Ook in kabinet ergernis over vakantie koning

Paniek. Als vicepremier Hugo de Jonge vrijdag de media te woord staat op de persconferentie na de ministerraad, oogt hij overvallen. Vanuit de zaal klinken vragen over wat nou precies de richtlijnen rond reisbewegingen zijn in deze herfstvakantie. In de gedeeltelijke lockdown is het devies volgens leden van het kabinet immers om thuis te blijven. Als vervolgens de vraag wordt gesteld wat de koning gaat doen nu voor hem en zijn gezin de vakantie ook is aangebroken, beweert De Jonge dat hij ’niet bekend’ is met de vakantieplannen van de vorst. Ook de afgevaardigde van de Rijksvoorlichtingsdienst, toevallig de man die bij de RVD verantwoordelijk is voor de woordvoering over het Koninklijk Huis, mompelt er ’niet bekend’ mee te zijn. Pavlov-reactie: ’privédomein’ Zijn ogen verraden ongemakkelijkheid. Na afloop klinkt nog even de Pavlov-reactie dat de vakanties van de koning tot het privédomein behoren. Maar op sociale media is er na de persconferentie geen houden meer aan. Druk appverkeer in ambtelijke kring volgt. Wat buitenstaanders dan nog niet weten, is dat De Jonge en zijn RVD-staf juist voor de persconferentie expliciet hebben gekeken naar de mogelijke vakantie van de koning. Op sociale media vermeldt luchtvaartjournalist Menno Swart al sinds het middaguur dat het regeringstoestel lijkt te worden klaargemaakt voor vertrek. Maar, zal premier Mark Rutte zondag aan de Tweede Kamer schrijven, dat overleg levert geen duidelijkheid op over of de koning nou wel op niet op vakantie gaat. Hij heeft het zijn woordvoerder bij de RVD kennelijk ook niet verteld. Het verbaast eigenlijk niet. In regeringskringen valt al jaren te horen dat men wel vaker verrast wordt door vragen van media als de leden van het Koninklijk Huis een privéactiviteit ontplooien die aandacht trekt. En dat terwijl de koning toch wekelijks op het paleis met de RVD de horloges gelijk zet. Verbazing onder de ministers Intussen is onder ministers vrijdag verbazing over wat er over de royale vakantie bekend wordt. Ze hebben net weer een intensieve overlegsessie achter de rug over de bestrijding van het coronavirus. Na het debacle met het huwelijk van minister Ferd Grapperhaus (Justitie) dachten ze dat iedereen in de regering (dat wil zeggen: het kabinet plus de koning) voldoende beseft hoe belangrijk het is om het goede voorbeeld te geven. Zelf wringen ze zich dagelijks in bochten om toch vooral maar uit te stralen dat ze het virus serieus nemen en dat het volgen van de adviezen cruciaal is. Verhaal gaat verder onder de foto In de ministerraad is niet gesproken over de koninklijke vakantie. Dat is maar goed ook, want als het nieuws over de royale vakantie op de smartphone binnenkomt weten bewindspersonen niet wat ze lezen. Onverstandig, denkt een bewindspersoon, die het wel al was opgevallen dat er ’onrust was’ bij de RVD en dat de dienst er ’bovenop zat’ toen media na de ministerraad vragen stelden over uitreizen. De conclusie van de bewindspersoon: de RVD wist wel degelijk in brede kring van de vakantie. In het ootje Dat ministers zich in het ootje genomen voelen, sijpelt zondag publiekelijk door als minister Ank Bijleveld (Defensie) op tv zegt dat het ’verstandig’ is dat de koning is teruggekeerd. De CDA’er benadrukt dat het kabinet juist vaak heeft opgeroepen zo weinig mogelijk te reizen en zo weinig mogelijk op pad te gaan. „Dan is het belangrijk dat iedereen zich eraan houdt”, vermeldt de bewindsvrouw van de partij die doorgaans louter lofuitingen uit over de vorst. In het kabinet weet iedereen dat collega Rutte verantwoordelijk is voor het doen en laten van de koning. En hoewel velen blij zijn met de samenbindende rol van Willem-Alexander en bijvoorbeeld zijn persoonlijke toespraak op 4 mei op de Dam, is hun ook niet ontgaan dat de koning er in slaagt om soms privé zichzelf in de nesten te werken. De uitgelekte vakantiefoto waarin de afstandsregels werden veronachtzaamd is zo’n moment. En zijn speedboot van twee miljoen was weliswaar al een tijdje geleden besteld, het wekt de indruk van een gapende kloof tussen burger en koning in coronatijd. Daarnaast staat het gedoe over het vakantiehuis in Mozambique mensen nog helder voor de geest. Weliswaar gebeurde dat voornamelijk onder de voorgangers van de huidige ploeg, anekdotes over persoonlijke ervaringen met de Oranjes overleven de zittingsduur van kabinetten. Premier en koning één in hun uitlatingen Grote vraag blijft of hun collega Rutte de koning heeft proberen te weerhouden van de trip. Zelfs aan zijn collega’s in het kabinet vertelt hij dit niet. Het is het gevolg van de eenheid van de Kroon. In de Grondwet is verankerd dat minister-president en koning één zijn in hun uitlatingen. Wat de twee in hun wekelijkse overleg op maandag precies bespreken is daardoor het best bewaarde geheim van Den Haag. Rutte kan de koning hebben geadviseerd om van de reis af te zien. De koning kan zijn voornemen vervolgens alsnog doorzetten omdat het een privéreis is die bovendien naar een gebied is waarvoor geen negatief reisadvies geldt. Anderzijds wordt Rutte, ook binnen zijn eigen kabinet, verweten dat hij een man is die bij de dag leeft en te weinig oog heeft voor de lange termijn. Of voor hoe zijn woorden overkomen bij mensen die niet zo in het leven staan als hij, de joviale liberaal die uitgaat van de eigen verantwoordelijkheid van het individu. In de boezem van het kabinet valt dan ook een stilte als de mogelijkheid geopperd wordt dat Rutte op maandag tijdens zijn gesprek met de koning zich onvoldoende heeft gerealiseerd dat het gele reisadvies voor Griekenland de facto niet meer geldt als zijn ministers en hijzelf de rest van de week de bevolking vragen om reisbewegingen te beperken. ’Niet langer te rijmen met de maatregelen’ Dat laatste klinkt door als hij in zijn zondagse Kamerbrief de verantwoordelijkheid voor de Griekse vakantietragedie neemt: „Ik heb te laat beseft, zeker na de persconferentie van dinsdagavond 13 oktober jl., dat de voorgenomen vakantie, die paste binnen de voorschriften, niet langer te rijmen was met de oplopende besmettingen en de aangescherpte maatregelen.” En hoewel hij ook vermeldt dat de privéreizen van de koning in het algemeen tot zijn persoonlijke levenssfeer behoren en dus gewaarborgd worden door de Grondwet, beschrijft hij dat daarbij wel het voorbehoud van het openbaar belang geldt. „Dit had mij eerder aanleiding moeten geven tot heroverweging van de voorgenomen vakantie”, schrijft Rutte. Het woord ’eerder’ is daarbij interessant. Kennelijk vindt Rutte de vakantie nu niet in het openbaar belang, waar hij eerder geen beren op de weg zag. Vragen van De Telegraaf Pikant is daarbij dat het besef bij de premier dat er een verkeerde afweging gemaakt was pas doordrong op het moment dat De Telegraaf er vrijdag vragen over begon te stellen en er commotie ontstond. Onbeantwoord blijft de vraag in hoeverre koning en koningin nu zelf ook vinden dat hun reis niet in het algemeen belang is. In hun eigen verklaring maken ze zich druk om ’de discussie’ rond hun vakantie, niet over hun besluit om op vakantie te gaan. En hoewel Rutte verantwoordelijk is, zal hij niet degene zijn geweest die de koning voorstelde om naar Griekenland te vliegen. De premier plant immers niet de vakanties van de Oranjes, noch sporen de veel geroemde adviseurs van de koning hen daartoe aan. Dit gaat om de eigen maatschappelijke antenne, die zoek lijkt. Verhaal gaat verder onder de foto Zelf doen koning en koningin er vooralsnog het zwijgen toe en kan de buitenwacht alleen uiterlijke signalen proberen te interpreteren. Zoals zaterdagavond, toen het gezin in een busje vanaf Schiphol bij zijn paleis arriveerde. Terwijl zijn chauffeur, een beveiliger en zijn gezinsleden een mondkapje droegen, zat de koning zonder gezichtsmasker in het voertuig. Dat zal de premier hem zeker niet aangeraden hebben; toch is die er wel voor verantwoordelijk.