Met lege handen tegen ratten

Fris en fruitig. Zo zouden de jonge appelbomen van fruitteler Bert de Haan erbij moeten staan. Maar een muizenplaag zaait dood en verderf in zijn Betuwse boomgaard. „Dat ongedierte vreet de fijne haarworteltjes eraf. Ik denk dat zeker honderd boompjes het niet zullen overleven”, zegt De Haan. De fruitteler uit Kerk-Avezaath probeert het wel: zonder gif de plaag bestrijden. Op enkele palen heeft hij kasten geplaatst om torenvalken te lokken, zodat ze hier nestelen. „Die vogels vangen er vrij veel weg.” Maar genoeg is het niet. De plaag aan onderkruipers is amper te beheersen. Warmtecamera In diezelfde Betuwe gaat Wil Peperkamp elke avond op pad. Inclusief geweer en warmtebeeldcamera. Onlangs nog, doodde de jager uit Elst vijftig ratten op één plek. „Zodra het donker is komen ze tevoorschijn. Dankzij de warmtecamera zie ik ze haarscherp.” Op de bedrijven die hem inhuren, schoot Peperkamp over de afgelopen drie jaar ruim dertienduizend ratten. Terwijl menigeen met de handen in het haar zit over oprukkend ongedierte, wijst het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (CGTB) in een andere richting. Er komt, op Europees aanwijzen, een nieuwe aanscherping voor het gebruik van muizen- en rattengif. Was buiten strooien al langer verboden, vanaf 2023 mag ook binnenshuis niemand nog zelf gifkorrels inzetten. „Het gaat om het risico op doorvergiftiging”, verklaart woordvoerder Hans van Boven van het CGTB. „Het gif bestaat uit bloedverdunners. Dat is ook een probleem voor roofvogels. Dat willen we voorkomen.” Zodra klemmen of vallen niet meer werken, mag straks alleen een professionele bestrijder nog gif gebruiken. Gerard van den Anker ziet de bui al hangen. Hij is voorzitter van de Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO). „Nu mogen we in de boomgaard al geen gif meer gebruiken. Straks is het ook binnen schuren en stallen verboden. Terwijl we die knagers juist met alle macht buiten willen houden. Binnen is het een 5 sterrenhotel voor ze. Lekker warm en volop voedsel. Je krijgt ze nooit meer weg.” Voor NFO en landbouworganisatie LTO is het verbod op chemische redmiddelen de wereld op zijn kop. Van den Anker: „Uit de ene na de andere stad hoor je over rattenplagen. En dan wordt ons dit uit handen geslagen. Als het op het platteland misgaat met ongedierte, wordt het in de stad écht niet beter. Dit kan alleen maar fout gaan.” Bastiaan Meerburg, directeur van het onafhankelijke Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD), begrijpt de agrarische onrust. Er zijn op dit moment te weinig goede alternatieven, erkent hij. Bovendien verzaakt de rijksoverheid haar plicht door amper wetenschappelijk onderzoek te stimuleren. „We weten te weinig van muizen- en rattengedrag. Terwijl dat wel nodig is voor goede alternatieve bestrijding.” Tot overmaat van ramp heeft niemand goed overzicht van hoe de ongedierteplaag zich landelijk ontwikkelt. Het KAD heeft alleen kijk op tachtig gemeenten, die zich vrijwillig bij het kenniscentrum meldden. Meerburg: „Het gaat straks net als bij de eikenprocessierups. Pas als het een calamiteit is, slaan we alarm.” En hij voorspelt nu al: „Dit wordt een nog veel grotere calamiteit dan die processierups.” Ongediertebestrijder Rentokil onderschrijft de groeiende populatie onderkruipers. „Wij zien inderdaad een toename in de laatste jaren”, zegt entomoloog en technisch manager Peter Timmermans. Dat ligt volgens hem niet alleen aan een beperkter gebruik van gif. „Maar ook aan de zachte winters. En dat mensen vaker op straat eten en voedsel laten slingeren, helpt evenmin.” Fruitteler De Haan legde vroeger altijd een paar dakpannen tussen de appelbomen. Met eronder in gif gedoopte tarwekorrels. Dat mag al enkele jaren niet meer. Maar hij wil wel zelf verantwoord ingrijpen als dat nodig is. „Ik moet er niet aan denken dat het ongedierte in mijn koelcellen opduikt.”