Nederland spreekt: ’Niet nóg meer mensen’

Het liedje ligt bij veel mensen vers in het geheugen. Maar 15 miljoen inwoners is iets uit het geschiedenisboekje. Binnenkort tikken we versneld (in 2024) de 18 aan. En mogelijk in 2039 zelfs 19 miljoen, stelt het Centraal Bureau voor de Statistiek in de jongste bevolkingsprognoses. Immigratie blijkt de hoofdoorzaak: 82.000 immigranten per jaar structureel erbij, is de verwachting. Afgelopen jaar bedroeg de bevolkingsgroei ongeveer 132.000. Daaronder waren 114.000 migranten, van wie de helft uit Europa. Er waren 16.000 asielmigranten, voorziet het CBS. Wat vinden Nederlanders hiervan? De afgelopen week trokken medewerkers van het gerenommeerde onderzoeksbureau Kantar (voorheen TNS NIPO) op verzoek van De Telegraaf het veld in. Omdat immigratie wordt aangewezen als aanjager van de voorziene groei, werden ook extra Nederlanders met een niet-westerse achtergrond ondervraagd. Om zo betrouwbare uitspraken over deze groep te kunnen doen. Wat vinden zij van de voorspelde immigratiegroei? Er is onder de bevolking weinig enthousiasme, merken de onderzoekers op. Een zeer groot deel (91%) vindt dat er nauwelijks ruimte is voor meer inwoners. Ook een grote meerderheid (77%) van de Nederlanders met een niet-westerse achtergrond deelt deze mening. Slechts 6 procent ziet nog mogelijkheden. Nederlanders hebben ook rond immigratie een uitgesproken mening. Ongeveer twee derde (65%) is voor inperking. Net als bijna de helft (48%) van alle Nederlanders met een niet-westerse achtergrond. De grenzen moeten dicht voor kennis- en arbeidsmigranten, zelfs als de economie daardoor minder groeit, vindt bijna de helft (44%) van alle Nederlanders. Bij ’hogeropgeleiden’ ligt dit percentage lager. Daar is 33% voor. Polarisatie „Lageropgeleiden nemen een meer principiële houding aan en zijn meer uitgesproken”, stelt Kantar-onderzoeker Manuel Kaal, die rond dit thema een tweedeling signaleert. Deels loopt deze breuklijn via opleidingsniveau. „Bij hogeropgeleiden zie je dat ze vaker een meer gematigde, minder uitgesproken houding hebben.” Een teken van polarisatie, aldus Kaal. Dit is ook zichtbaar bij het onderwerp vluchtelingen. De bevolking groeide tussen 2014 en 2018 vanwege asiel: er werden zo’n 122.000 verblijfsvergunningen verstrekt. Onderzoekers constateren dat bijna zes op de tien Nederlanders (57%) voor opvang in de regio zijn en niet in Nederland. Een vergelijkbaar deel (54%) ziet wel iets in een asielquotum. Onder Nederlanders met niet-westerse achtergrond is dat 47%. Al is nog steeds 44% van de Nederlanders voor het ongelimiteerd toelaten van vluchtelingen. „Dat is een grote groep”, ziet Kantar-onderzoeker Bart Koenen. „Maar een nog grotere groep zegt: liever niet hier, maar opvang in de regio. Het sluit aan op tendensen die je ziet. Dat meer mensen migratie ter discussie durven stellen. Zelfs burgemeester Halsema zegt nu dat uitgeprocedeerde asielzoekers die een strafbaar feit plegen, zoals het kraken van een pand, gedetineerd moeten worden”, aldus Koenen. „Dat is voor een GroenLinks-burgemeester best opmerkelijk. Je ziet standpunten kantelen.” Slechts kleine groep maakt zich geen zorgen Slechts 10 procent meent dat er geen noodzaak is om immigratiebeperkende maatregelen te nemen. Bij de niet-westerse allochtonen is dit 17%. Bijna zes op de tien (59%) vinden dat visumregels moeten worden aangescherpt voor niet-EU-landen die illegale immigranten weigeren terug te nemen. Een beperkt deel (24%) ziet wel heil in nationale grenscontroles. Een overgroot deel van Nederland voorziet (zeer) grote problemen als de bevolking sterk groeit. Vooral in de woningbouw (91%) en qua verkeersdrukte en bereikbaarheid (83%). Ook de beschikbaarheid van de zorg zal onder druk komen te staan, is de stellige overtuiging van een zeer grote groep (81%). Maar van ’Den Haag’ wordt weinig heil verwacht. Slechts 12 procent heeft (heel) veel vertrouwen in het oplossend vermogen van de politiek. Al maakt ’slechts’ 40 procent zich (grote) zorgen over de voorspelde bevolkingsgroei. Demograaf Jan Latten: „Maar die groep is nog altijd twee keer zo groot als de mensen die totaal geen zorgen daarover hebben.” De rest staat er neutraal in en haalt in feite zijn schouders erover op, stelt Latten. Hij wijst erop dat een zéér kleine groep (6%) vindt dat er nog volop ruimte is voor verdere inwonerstoename. Een ’opvallende tegenstelling’ met de geuite zorgen over bevolkingsgroei, aldus Latten. „Mensen beseffen wél dat er een tandje bij moet. En dat de politiek moet gaan leveren. De grote vraag is of dat gaat lukken.” Het onderzoek wijst uit dat immigratiestandpunten van autochtone Nederlanders niet heel sterk afwijken van die van niet-westerse allochtonen. Ook immigranten maken zich zorgen Bij een eerder onderzoek rond het veranderend uiterlijk van Zwarte Piet was ook een deel van de Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders tegen aanpassing, vertelt Koenen. „Het geeft aan dat dit geen homogene groep is.” En zou bovendien als een teken van integratie kunnen worden gezien. „Er zijn veel niet-westerse immigranten die heel goed geïntegreerd zijn en die mogelijk bang zijn dat toestroom negatief op hen afstraalt”, stelt Latten. „Zij hebben last van imagoschade als nieuwe immigranten komen die nog niet geïntegreerd zijn”, legt de demograaf uit. „Ik heb niet het idee dat de politiek zich daarvan voldoende bewust is.” Volgens Latten is Den Haag nu aanzet. Hij stelt voor: denk na over immigratie en veeg niet alle immigranten op een hoop. Aan welke migranten heeft onze samenleving behoefte? En is het mogelijk een plafond in te bouwen voor de onbegrensde immigratie? Onderzoeksverantwoording Het onderzoek is uitgevoerd door Kantar, in opdracht van De Telegraaf. 1700 Nederlanders van 18 jaar en ouder (representatief op achtergrondkenmerken) werden benaderd (respons 62%). Daarnaast vulden vijfhonderd Nederlanders met een niet-westerse achtergrond (Turkse, Marokkaanse, Surinaamse, Antilliaanse, overig) de vragenlijst in (respons 50%). Respondenten kregen per vraag contextuele CBS-cijfers. Ook werd onderstreept dat de CBS-prognose met onzekerheid omgeven is.