Tussen hoop en vrees: zo staat ons land ervoor

Tot nu toe gold de sluiting van horeca en scholen, het samenscholingsverbod van drie of meer mensen en de oproep om afstand te houden of thuis te blijven tot 6 april. Dinsdag wordt de knoop doorgehakt waar de nieuwe einddatum wordt gelegd. Eerder werd al bepaald dat vergunde evenementen sowieso tot 1 juni van de baan zijn. In andere landen, zoals België en Duitsland, zijn de maatregelen al met weken verlengd. De adjunct-directeur van de Britse gezondheidsdienst Jenny Harries gaf zondag aan dat het mogelijk zes maanden of langer kan duren voordat in het Verenigd Koninkrijk het leven weer zijn normale gang kan vinden. Psychologen verwachten dat de samenleving dat nog wel even volhoudt. „Zolang de angst erin blijft, committeert Nederland zich wel”, zegt massapsycholoog Hans van de Sande. Maar ondernemend Nederland siddert. Sectoren als de horeca, het toerisme en de vrijetijdsbranche vrezen voor faillissementen. 1. Reisbranche - Óók angst voor post-coronatijd De reisindustrie maakt zich al zorgen over een negatieve nasleep van de corona-affaire, nadat het virus in ons land is bedwongen. „Veel Nederlanders zullen dan toch even twee keer gaan nadenken voor ze weer een cruise, wintersportvakantie of verre reis gaan boeken, omdat de anderhalvemetercrisis er flink inhakt. Normaal vergeet men snel, maar in dit geval is de verwachting toch dat de angst iets langer zal rondwaren”, zegt directeur Frank Oostdam van reiskoepel ANVR na een rondvraag onder ANVR-reisbureaus. Volgens Oostdam blijkt uit crises in het verleden dat de consument geneigd is de ellende gauw achter zich te laten. „Vakantie is een basisbehoefte van Nederlanders, dus op reis gaan we heus wel weer massaal.” Het is volgens hem nog maar de vraag of de antireismaatregelen tot juni worden verlengd. „Ik ga uit van eind april, maar de meivakantie wordt natuurlijk getroffen. Wij adviseren touroperators om zoveel mogelijk reizen om te boeken of een SGR-gedekte coronavoucher uit te reiken. Dat is voor veel reisondernemers een soort overlevingscoupon, omdat ze nu niet ineens al het geld aan toeristen kunnen terugbetalen. De zomerboekingen zijn stilgevallen.” De steunmaatregelen, waaronder uitstel van belasting, helpen volgens Oostdam ’enigszins’ om deze periode te overbruggen. „Mits die niet te lang duurt en mits de vakantie in het hoogseizoen niet in de verdrukking komt. Wij hebben moeite te overleven. De voucher helpt, maar we hebben meer hulp nodig.” De ANVR werkt volgens hem samen met andere sectoren als Hiswa-Recron om extra aandacht te vragen voor de bedreigende situatie. „Wij kampen niet alleen met compleet wegvallende boekingen, maar worden ook getroffen door heel veel annuleringen, dus lijden we met elkaar dubbel verlies. Als er geen compensatie komt voor al die reisannuleringen, dan hebben we alsnog een megaprobleem. Onze ondernemers zitten al vele weken in deze ellende. Er is cash nodig.” De reisbranche is goed voor negen miljard omzet per jaar en 24.000 medewerkers van 900 reiswinkels, 250 reisorganisaties en circa duizend zelfstandige reisadviseurs. 2. Campings – Zomer is alles De recreatiesector in Nederland wordt extra zwaar getroffen door alle coronamaatregelen. „Veel ondernemers hebben slechts zes zomermaanden om hun hele jaaromzet te halen. Bovendien zijn er vaak zware lasten in grond en materialen die terugverdiend moeten worden.” Dat zegt directeur Geert Dijks van de vereniging Hiswa-Recron. Vooral kleinere campings en vakantieparken, zeilscholen en bootverhuurders komen volgens hem in serieuze problemen als de crisis te lang gaat duren. Nu al dreigt het voorjaar verloren te zijn. „Dat kan rampzalig uitpakken. Elke gemiste maand komt bij ons twee keer zo hard aan”, meent hij. Het is volgens hem wrang dat de financiële steun niet altijd geldt voor recreatie- en watersportbedrijven. „Ook vallen nu bijvoorbeeld flexibele seizoenwerkers met nul uren-contracten buiten de boot voor compensatie.” „Als de staatssecretaris van EZ ons niet concreet helpt, komen honderden van onze leden tussen wal en schip terecht”, aldus Dijks. Hij moet er niet aan denken wat er kan gebeuren als hoogzomer 2020 mislukt. „Een zwart scenario, waarbij een groot deel van de recreatiebedrijven zal verdwijnen.” 3. Winkels – winkelstraat onder vuur De winkelstraat is de economische crisis net te boven en krijgt door de uitbraak van het coronavirus binnen mum van tijd flinke klappen. „Iedereen hoopt dat het zo kort mogelijk duurt”, zegt een woordvoerder van brancheorganisatie INretail. „Als dit langer duurt, gaat dat groot effect hebben op de winkelstraat.” Maar het positieve punt is dat veel winkels nog open mogen blijven. Het kabinet komt ondernemers in de sport-, mode-, schoenen- en woonbranche alsnog tegemoet. Na woede bij deze bedrijven besloot het ministerie van Economische Zaken dit weekend de maatregel te verruimen voor ondernemers uit deze sector die door de coronacrisis in problemen zijn gekomen. „We hebben een hausse aan opgeluchte reacties gekregen van deze ondernemers. Er zijn gelukkig nog geen faillissementen bekend en in een sector met bijna 400.000 werknemers is dat geruststellend. Wij zijn ontzettend blij met deze maatregel van het kabinet”, aldus de woordvoerder. INretail kan niet zeggen of de huidige situatie net zulke gevolgen heeft als de economische crisis van een paar jaar geleden. „Dat weten we niet, het is niet te vergelijken.” 4. Horeca – weinig marges De horeca is een van de sectoren in ons land die het hardst worden getroffen door de maatregelen rond de uitbraak van het coronavirus. Algemeen directeur Dirk Beljaarts van branchevereniging Koninklijke Horeca Nederland (KHN) staat dan ook dag en nacht in contact met ondernemers en het kabinet. „Het gaat in sneltreinvaart, de ontwikkelingen volgen zich achter elkaar op. Wij plaatsen de volksgezondheid op nummer een en we kijken wat gepast is. Maar als de maatregelen worden verlengd, zal er meer financiële steun nodig zijn vanuit het kabinet”, zegt Beljaarts. De KHN-directeur laat verder weten dat veel horecaondernemers het water aan de lippen staat. „Het gaat hier om 40.000 bedrijven, waaronder een hoop mkb’ers. Vooral deze ondernemers hebben het zwaar. We zijn nu eenmaal een sector met kleine marges en dus ook weinig reserves. Daar komt bij dat deze horecabedrijven gewoon hun huur moeten overmaken en het personeel moeten betalen.” Volgens Beljaarts zijn er nog geen faillissementen bekend. „Maar de zorgen zijn enorm. Wij hebben de afgelopen weken al 8000 telefoontjes gehad van bezorgde ondernemers. Het is in ieder geval een goede zaak dat het kabinet noodmaatregelen heeft genomen, zodat ondernemers terechtkunnen bij een noodloket.” 5. Vrijetijdstak – ’Op zijn gat’ Afstand houden op een festival, bij een concert of in een pretpark gaat natuurlijk niet. Alle evenementen zijn sowieso tot 1 juni opgeschort. Een ramp voor de vrijetijdsbranche. „In algehele zin ligt de sector volledig op zijn gat”, zegt sectoreconoom Thijs Geijer van ING. „Voor dierentuinen en pretparken geldt dat nu hun seizoen begint. Deze bedrijven hebben ook veel vaste kosten. Zonder overheidssteun redden zij het niet.” Klaas Klasman van de club van elf, waarin de grootste pretparken, musea en dierentuinen zijn verenigd, bevestigt dat. „We onderzoeken wel of dierentuinen open zouden kunnen, alle veiligheidsinstructies natuurlijk in acht nemend.” „Rampzalig”, noemt directeur Berend Schans van de Vereniging van Nederlandse Poppodia en Festivals de situatie. „Bedrijven verliezen tientallen miljoenen per week.” Na een goed 2019 dreigt 2020 in het water te vallen. Schans: „Alles ligt stil en er is ook nog het risico dat klanten geld terugvragen. Er gaan zeker bedrijven omvallen. Het is een kwetsbare keten: als festivalorganisator ben je afhankelijk van beveiligers, hekken, tenten, artiesten. Dat start je ook niet zomaar weer op.” „Grote festivalorganisatoren zullen een slecht jaar wel overleven”, denkt sectoreconoom Jos Klerx van de Rabobank. „Maar bijvoorbeeld jazzfestivals in binnensteden zijn vaak afhankelijk van sponsoren en de lokale horeca, zij krijgen het heel lastig.” Schans ziet ook de toekomst somber in. „We krijgen waarschijnlijk een recessie. Wie zich zorgen maakt om zijn baan of de hypotheek, koopt geen concertkaartjes.” 6. Scholen – Leerachterstand dreigt Een verlenging van de maatregelen heeft grote gevolgen voor het onderwijs. Volgens opvoeddeskundige Marina van der Wal staat namelijk een ding als een paal boven water: „Alle kinderen zullen een leerachterstand oplopen, behalve de kinderen die voor de coronacrisis al thuis onderwijs kregen”, vertelt ze stellig. „Ons onderwijssysteem is niet ingericht op het onderwijs op afstand. We onderschatten daarnaast dat school zo veel meer is dan alleen studeren. Het gaat ook om bewegen, de sociale contacten en het leren omgaan met gezag.” Ook voor de ouders van scholieren kan een verlenging van de huidige maatregelen desastreuze gevolgen hebben, voorspelt Van der Wal. „Dagelijks hoor ik dramatische verhalen van ouders. Zij zeggen: dat thuisonderwijs moet niet veel langer gaan duren, want anders valt mijn gezin uit elkaar. De frustraties kroppen op en er is, doordat kinderen niet de deur uit gaan, ook geen rustmoment meer.” Ook scholierenbond LAKS maakt zich zorgen over het onderwijs: „Hoe langer de scholen gesloten blijven, hoe groter de problemen worden”, zegt voorzitter Pieter Lossie. „Doordat leerlingen op zeer wisselende niveaus thuisonderwijs krijgen, zal de ongelijkheid toenemen. En laten we niet vergeten dat 1 op de 15 kinderen in een benarde thuissituatie zit, met bijvoorbeeld huiselijk geweld. Voor deze kinderen is een verlenging heel zorgelijk.” Ook voor de studenten in het mbo en het hoger onderwijs stapelen de problemen zich op. Veel universiteiten en hogescholen hebben al aangegeven dat ze sowieso tot 1 juni geen fysiek onderwijs meer aanbieden. Door de coronacrisis zijn er tientallen stages en afstudeerperiodes geschrapt, waardoor veel studenten studievertraging oplopen. 7. De maatschappij als geheel – ’Laat ze buiten spelen’ Massapsycholoog Hans van de Sande van de Rijksuniversiteit Groningen is positief: dit houden we nog wel even vol. „De angst zit er goed in en dan zien we ook het nut van de maatregelen. We passen ons goed aan. Handen schudden, op bezoek gaan, het is er niet meer bij, maar dat accepteren we eigenlijk verrassend gedwee.” „Je kunt dit zo lang vragen van mensen als je wilt, zolang mensen het nuttig vinden”, schetst ook sociaal psycholoog Arjan de Wolf van DWTA Onderzoek, Training & Advies. Hij geeft aan dat drie factoren een rol spelen. De eerste is of mensen zelf de maatregelen nuttig vinden. De tweede is of belangrijke anderen uit de omgeving van een persoon zich willen schikken in de maatregelen. Als zij de kont tegen de krib gooien, zijn we zelf ook eerder geneigd dat te doen. En de derde is of mensen wel in staat zijn om het gevraagde gedrag uit te voeren. Daarbij scheelt het dat we in Nederland geen volledige lockdown hebben. „Ik vind het goed dat Nederland dat niet oplegt”, zegt De Wolf daarover. „Want de huidige maatregelen bieden nog een gevoel van keuzevrijheid. Je kunt zelf bepalen of je een ommetje gaat maken of naar de winkel gaat. Als ook dat niet meer mag, rebelleren mensen sneller.” Tegelijk weet Van de Sande dat er factoren zijn waar mensen kriegel van worden. Denk aan thuiswerken, terwijl ook de kinderen nog weken thuis zijn van school en door het huis dartelen. „Laat ze buiten spelen. Je kunt nu op straat voetballen, het is er rustig. Maar ouders zijn te bang om ze buiten te laten spelen en kinderen kunnen het eigenlijk niet meer.” In de nieuwste corona-update gaat het over de verlenging van de maatregelen. Verder in de podcast: een verpleegkundige over de zware werkdagen, de zorgen in de VS en een bizar corona-bommetje in de Formule 1. Luister ‘m hier, hieronder of via je eigen podcast app.