Pas toen hij in Friesland neerstreek en het proces rond de blokkeerfriezen volgde, begreep hoogleraar en VVD-senator Caspar van den Berg hoe diep geworteld in sommige regio’s de onvrede is met ’Den Haag’. „De stem vanuit het landelijk gebied is politiek niet goed vertegenwoordigd.” Kijk naar Duitsland: na de Wende is er enorm veel geld gepompt in de plattelandsgebieden van de voormalige DDR. „En in de Bondsraad, de Duitse Senaat, zijn alle deelstaten vertegenwoordigd. In Engeland hebben parlementariërs een band met de kiezers in hun district. In Nederland zijn plattelandsinwoners politiek minder goed vertegenwoordigd. In die gebieden zien we ook een hoger percentage ’afgehaakten’.” Caspar van den Berg (42), hoogleraar bestuurskunde aan de Campus Fryslân van de Rijksuniversiteit Groningen - én VVD-senator - onderzoekt de scheidslijnen tussen ’randstad en regio’: grootstedelijk Nederland, plattelandsgebieden, en alles wat daar tussen zit. Hij pleit voor meer politieke en bestuurlijke erkenning van de cultuur van de landelijke gebieden. Gezien het dedain waarmee in sommige kringen op de boeren wordt gereageerd, laat die erkenning nog op zich wachten. „Ik herinner mij dat liedje uit 1996 ’Vijftien miljoen mensen’. We leken destijds op weg naar een samenleving waarin de sociaal-culturele verschillen waren overwonnen, waarin iedereen tot de middenklasse zou gaan behoren, de mensen allemaal redelijk progressief en redelijk liberaal waren: één grote Nederlandse familie. Dat idee hield maar kort stand: in 2002 werd Fortuyn vermoord en sindsdien heerst er feitelijk verwarring.” En de polarisatie neemt alleen maar toe. „Dat we in deze situatie terecht zijn gekomen, komt vooral doordat het stikstofprobleem telkens is doorgeschoven. Daar zijn alle middenpartijen, inclusief de VVD, debet aan. De afgelopen decennia is in het landbouwbeleid vaak tegemoet gekomen aan de lobby van ’big agro’. Die reuzen van de land- en tuinbouw zeggen aan de kant van de boeren te staan, maar in feite worden de boeren gemangeld tussen hen en het kabinet. Interessant is dat de grieven van de boeren breed worden gedeeld. Dat die onvrede veel dieper gaat, besefte ik toen ik in Friesland kwam werken en de verhoren van de blokkeerfriezen volgde. Ik merkte dat er veel sympathie bestond voor die blokkade, en zag hoe met heel veel kleine donaties voor de blokkeerfriezen een enorm bedrag werd ingezameld om hun advocaatkosten te betalen. Vooral uit Noord- en Oost-Nederland, de regio’s waar nu de BoerBurgerBeweging groot is.” BBB staat inmiddels rond de twaalf zetels in de peilingen. „Nederland heeft zo’n vijftigduizend boeren, één Kamerzetel vertegenwoordigt grofweg zeventigduizend stemmen, dus er zitten heel veel niet-boeren onder die potentiële kiezers. Bij deze mensen gaat het erom dat zij zich niet gehoord voelen, het gaat om zaken als erkenning en perspectief. Ik vond interessant wat de koning zei: ’We leven mee met de boeren, zij zijn de dragers van de plattelandscultuur.’ Het punt is: waar blijft het perspectief voor de boeren en voor de vitaliteit van het Nederlandse platteland? Er is ook een goede toekomst voor die gebieden zónder de intensieve landbouw. Maar dat verhaal wordt nog te weinig concreet gemaakt.” U stelde ooit voor om een ministerie voor de landelijke gebieden in te stellen. „Minister Staghouwer van LNV heeft het landelijk gebied in zijn portefeuille. Alleen hebben we van hem nog heel weinig gezien en gehoord. Intussen is zijn collega Van der Wal – van stikstof en natuur – voortvarend te werk gegaan. Bij LNV gebeurt wel van alles; zo is er een nieuw programma landelijk gebied opgetuigd, maar dat gaat allemaal veel langzamer dan de aanpak van de veestapel-problematiek.” Hoe heeft stikstof in Nederland zo’n probleem kunnen worden? „Elk EU-land heeft zelf z’n Natura 2000-gebieden aan kunnen wijzen en in een marge rondom die gebieden moeten de stikstofwaarden naar een bepaald niveau gaan. Maar als je veel ruimte hebt, zoals bijvoorbeeld Duitsland en Frankrijk, en grote aaneengesloten Natura 2000-gebieden dan is de impact op de boerenstand natuurlijk veel geringer dan in een klein en dichtbevolkt land als Nederland. Binnen die marge van vijf kilometer heb je in Nederland gewoon heel veel landbouwactiviteit. Dat is destijds niet goed genoeg doordacht en het is nu heel wrang voor met name boeren in de grensstreken dat er tien kilometer over de grens een heel andere stikstof-werkelijkheid bestaat.” Is elders de betrokkenheid van de elites met het platteland groter? „Engeland kent een lange traditie van aristocratische grootgrondbezitters, die zichzelf identificeren met het landleven. Je hebt daar ook een soort groen-rechtse beweging, economisch conservatief maar milieu- en natuurbewust. Dat kennen wij helemaal niet en dat heeft te maken met onze geschiedenis. Onze elites kwamen uit de handelssteden, die lieten mooie grachtenpanden bouwen en kochten hier en daar een buitenverblijf. Maar in Engeland bestaat de oude elite bijvoorbeeld uit families als de Spencers, van Diana, die in de 15e en 16e eeuw schatrijk werden met de schapenhouderij: country life heeft daar veel meer betekenis bij grote groepen mensen. En in Duitsland heb je natuurlijk de romantische traditie waarin het landleven en de bossen – der Wald – worden verheerlijkt.” Hoe gaat de boerenopstand aflopen? „Ik ben bezorgd dat het een keer ergens onbedoeld misgaat; een geweldsescalatie is niet ondenkbaar. Er is nu een bemiddelaar en daarmee hebben de boeren tijd gekocht. Het is goed om de dialoog te voeren, maar veel concessies op inhoud verwacht ik er niet van. Ondertussen zal de maatschappelijke steun voor de boeren ongetwijfeld afnemen naarmate de acties voortduren.” Heeft de escalatie u verbaasd? „Ik zat ooit met Caroline van der Plas in een radio-uitzending. BBB bestond nog niet en ik zei: als een nieuwe partij dit thema oppikt, zie ik die zomaar vier, vijf zetels halen. Dat potentieel zag ik, maar de peilingen laten nu veel meer zien. Zoveel had ik niet verwacht. Maar het is afwachten of het virtuele succes van nu kan beklijven.”
21 °C:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/c98478fe-c095-11ec-8c01-0218eaf05005.png){kind=small}
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b5a59a38-fbe2-11ec-924b-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/8d6d114e-1b32-11ed-9c97-0218eaf05005.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/4f3be9bc-1b0b-11ed-bd5e-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/e774bd32-1a50-11ed-b976-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/238d4988-1ae7-11ed-a9b5-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/8397aeca-195e-11ed-b29d-0255c322e81b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/bbce0330-1953-11ed-87c7-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/663fd6fe-1959-11ed-82c0-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/86456810-1940-11ed-bd70-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/12fad210-189f-11ed-b02c-02d2fb1aa1d7.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/0475436c-18de-11ed-aaa7-0218eaf05005.jpg)
:quality(90)/webshop.telegraaf.nl/media/catalog/product/s/h/shorts_0003_laag_1.jpg)
:quality(90)/webshop.telegraaf.nl/media/catalog/product/k/e/kent_dotted_74_.png)
:quality(90)/webshop.telegraaf.nl/media/catalog/product/b/a/batterijen_1.jpg)