Jurist fileert ’Messiaswaan’ opperrechters Hoge Raad in Urgenda-zaak

Dertig jaar lang buigt de aan de Universiteit van Amsterdam en Yale University opgeleide arts en jurist zich al over Europese milieuwetgeving. Lucas Bergkamp, geboren in Den Bosch, kwam na een omweg via Washington in Brussel terecht. Daar werkt hij sinds 1990 voor het Amerikaanse advocatenkantoor Hunton Andrews Kurth. Vanaf het begin volgde hij de Urgenda-zaak tegen de Nederlandse staat. De uitspraak van de Hoge Raad, vlak voor Kerstmis, dat Nederland in 2020 verplicht een kwart minder CO2 moet uitstoten dan in 1990, vervult de advocaat met zorg en onbegrip. „Het arrest staat vol gemeenplaatsen van het klimaatalarmisme en dubieuze stellingen.” Bergkamp ziet bij de opperrechters sporen van ’Messiaswaan’ – het idee dat zij de wereld kunnen redden. Met die politisering van het recht vallen de raadsheren volledig uit hun rol. Het gevolg: „Elke politieke partij wil straks invloed op benoemingen in dit rechtscollege.” Hoe beredeneert de Hoge Raad haar steun aan Urgenda? „Volgens de raadsheren is er sprake van ’een duidelijk en onmiddellijk gevaar’ voor het menselijk leven door klimaatverandering. Bovendien gaan ze akkoord met verbreding van ’het recht op leven’ met een nieuw ’recht op een veilig klimaat’. De Nederlandse Staat wordt zo verplicht tot forsere CO2-reductie. Maar het arrest staat vol drogredenen. Het is een exercitie in resultaatsgericht redeneren op basis van klimaatdogma’s.” Recht op een veilig klimaat; dat klinkt als een aanwinst. „Was het maar waar! Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens omvat het ’recht op leven’ en het ’recht op privé-leven’. Maar het rept met geen woord over ’veilig klimaat’ of zelfs maar ’klimaat’. Noch in het Verdrag, noch in de jurisprudentie van het Europese Hof is steun te vinden voor de conclusie dat een Staat verplicht zou zijn te zorgen voor een veilig klimaat. Het komt dus uit de hoge hoed van de leden van de Hoge Raad.” Maar de Hoge Raad ziet wel een ’onmiddellijke’ klimaatdreiging. „Daar valt wetenschappelijk veel op af te dingen. De ene stelling na de andere is onjuist, onvolledig, misleidend of reflecteert wanbegrip. Wat te denken van ’ieder land is verantwoordelijk voor zijn deel’ van de mondiale uitstoot. Dan heb je het VN Klimaatverdrag echt niet begrepen. Elk land onderhandelt individueel over een bijdrage. Binnen de Europese Unie sprak Nederland af dat 20% reductie in 2020 voldoende is. Dat weet de Hoge Raad ook, maar ze negeert het.” De opperrechters noemen CO2 ’het belangrijkste broeikasgas’. „Het is de vraag of de Hoge Raad begrijpt wat hij zegt. Methaan, CH4, is een veel sterker broeikasgas. Waterdamp is in omvang veel belangrijker. Het arrest ziet ook ’een lineair verband’ tussen fossiele brandstoffen en aardse opwarming. Ook dat is onjuist. De correlatie waarop de Hoge Raad wijst, is in geen geval lineair. Dit soort uitspraken toont aan hoe verdwaald de rechters zijn in deze problematiek. We zijn hier in wetenschappelijk niemandsland.” Wat vindt u de grootste klimaatmisser in de uitspraak? „De suggestie dat ’inadequaat klimaatbeleid in de tweede helft van deze eeuw zal leiden tot honderdduizenden slachtoffers’. Hier gaat de Hoge Raad vol op de alarmistische toer. Deze apocalyptische stelling gaat uit van het allerzwartste scenario op basis van de onbewezen veronderstelling dat niemand iets aan adaptatie of bescherming doet. En de Hoge Raad gooit klimaatverandering en extreem weer op één hoop, terwijl onzeker is dat het één tot het ander leidt.” Toch accepteert de Hoge Raad deze ’klimaatfeiten’, omdat ook de Nederlandse Staat en Urgenda het er wel over eens zijn. „De Hoge Raad had de feiten van de partijen nooit mogen overnemen, omdat het risico bestaat dat zij onder één hoedje spelen en de belangen van derden verkwanselen. Als de rechter zich al bevoegd achtte, had hij grondig onderzoek moeten doen naar de vraag: is er wel ’gevaarlijke’ klimaatverandering? Hij gaat nu volledig voorbij aan de politieke beïnvloeding van de klimaatwetenschap, die heeft geleid tot tunnelvisie en het onderdrukken van afwijkende meningen.” Met ’derden’ bedoelt u de burger die opdraait voor snellere CO2-reductie? „Ja, het is idioot dat de rechter het Nederlandse klimaatbeleid bepaalt in een burgerlijke rechtszaak tussen twee partijen die geen van beide het algemeen belang vertegenwoordigen. Urgenda is een actiegroep. En de Staat treedt op namens de zittende regering die zich al verbond aan klimaatdogma’s. Voor het algemeen belang was een veel bredere input van burgers en betrokkenen nodig geweest. Nu hebben de raadsheren gewoon met de blinddoek voor een klimaatactivistische positie overgenomen.” Hoe verklaart u die opstelling van de rechters? „De klimaatbeweging heeft zware psychologische druk op hen uitgeoefend. Ze zouden de laatste hoop zijn voor de mensheid. Dan bestaat het gevaar dat een rechter dat gelooft en zich overgeeft aan die Messiaswaan. Toen bleek dat de Hoge Raad zijn arrest ook in het Engels ging uitspreken, viel het kwartje: deze moedige rechters van de Nederlandse Hoge Raad gaan de mensheid van de klimaatcrisis verlossen. En ze roepen de rest van de wereld op om te volgen.” Het is in lijn met Jaap Spier, voormalig advocaat-generaal van de Hoge Raad, die zich in 2016 ontpopte tot klimaatactivist. In een afscheidsinterview brak hij een lans voor ’juridisch activisme’. „Rechters behoren hun eigen morele, ideologische en politieke overtuiging niet te laten doorwegen in rechterlijke beslissingen. Maar inderdaad, Spier sprak van ’het wetboek als breekijzer’. Dat lijkt mij een crimineel idee.” Wat betekent dit arrest voor bedrijven en burgers? „De uitspraak gooit olie op het vuur dat de klimaatbeweging heeft aangestoken. Door de horizontale werking van het ’recht op een veilig klimaat’ zullen ook private partijen voor hun bijdrage kunnen worden aangesproken. Dat opent een blik wormen. Het zet de sluisdeuren open voor allerhande schadeclaims en verbodsacties, die de economie kunnen platleggen. Maar dat is precies wat klimaatactivisten wensen.” Waar stopt dit? Een persoonlijk CO2-budget voor iedere Nederlander? „Daar wordt in juridische kringen wel over gespeculeerd. De grootste lasten komen dan te liggen bij minder welgestelden. Zij kunnen hun extra CO2-uitstoot boven hun budget niet afkopen. Wie dat niet kan, gaat enorme beperkingen voelen. Want een vliegvakantie kun je dan wel vergeten. Met deze Hoge Raad sluit ik in principe niets uit.” U ziet de uitspraak ook als een probleem voor de democratie. „Partijen die geen of een ander klimaatbeleid voorstaan, hebben na de Urgenda-uitspraak het gevoel dat er wordt valsgespeeld door instituties die onpartijdig moeten zijn. De Hoge Raad treedt ineens op als beslechter van politieke kwesties. Nu dat zo is, dreigt een politisering van de benoeming van deze raadsheren. Want elke partij zal willen dat zijn visie in de Hoge Raad wordt weerspiegeld. Willen we dat? Dat zijn Amerikaanse toestanden.” Blijft het bij deze klimaatzaak? „De Hoge Raad heeft de deur geopend voor allerlei vorderingen voor strenger, aanvullend of nieuw beleid. Mensenrechten genoeg. Maar stel je voor dat er vorderingen komen die op rechtse sympathie kunnen rekenen. Bijvoorbeeld, dat Nederland aan de 2% defensiebudgetnorm van de NAVO moet voldoen. Of dat een actiegroep gevaarlijke massa-immigratie wil voorkomen. Als de rechter die vorderingen afwijst, kunnen we dan nog zeggen dat we onafhankelijke, objectieve rechters hebben? Of wordt dan pijnlijk duidelijk dat de rechterlijke macht een illegitiem politiek beleid voert onder het mom van rechtspraak?” Waartoe leidt ’het wetboek als breekijzer’? „De Hoge Raad ziet de splinter in het oog van de politiek, die de ’klimaatcrisis’ niet goed zou oplossen. Maar niet de balk in het eigen oog: het ongrondwettelijk uitbreiden van de macht van niet door het volk gekozen rechters. Dat leidt tot slecht beleid waarvoor niemand verantwoording aflegt aan de burgers. Suiker in voeding, alcohol, vlees, vuurwerk, duivenmelken, autorijden, barbecueën; niets is veilig voor de activistische rechter. De kiezer staat buitenspel.”