Vrees om de toekomst op Urk

Buiten heerst de warmte van de nazomer, binnen, in de hallen van visverwerkingsbedrijf Baarssen Fish Processing op Urk, is het koel. Tientallen vrouwen en mannen – onder wie veel Oost-Europese arbeidsmigranten – maken hier noordzeevis klaar voor consumptie. Graten eruit, huid eraf, selecteren, door de paneer, invriezen: het is hun dagelijks werk, maar het is de vraag of de schol en kabeljauw uit Urk in de huidige hoeveelheden de markt op zullen blijven stromen. Algemeen directeur Marten Poelman (57) van Baarssen maakt zich zorgen: als het aan de overheid en natuurorganisaties ligt, wordt het stuk Noordzee waar in de toekomst gevist mag worden immers fors kleiner – ten faveure van meer windmolens en meer ruimte voor de natuur. Gevolg zal zijn, vreest Poelman: structureel minder aanvoer van vis. „En dus minder werk en inkomsten.” Voorzitter Bauke Hoekstra (62) van de Vereniging Visgroothandelaren Urk valt hem bij. „Alle scholfileermachines die er in Nederland zijn, staan op Urk. Als de vis-aanvoer met 25 tot 50 procent daalt, betekent dat niet minder dan een koude sanering van de sector.” Kottervissers Drieduizend mensen op Urk werken in de visverwerkende industrie – in totaal gaat het in Nederland om vijfduizend werknemers. Brancheorganisaties schatten de omzet van de visverwerkende industrie in Nederland op zo’n 4,5 miljard euro. Toch zaten vertegenwoordigers van de sector niet bij de gesprekken tussen overheid, vissers, natuur- en milieuorganisaties en energiebedrijven over de toekomst van de kottervisserij op de Noordzee. „Dat we niet aan die tafel zaten is zo gegroeid”, zegt Hoekstra. „Vissers en verwerkers worden vaak als één sector gezien. Gemakshalve veronderstelt de overheid dat de vissers ook onze belangen vertegenwoordigen. Maar dat klopt natuurlijk niet.” De verwerkers willen twee dingen: meepraten én compensatie, mochten de plannen die zijn uitgewerkt in het zogeheten Noordzee Akkoord doorgaan. Dat akkoord, uit februari, gaat over de toekomstige inrichting van de Noordzee. Die wordt de komende jaren, wegens alle klimaatplannen, voor een groot deel volgebouwd met windmolenparken. Ter compensatie van de ruimte, die de parken gaan innemen, komen er bovendien meer natuurgebieden, waar niet gevist mag worden. Allemaal beperkingen dus voor de noordzeevisserij, waar nog bijkomt dat Nederlandse vissers als gevolg van de Brexit binnenkort niet meer mogen vissen voor de Britse kust. Verduurzamen De overheid wil kottervissers uitkopen en de vloot verduurzamen. Maar veel Nederlandse vissers hebben hier helemaal geen oren naar: zij verwierpen het akkoord met grote meerderheid. „Er is dus nog helemaal geen Noordzee Akkoord”, stelt Marten Poelman vast. Wat zullen Poelman en diens branchegenoten voorstellen als zij de gelegenheid krijgen om mee te praten? „We gaan natuurlijk niet bij de pakken neerzitten”, zegt Jelle van Veen (54), CEO van visverwerkingsbedrijf Dayseaday. „ We kunnen innoveren en onze machines aanpassen aan een andere soort vis, die we dan moeten importeren uit Alaska bijvoorbeeld, terwijl wij hier voor de kust goede en gezonde visbestanden hebben. Dat kan, maar het is natuurlijk niet goed voor milieu en klimaat. Dan ben je hypocriet bezig.” De visverwerkers zien daarom meer heil in ’verruiming waar het kan’. „Wij willen graag dat er minder natuurgebieden worden aangewezen en dat de visvangst verruimd wordt waar dat wél mogelijk is”, zegt Bauke Hoekstra. „En dat niet alleen de vissers worden gecompenseerd, maar ook de verwerkers.” Marten Poelman: „Wij hebben geïnvesteerd in de verwerking van vissoorten die uit onze achtertuin komen. Dat proces wordt nu van overheidswege gesaneerd, waardoor onze machines minder of niet langer rendabel worden. Daar vragen wij compensatie voor.” Tegelijkertijd, zegt Poelman, vragen hij en zijn collega’s geld voor modernisering en verduurzaming. „Omdat wij onze industrie zullen moeten gaan ombouwen. We willen verder kunnen met onze bedrijven. Maar dat geld hebben wij nu niet, dat zit in onze huidige productiemiddelen en gebouwen.” Erfgoed Uiteindelijk gaat het hier ook om de bescherming van cultureel erfgoed, vindt Jelle van Veen. Urk staat immers van oudsher synoniem met de visserij en de visverwerkende industrie. Van Veen: „Dat historisch erfgoed dreigt naar de knoppen te gaan, daar moet je zeker van uitgaan.” Bauke Hoekstra: „Er dreigt een enorme kaalslag als deze sector zo zwaar wordt getroffen en op termijn misschien wel zal verdwijnen.” Jelle van Veen vraagt zich af wat uiteindelijk de opbrengst zal blijken te zijn van die enorme windmolenparken die in de Noordzee worden aangelegd. „Wij hebben als visverwerkers een branche opgebouwd met een omzet van 4,5 miljard euro. Maar van die windmolens is nog helemaal niet aangetoond dat zij zonder een cent subsidie rendabel zijn en of ze wel goed zijn voor het milieu. Waarom moet Nederland altijd weer vooroplopen, bijvoorbeeld als er Europese klimaatdoelstellingen moeten worden gehaald?” Verwijt Bovendien, zegt Bauke Hoekstra, bestond er altijd een goed evenwicht op de Noordzee tussen visserij en natuur. „Het verwijt van de natuurorganisaties dat de vissers de Noordzee leegvissen, zoals elders in Europa wel gebeurt, klopt helemaal niet. Ze gaan juist heel bewust met de visstand om.” Marten Poelman wijst erop dat de besluitvorming rond de toekomst van de Noordzee op democratische wijze tot stand is gekomen. „We moeten niemand als ’kwade genius’ neerzetten. De overheid is aangesteld door de burgers. Wij hebben hiervoor gekozen, de overheid maakt beleid en dat moet worden uitgevoerd. Ik denk dat over de belangen van de visverwerkende industrie en de handel tot nog toe gewoon niet goed is nagedacht. Daarom moeten we bij het gesprek worden betrokken.”