PFAS-malaise: Van Veldhoven voelt niks voor sorry

Uit een reconstructie van De Telegraaf blijkt dat bedrijven de dupe zijn geworden van een giftige cocktail van slechte communicatie, overhaaste en strenge interpretatie van regels en totale onderschatting van de gevolgen voor de economie. Van Veldhoven, toen nog staatssecretaris, greep pas eind oktober in. Veel te laat, zo klinkt het achter de schermen binnen de coalitie. Wanneer ontstond de PFAS-malaise? De wortel van de PFAS-malaise ontstaat in juli 2008. Bij een incident met een sprinklerinstallatie in een KLM-hangar op Schiphol raakt de grond vervuild met een chemische stof die behoort tot de groep van duizenden Per- en PolyFluorAlkyl Stoffen (PFAS). Het ministerie van Infrastructuur komt dan voor het eerst in beeld, want er zijn nog geen milieuregels voor het verplaatsen van vervuilde grond met PFAS. Later volgen incidenten bij chemieconcern Chemours in Dordrecht. Daar blijkt uit metingen dat PFAS in een veel groter gebied in de grond zit. Pas in 2018 komt er nationaal onderzoek: PFAS komt in het hele land voor. Er mag niets gebeuren Milieuregels voor PFAS zijn er nog steeds niet. Dus drukt staatssecretaris Stientje van Veldhoven op de alarmknop met de ’wet zorgplicht’. Die schrijft volgens haar voor dat er niets mag gebeuren met grond vervuild met giftige stoffen waarvoor geen regels zijn. Een onwerkbare situatie. RIVM en Deltares gaan in het hele land meetgegevens verzamelen om regels te maken. Van Veldhoven komt in juli alvast met tijdelijke regels. Die regels schrijven voor dat grond bij bepaalde hoeveelheden PFAS weer verplaatst mag worden. Maar meten is weten: als er geen gegevens zijn kan er niets bij 0,1 microgram PFAS per kilo. Het RIVM heeft dan al gewaarschuwd dat deze grens ’waarschijnlijk niet praktisch uitvoerbaar’ is. Wat waren de gevolgen? De gevolgen in de praktijk zijn rampzalig. Alles op slot is de nieuwe norm. Hoveniers, baggeraars, bouwers en het grondverzet kunnen op veel plaatsen geen korreltje zand verplaatsen. Tegen het einde van de zomer komen de eerste alarmerende signalen uit het bedrijfsleven. Van Veldhoven komt echter niet in beweging. VVD-Kamerlid Erik Ziengs roept halverwege oktober in De Telegraaf op om de norm van 0,1 microgram nationaal te verhogen. De bewindsvrouw blijft hangen in beleidstaal en de vage wens voor werkconferenties. PFAS-norm brengt bouwers in problemen Ondernemers koken van woede. De gevolgen treffen steeds meer bedrijfstakken. Eind oktober haalt werkgeversvoorzitter Hans de Boer woedend uit naar de D66’er. „Stientje is met een emissienorm gekomen die zo laag is dat er niets meer kan. Dus Stientje moet bewegen, dat is zo klaar als een klontje”, zegt de voorman van VNO-NCW in deze krant. Een paar dagen later is er een nieuwe werkelijkheid. Van Veldhoven wil voor 1 december een hogere norm. Het RIVM en Deltares krijgen in oktober de opdracht om op basis van dan al beschikbare meetgegevens een nieuwe landelijke norm te maken. Doorbraak Noord-Holland zorgde drie weken geleden voor de doorbraak. Terwijl veel provincies lijken stil te zitten heeft dit gewest resultaten uit zo’n beetje alle gemeenten. Het RIVM heeft nu genoeg zekerheid voor een hogere norm van 0,8 microgram PFAS per kilo. Een deel van de bedrijven kan daarmee uit de voeten. In de Kamer klinken irritaties over de trage aanpak van de inmiddels tot minister gepromoveerde D66’er. Waarom is er niet meer vaart gemaakt met metingen? Waarom kreeg het RIVM pas in oktober een opdracht? Een Kamerlid vat het samen: „Het klopt op papier, maar met de gevolgen is totaal geen rekening gehouden.” Geen sorry van Van Veldhoven Van Veldhoven draait er omheen als de pers naar de tijdlijn vraagt. Ze peinst er niet over om sorry te zeggen richting gedupeerde ondernemers en werknemers: „Dit is wetgeving die hiertoe leidt. Ik kan moeilijk excuses aanbieden voor het volgen van de wet.” Zijn er dan helemaal geen fouten gemaakt? „Er zal zeker een moment komen van terugblikken”, reageert Van Veldhoven. „Ik kan me voorstellen dat een individueel bedrijf er anders naar kijkt dan ik als bestuurder.”