Wijkzorg schaalt af: ’schrijnende verhalen’

Het is zorg achter de voordeur. Ruim een half miljoen Nederlanders – vaak kwetsbare 65+’ers zijn afhankelijk van de wijkzorg. Hulp bij douchen, aankleden, maar ook wondcontrole of zwachtelen. Gemiddeld zo’n vijf uur per week. Cruciale handelingen die het verschil maken tussen miserabel wegkwijnen en een menswaardig bestaan. Niet alleen in de ziekenhuiszorg, maar ook in de wijk dreigt nu een kaalslag. „We krijgen al de eerste signalen”, vertelt Hans Buijing van brancheorganisatie ZorgthuisNL. „Bijvoorbeeld een dagbesteding voor licht dementerende ouderen die wordt geschrapt.” ’Nog maar 1 keer worden gedoucht’ Gerton Heyne voorzitter van beroepsvereniging V&VN ziet dezelfde trend. „Mensen die in plaats van drie keer per week, nu nog maar 1 keer worden gedoucht”, vertelt hij. Of dat het aantal huisbezoeken wordt teruggeschroefd. Vuur uit de sloffen Wijkverpleegkundige Vanessa Schroer (42) uit Doetinchem loopt momenteel het vuur uit de sloffen. In de wijk wordt het steeds drukker. De patiënten die niet meer welkom zijn in het ziekenhuis, moeten nu thuis worden verzorgd. Zoals oudere coronapatiënten die kiezen voor een thuisbehandeling. „Dat gebeurt vaker dan voorheen”, ziet Schroer. Het leidt tot grotere druk. Waardoor andere hulpvragen onbeantwoord blijven. „Ik kreeg onlangs twee aanvragen. Een man was terminaal ziek en wilde graag thuis sterven. Maar had allerlei medische hulpmiddelen vanuit het ziekenhuis - zoals een infuus - meegekregen. Die man wil je gewoon helpen”, vertelt Schroer. „Tegelijkertijd meldde zich een vrouw van 85. Of ze geholpen kon worden met douchen en haar steunkousen. Maar de routes zaten helemaal vol. Dat kon niet.” Depressie Op de achtergrond speelde bovendien depressie en eenzaamheid, vertelt de wijkverpleegkundige die de vrouw in contact bracht met een eetclub voor ouderen. Maar die activiteit is vanwege corona inmiddels ook gestaakt. „Nee zeggen doet erg pijn”, vertelt Schroer. „Dat is echt vreselijk. „Maar als ik nu een aanvraag krijg voor douchen en steunkousen heb ik niet eens de tijd meer voor een gesprek, om achterliggende problemen op te lossen.” De wijkverpleging moet nu weer noodgedwongen een beroep doen op mantelzorgers. „Tijdens de eerste golf lukte dat nog wel. Veel mensen werkten thuis. Nu is dat veel moeilijker.” De eerste golf zorgde in de nasleep voor veel complexere zorgvragen in de wijk, merkt Schroer. „Eigenlijk zijn we nooit uit die eerste golf gekomen en lopen al sinds maart een marathon. Nu moeten we nog de hele winter door. En ook al die oudere mensen die thuis verpieteren. Ik maak me grote zorgen.” Harde cijfers Harde cijfers voor zowel het aantal besmettingen als de afschaling in de wijkzorg zijn er niet. Doordat een totaaloverzicht in een sector met zo’n 3000 aanbieders ontbreekt, is er onvoldoende aandacht voor de problemen in ’de wijk’ en dreigt deze cruciale tak opnieuw vergeten te worden, klinkt het bezorgd. Zwaar getroffen Tijdens de eerste golf begin dit voorjaar werd de wijkzorg al noodgedwongen versoberd of zelf gestopt. De sector werd ’zwaar getroffen’, concludeerde de Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd vorige maand. Het probleem was toen het gebrek aan persoonlijke beschermingsmiddelen. Verpleegkundigen beleven daarom thuis uit angst om hun kwetsbare cliënten te besmetten. Of cliënten waren bang om zorg te ontvangen. De wijkzorg kampt echter met een schreeuwend personeelstekort. Zorgmedewerkers zijn oververmoeid of zelf besmet en vallen daardoor uit. De gebrekkige testcapaciteit verergert dit probleem, signaleert Buijing. Medewerkers krijgen weliswaar voorrang, maar het duurt bijna een werkweek voordat een testuitslag op de deurmat ploft. Ondertussen zit getest personeel werkloos thuis. Bij een positieve test duurt dat tot tien dagen langer. Zes weken of langer? Er breekt een zware periode aan, waarin de wijkzorg nog verder zal moeten afschalen, vreest Buijing. De eerste golf duurde zo’n zes weken. Ernst Kuipers van het Landelijk Netwerk Acute Zorg waarschuwde deze week dat de tweede golf ’veel langer’ kan aanhouden. „Misschien wel het hele winterseizoen.” Het is een reëel scenario dat de wijkzorg in een neerwaartse spiraal belandt: meer medewerkers die uitvallen waardoor en verder afgeschaald moet worden, waarschuwt FNV-regiobestuurder Soumia Laoukili. Coronaminister Hugo de Jonge heeft de Tweede Kamer eerder deze week beloofd inzicht te geven in de mate waarop de wijkverpleging al wordt afgeschaald. „Dat zal zeker in een aantal situaties voorkomen”, zei hij woensdag in de Kamer. „Maar heel erg afgeschaald is het volgens mij, vooralsnog, niet.” Cruciaal dus dat zorgmedewerkers die wel op pad gaan goed beschermd worden. Toch ontvangt vakbond FNV veel klachten – soms wel tientallen per dag - dat werkgevers onvoldoende voorraad hebben. Of zelfs weigeren om mondkapjes te verstrekken, stelt Laoukili. Schrijnende verhalen „Daar zitten hele schrijnende verhalen tussen”, vertelt ze. „Een zorgmedewerker die ondanks haar kankerdiagnose wilde blijven werken, kreeg niet eens beschermingsmiddelen. Terwijl de pakhuizen gewoon vol liggen.” Ook krijgen medewerkers te horen: doe een beetje zuinig”, vertelt Heyne. „Totaal misplaatst.” Een peiling onder leden toonde aan dat een kwart hiermee te maken heeft. En dat terwijl de pakhuizen met beschermingsmiddelen inmiddels ramvol zouden zijn. Het Landelijk Consortium Hulpmiddelen, dat verantwoordelijk is voor de inkoop en distributie, heeft meer dan een half miljard mondkapjes, 150 miljoen handschoenen en bijna 3 miljoen brillen op voorraad. ’Er is echt genoeg’ Minister Tamara van Ark (Medische Zorg), verantwoordelijk voor de beschermingsmiddelen, herkent de geluiden uit de wijkzorg. „Tegen die mensen zou ik willen zeggen: er is echt genoeg. Dus krijg je ze niet, maak het eerst bespreekbaar met je werkgever.” Wie dan nog geen beschermingsmiddelen krijgt, kan zich nog melden bij de inspectie SZW, stipt Van Ark aan. De problemen waar de wijkzorg nu tegenaan loopt zijn een bewijs dat de zorg – na diverse bezuinigingsrondes - te efficiënt is ingeregeld, zegt Heyne. „We hebben helemaal geen vet meer op de botten. Ook niet als het gaat om de waardering van medewerkers. Maar zij moeten nu wel de problemen oplossen.” Buijing: „ik begrijp best dat het ministerie geen blik met mensen kan opentrekken. Maar ik moet helaas toch vaststellen dat we wéér niet goed zijn voorbereid.” Het is van levensbelang dat minister De Jonge daarom extra vaart zet achter het opkrikken van de testcapaciteit, benadrukt Heyne. „De dijkbewaking is een half jaar na het begin van de storm nog steeds niet op orde.”