen, verklaarde het partijbestuur, die de verkiezingen al een keer over had moeten doen omdat het systeem de eerste keer vatbaar bleek voor manipulatie. Nu was de uitslag écht ’boven alle twijfel verheven’. Toch moet ook De Vries erkennen dat een waterdichte nacontrole nagenoeg onmogelijk is. „De stemming is anoniem. Om te controleren moet je die anonimiteit doorbreken.” „Het belang van zorgvuldigheid staat voorop”, vindt Overijssels gedeputeerde Eddy van Hijum, die echter ’geen gealarmeerd gevoel’ heeft over de stemming. Onvrede smeult Hiermee is de kwestie voor het partijbestuur afgedaan, maar voor de partij niet. Het was uitgerekend Omtzigts vrouw Ayfer Koç die na haar stem een mail had gekregen ’dank voor uw stem op Hugo de Jonge’. Zij had haar ervaring al gemeld toen ze in juli naast haar man op het podium stond bij de bekendmaking van de uitslag. Dat de zaak nu weer opspeelt, toont aan dat ergens onvrede smeult. „We gaan het samen doen”, zei Hugo de Jonge toen hij na zijn nipte winst concurrent Omtzigt tot running mate benoemde. Ook partijvoorzitter Ploum zei het herhaaldelijk: „Wij zijn één team-CDA.” „We zijn helemaal geen team”, zegt een invloedrijke christendemocraat. „Dat waren we niet en dat zijn we nu ook niet.” De Jonge heeft nog niets gedaan om na de voor hem pijnlijke lijsttrekkersverkiezingen de neuzen dezelfde kant op te krijgen, zo valt te horen. „Ik heb de indruk dat de verkiezing nog erg natrilt in de partij”, weet een ander, ervaren CDA-lid aan het Binnenhof. Aanzienlijke schade En dat terwijl de schade van de verkiezing al aanzienlijk was. Minister van Financiën Wopke Hoekstra bedankte onverwacht voor de eer, tot ongenoegen van veel prominente CDA-leden die in hem de ideale kandidaat zagen om Mark Rutte uit het Torentje te verdrijven. Had Hoekstra zich gekandideerd, dan was De Jonge nooit met hem de strijd aangegaan, zeggen partijprominenten. Toen de schatkistbewaarder afviel, moest De Jonge wel, zo weet een vertrouweling. „De partij had het nooit geaccepteerd als ook hij voor de eer had bedankt. Hugo heeft zijn verantwoordelijkheid genomen.” Een leider die het misschien wel tegen wil en dank doet dus, met om zich heen concurrentie die een kans zag en hem zeker geen natuurlijk gezag toedicht. Mona Keijzer bijvoorbeeld, die eveneens een gooi deed naar het partijleiderschap. Het Volendamse stemmenkanon wist 165.000 kiezers te trekken bij de jongste stembusgang voor de Tweede Kamer. Beroerde verhouding De verhouding met haar vicepremier is zo slecht, dat ze zelfs stemadvies voor Omtzigt gaf. Het toonde de beroerde verhouding tussen de twee CDA-prominenten, iets wat tot dan toe uitsluitend in het bewindspersonenoverleg en de ministerraad was opgevallen. Ook het stemadvies van Sybrand Buma voor De Jonge moet zo opgevat worden, weet een bewindspersoon. De oud-partijleider sprak zijn steun voor De Jonge uit, vrijwel onmiddellijk na diens kandidaatstelling. Het zou gebeurd zijn om Keijzer te ontmoedigen ook haar vinger op te steken. Tevergeefs. Stille prominenten Intussen viel op dat behalve minister Ferd Grapperhaus (Justitie) en staatssecretaris Raymond Knops (Binnenlandse Zaken), die graag door willen in het volgende kabinet, prominenten zich stilhielden over De Jonge. Geen oud-partijleiders en nauwelijks voormalige ministers of fractievoorzitters die De Jonge steunden tegen Pieter Omtzigt. En dat terwijl De Jonge-getrouwen grote druk op hen uitoefenden om het wel te doen. Dat Hoekstra vanaf zijn vakantieadres verrassend verklaarde dat hij bereid was zitting te nemen in een regeringsploeg van Omtzigt, ervoer team-De Jonge als verraad. Dat de beoogde lijsttrekker van de partijtop de overwinning met zo’n smalle marge binnenhaalde, kwam binnen het gezagsgetrouwe CDA als een mokerslag aan. Een nauw betrokkene zegt te hebben verwacht dat Omtzigt zou hebben gewonnen als de verkiezing nog iets langer had geduurd, of wanneer het Kamerlid wat eerder was begonnen met zijn campagne. Valse start Voor het CDA, dat na het vertrek van Buma in mei vorig jaar zonder leiding en onzichtbaar was, betekent de onvervulde belofte van een omwenteling onder Omtzigt een valse start van het verkiezingsseizoen. Het ongemak tussen partijtop en oppositiebeest Omtzigt zal mogelijk blijven knagen. Over zijn capaciteiten als Kamerlid klinkt alom lof, hoewel ook partijgenoten weten dat hij soms met hagel schiet en van een mug een olifant kan maken. En hoewel in aanloop naar de tweede ronde bij journalisten werd ingestoken – vermoedelijk door De Jonges sympathisanten – dat Omtzigt ’geen partij kan leiden’, drukte De Jonge hem meteen als tweede man tegen de borst. Van de partijtop mag hij pardoes bij het belangrijke bewindspersonenoverleg zijn, de vergadering van het CDA-smaldeel in het kabinet aan de vooravond van de ministerraad. Er wordt zelfs al op gezinspeeld dat Omtzigt in een volgend kabinet door De Jonge zal worden gevraagd als bewindspersoon. Omtzigt lijkt niet onder de indruk van de pogingen hem in te kapselen. Hij blijkt ook na de lijsttrekkersverkiezing precies de onberekenbare factor waarvoor ze in de CDA-top al bang waren. Verrotte stemapp De politieke concurrentie smult ervan. Gemanipuleerde filmpjes over een verrotte CDA-stemapp worden onder fracties gretig verspreid. De Jonge is als coronaminister al politiek kwetsbaar. Nu voedt zijn running mate de twijfel over de rechtmatigheid van zijn verkiezing tot lijsttrekker. Een rampjaar dreigt voor het CDA, waar niemand meer lijkt te geloven dat het Torentje nog binnen handbereik zal komen.