Vrouw ontslagen commandant doet boekje open over racisme en seksisme in Amsterdamse brandweer

In mei besloot burgemeester Halsema als voorzitter van de Veiligheidsregio dat Schaap - zeer tegen zijn zin in - per 1 oktober moet vertrekken. De partner van Schaap, Rosanne Kropman, schrijft nu - twee weken voor Schaaps vertrek - in een open brief dat zij ’woedend’ is op de eerste burger die ze ’de zwakste schakel noemt in de strijd tegen racisme en seksisme’ binnen het Amsterdamse korps. Op de vraag of ze de brief met medeweten en steun van brandweercommandant Leen Schaap heeft gepubliceerd, antwoordt ze: „Leen heeft zijn vrouw niet aan een touwtje. Alles wat ik te zeggen heb staat in het stuk.” In de brief blikt Kropman terug op de afgelopen drie jaar waarin Schaap aan het roer stond van de Amsterdamse brandweer. „Ik heb lang getwijfeld of ik dit stuk moest schrijven. Ik ben Leens geliefde, dus verre van onafhankelijk in dezen. Maar ik wil vertellen hoe de afgelopen drie jaar geweest zijn voor ons.” ’Oorlog’ Ze schrijft dat Schaap, die in 2016 gedetacheerd werd vanuit de politie, ervan uitging dat hij een jaar zou beleven van ’vechten’ binnen het korps, om daarna te normaliseren. „Nee jongen, dit wordt járen oorlog”, zou burgemeester Van der Laan, die hem binnenhaalde, tegen Schaap hebben gezegd. Hij kreeg de opdracht om orde op zaken te stellen bij de Amsterdamse brandweer, waar een seksistische en racistische cultuur zou heersen. Ook moest het korps gemoderniseerd worden, zeer tegen de wil in van brandweerlieden. Kropman somt op met welke situaties haar man te maken kreeg. Er waren brandweerlieden die hem niet de hand wilden schudden, die wegliepen als hij aangekondigd in de kazernes kwam. Kropman: „Hoe langer Leen bezig was, hoe vaker mijn mond openviel als hij thuiskwam. Een greep uit wat hij vertelde: een dildo in de la van een vrouwelijke medewerker, expres ondergepiste brillen in de vrouwen-wc op de kazerne, brandweerlieden die naakt door de kazerne paradeerden.” Rotvolk Ze vervolgt: „Marokkaans-Nederlandse medewerkers die bij iedere gelegenheid te horen kregen wat een rotvolk Marokkanen zijn: ’Ja, jij niet hoor. Gewoon, in het algemeen’. Een zwarte man die standaard Ger genoemd werd, al heette hij eigenlijk anders. Zo leuk, kon je altijd zeggen: ’Nee… Ger’. Volgens de mannen was het gewoon humor. Moet je tegen kunnen. Dag in, dag uit. In de buitenwereld heet het geïnstitutionaliseerd racisme en seksisme, maar in deze overheidsorganisatie waren de leiding en het moreel kompas al decennia zoek; het werd niet eens meer opgemerkt. In de cijfers was het wel terug te zien: bij Leens aantreden waren er vijf vrouwelijke brandweerlieden. Op vijfhonderd mannen. Ondanks de jarenlange inspanningen om vrouwen te werven, ze bleven niet.” Ondertussen boterde het niet tussen commandant Schaap en de werkvloer. Er ontstond veel ruzie: elk incident binnen de brandweer werd door de korpsleiding hard bestraft. Brandweerlieden hadden geen vertrouwen in Schaap, temeer omdat hijzelf ook niet van onberispelijk gedrag zou zijn geweest. Zij refereerden aan het feit dat Schaap zich in zijn eerdere loopbaan als politieagent schuldig had gemaakt aan het accepteren van concertkaartjes zonder te betalen. Ook zou hij een collega toen een onderhandse lening hebben verschaft. Ze liepen met een sisser af, er waren geen consequenties voor commandant Schaap. Maar de ruzies liepen wel zo hoog op dat hij doodsbedreigingen kreeg. Hitlersnorretje Ook daar schrijft Kropman over. „Inmiddels rolden bij ons de eerste onhebbelijkheden binnen: een foto van een opengereten schaap, iets met wolven, een Hitlersnorretje op intranet. Daarna kwamen de doodsbedreigingen. De remmen werden bij ieder ritje even gecheckt, later volgden verdergaande beveiligingsmaatregelen, ook in de privésfeer.” Volgens Kropman was de dood van Schaaps ’strijdmakker’ Eberhard van der Laan een keerpunt. In de brief haalt ze daarna uit naar zijn opvolgster, Femke Halsema. „Ik was als progressieve Amsterdamse blij met de eerste vrouwelijke burgemeester. Had Femke Halsema als GroenLinkser niet een broertje dood aan racisme en seksisme? Ze leek me niet bang uitgevallen en dan zei ze bij haar aantreden ook nog de brandweer prioriteit te geven. Een inschattingsfout, blijkt nu.” Vertragingstactieken Volgens Kropman koos Halsema voor ’verbinding’ in plaats van de techniek van aanpakken, waar haar man voor koos. „Een raadselachtige keuze. Deze zomer nog oordeelde de Amsterdamse ombudsman (Arre Zuurmond, red.) dat de misstanden bij de Amsterdamse brandweer nog niet tot het verleden behoren en bevestigde het beeld dat de ondernemingsraad en gepensioneerde brandweerlieden er alles aan doen om verandering tegen te houden. Het hele beschikbare arsenaal aan vertragingstactieken om ontwikkelingen tegen te houden heeft de ombudsman langs zien komen.” Schaap had toen al gehoord dat hij moest vertrekken van Halsema, terwijl eerder zijn contract nog met drie jaar was verlengd. „De deur van het stadhuis staat weer wagenwijd open voor de wittemannenclubjes die de spuitgasten afvaardigen. De vakbond, een actiecomité dat zich ’de anoniemen’ noemt, de ondernemingsraad, de gepensioneerden; ze mochten de afgelopen maanden allen bij haar komen praten. Maar wie vertegenwoordigt de goedwillende brandweerlieden die snakken naar verandering, de vrouwen en de mannen van niet-Nederlandse achtergrond die bij de brandweer (willen) werken? Wie durft er nog naar voren te stappen, nu deze burgemeester zo duidelijk laat zien aan wiens kant zij staat? En wie vertegenwoordigt de Amsterdammers zoals ik, die niets ophebben met de terugkeer van een in zichzelf gekeerde, verwende, racistische, misogyne en bij vlagen intimiderende gemeentedienst?”, vraagt de partner van Schaap zich hardop af. Burgemeester Halsema reageert bij monde van haar woordvoerder: „Oud-commandant der strijdkrachten Van Uhm concludeerde eind vorig jaar al dat de verhoudingen tussen leiding en werkvloer door onderlinge conflicten een dieptepunt hadden bereikt. De oorzaak lag niet bij één partij: brandweermannen saboteerden de modernisering en de korpsleiding leek niet in staat de impasse te doorbreken. Mede door de harde opstelling van de commandant en zijn uitspraken in de media.” Halsema liet Van Uhm onderzoek doen naar de chaos bij de Amsterdamse brandweer. Zijn conclusie leidde er toe dat er gewerkt moest worden aan verbinding tussen leiding en werkvloer, maar in de weken die daarop volgden kwam er weinig verbetering. Nieuw leiderschap De woordvoerder van Halsema vervolgt: „De heer Schaap is daarna door het bestuur van de veiligheidsregio gevraagd om terug te treden. Volgens het bestuur is nieuw leiderschap nodig, omdat het onderlinge wantrouwen alleen maar toe nam en de modernisering van de brandweer muurvast zat. Wij weten dat commandant Schaap het betreurt dat hij moet vertrekken. De leiderschapswissel heeft niets te maken met de wens om de machocultuur te doorbreken en racisme en discriminatie te bestrijden. Op dat punt heeft Schaap belangrijke resultaten geboekt. Het veiligheidsbestuur zet die lijn door en laat er geen enkel misverstand over bestaan: de modernisering heeft de hoogste prioriteit en racisme en discriminatie worden niet geaccepteerd. De nieuwe commandant heeft deze opdracht gekregen en aanvaard.” De groep ’anonieme brandwachten’ reageert zeer verbolgen op de open brief: „Als een echte strijdbare man kwam Schaap in 2016 binnenlopen om de brandweer ’even’ te gaan veranderen. Hierbij heeft hij niet geschuwd om collega’s, familie’s en de hele werkvloer willens en wetens kapot te maken. Dit alles om zijn eigen narcistische ego te strelen. Wederom heeft meneer weer de pers nodig om zijn gram te halen, ditmaal via zijn ’vrouw’.” De voorbeelden uit de open brief van Kropman zouden twintig jaar oud zijn. Volgens de brandweerlieden is seksisme en racisme niet meer aan de orde van de dag. „Wel staat er een korps wat iedere dag weer wil uitrukken om de Amsterdamse burgers te helpen en te redden waar mogelijk.” Ze eindigen met een knipoog. „Er luidt een gezegde binnen de uitrukdienst en die is: al is de leugen nog zo snel de uitrukdienst achterhaald hem wel.” En wensen „meneer Schaap succes bij zijn volgende uitdaging.”