Zijlstra treedt af na leugen

Zijlstra schoot vol tijdens het afleggen van zijn verklaring. „Nederland verdient een minister die boven iedere twijfel verheven is”, zei een aangeslagen Zijlstra, die een debat over zijn aftreden onnodig maakte. „Ik had graag gezien dat mijn ministerschap anders verlopen was.”

Zijlstra’s aftreden komt niet als verrassing, de manier waarop wel. Vooraf werd verwacht dat hij het debat met de Kamer zou aangaan. Dat deed hij niet. „Om het ambt van minister van Buitenlandse Zaken niet te belasten, zie ik geen andere optie dan vandaag mijn ontslag aan te bieden aan de koning”, zei hij. „Ik doe dat met spijt in mijn hart.”

Zijlstra struikelt over een verzinsel over de aanwezigheid in het buitenhuis van Poetin, ergens in 2006. Daar zou hij de president hebben horen zeggen dat hij een groot Rusland voor ogen had, inclusief Wit-Rusland, Oekraïne en de Baltische staten. Hij was er echter zelf niet bij. Hij had het verhaal ’geleend’ van toenmalig Shell-topman Jeroen van der Veer. Tot zijn verklaring in de Tweede Kamer bleef hij echter achter zijn verdediging staan dat de inhoud van het verhaal overeind bleef.

Premier Rutte zegt het in een eerste reactie persoonlijk erg moeilijk te hebben met het vertrek van de tweede man van de VVD. De twee omhelsden elkaar na de verklaring.

Debat

Het debat wordt dinsdagavond nog wel voortgezet met premier Rutte. VVD-fractievoorzitter Dijkhoff sprak van „een zinnetje met grote gevolgen. Maar wel terechte en onvermijdelijke gevolgen.” Over Zijlstra’s aftreden zegt hij: „De afloop van deze politieke carrière is op geen manier representatief voor die politieke carrière.”

Dijkhoff denkt dat de leugen internationaal uiteindelijk „niet zo’n verschil had gemaakt”, omdat daar nog wel vaker ’andere standaarden’ worden gehanteerd. Hij vindt het echter goed dat „Zijlstra zichzelf hogere morele standaarden heeft aangemeten.”

Kritisch

De oppositiepartijen hebben echter nog wel kritische vragen voor Rutte. Zo wil PVV-leider Wilders van hem weten waarom hij het verzinsel van Zijlstra niet meteen de wereld uit hielp toen hij enkele weken terug ervan op de hoogte werd gesteld dat er ’rottige’ publicatie dreigde. Hij vindt het ’onaanvaardbaar’ dat Rutte gezien zijn informatieplicht aan de Kamer niet meteen openheid van zaken heeft gegeven. Hij dient een motie van wantrouwen in. De SP, 50Plus, Forum voor Democratie, Denk en een deel van de Dierenpartij steunen de motie. De PvdA ziet er na enig twijfelen vanaf.

„Ik vind dat ingewikkeld”, zegt Rutte. Hij wijst erop dat een krant bezig was met dat stuk en dat er was besloten daaraan mee te werken. Met het vooruitzicht dat er openheid gegeven zou worden, wilde hij de journalist niet voor de voeten lopen. Dat dit nog even op zich liet wachten, zou zijn geweest omdat Zijlstra eerst ziek was en vervolgens in het buitenland, voordat hij de journalist te woord kon staan.

Ook zegt Rutte dat hij een ’inschattingsfout’ heeft gemaakt door in de kwestie niet meteen een groot probleem te zien. „Een zonde, maar geen doodzonde.” PvdA-leider Asscher kent hem goed en neemt er evenwel geen genoegen mee: „De premier is een controlfreak.”

FvD-voorman Baudet wierp de vraag op of Zijlstra met de leugen, waarmee hij jarenlang rondliep, chantabel was. Rutte sprak dat niet tegen.

Opvolger

Minister Sigrid Kaag (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) neemt de komende weken de taken van de afgetreden Zijlstra over. Het zal een paar weken duren voordat er een opvolger is gevonden.

De ontmoeting van woensdag die Zijlstra in Moskou met de Russische minister Lavrov (Buitenlandse Zaken) zou hebben, gaat niet door. Waar Zijlstra zich eerder in de VN-Veiligheidsraad nog door een hoge ambtenaar liet vervangen, wordt het onderonsje met Moskou gewoonweg geschrapt.

Als opvolger van Zijlstra gaan verschillende namen rond. Voor Jeanine Hennis, die aanvankelijk voor de post werd gepeild totdat ze als defensieminister moest opstappen om het mortierongeval in Mali, zou het nog ’te vroeg’ zijn.

Kamerlid en buitenlandwoordvoerder Han ten Broeke wordt genoemd als mogelijke opvolger, net als Ed Kronenburg, momenteel ambassadeur in China en voormalig secretaris-generaal van Buitenlandse Zaken. Diens opvolger Renée Jones-Bos, nu ambassadeur in Moskou, staat ook al jarenlang op het lijstje van de VVD als ministeriabel voor Buitenlandse Zaken, maar zij is ’niet beschikbaar’.

Coalitiepartner CU zegt bij monde van partijleider Segers de keuze voor de opvolging geheel aan de VVD te laten.

Afscheid

Zijlstra is een van de architecten van de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Hij onderhandelde samen met Rutte maanden met de andere partijen over de vorming van het kabinet. Met zijn aftreden als minister neemt hij naar eigen zeggen ook afscheid van de politiek. ,,Dit was het na elf jaar. Ik ben dankbaar dat ik het land zo lang heb mogen dienen. Het is jammer dat het op deze manier eindigt.”

De Tweede Kamer toonde respect voor de ’waardige’ manier waarop Zijlstra het boetekleed aantrok.,,Ik vind het een heel verstandig besluit en ik denk dat hij dat ook goed onder woorden heeft gebracht op een indrukwekkende manier”, zei PvdA-leider Asscher. „Ik denk dat de uitkomst van het debat geen andere had kunnen zijn.”

Coalitie

De coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en CU werden er zondag van op de hoogte gebracht dat Zijlstra in de krant deze bekentenis zou afleggen. Ze tonen begrip voor zijn besluit dinsdag.

„Ik erken de onvermijdelijkheid ervan”, reageerde CDA-leider Buma toen het debat met alleen nog premier Rutte werd voortgezet. Hij memoreerde evenwel hoe hij zelf de VVD’er had leren kennen tijdens de formatieonderhandelingen: „Eerlijk en zonder verborgen agenda.”

Eenzelfde beeld schetst CU-Segers over Zijlstra: „Een man, een man; een woord, een woord.” In de wandelgangen zei hij dat hij een paar uur voor het debat door Zijlstra op de hoogte werd gebracht over diens voornemen om op te stappen.

D66-leider Pechtold spreekt ook respectvol over de opgestapte bewindsman, maar noemt dat terecht. De D66’er vindt dat niet tegenstrijdig dat hij maandag nog diens positie verdedigde. „Ik vind nog steeds dat als Zijlstra op welke manier dan ook informatie heeft willen delen, we daarnaar moeten luisteren.”

Volg hieronder de laatste ontwikkelingen.