Inspectie: taal- en rekenniveau scholieren holt achteruit

Virtuele lessen en ziekte bij personeel en leerlingen tijdens de coronapandemie hebben geleid tot een verdere ’verschraling van het onderwijs’, waarbij Nederlandse leerlingen aanzienlijk slechter zijn gaan scoren op het gebied van taal, rekenen en burgerschap. Dat staat in het jaarlijkse rapport van de Inspectie van het Onderwijs. De trend is zichtbaar in zowel het primair als het voorgezet onderwijs. Op de basisschool presteren kinderen van alle leeftijden gemiddeld minder goed op begrijpend lezen, rekenen en spelling dan voor de coronapandemie. Er wordt vooral vertraging geconstateerd op basisscholen met veel leerlingen van lageropgeleide ouders. Schrikbarend Ook op alle middelbare schoolniveaus zijn de basisvaardigheden achteruitgegaan, zo valt te lezen in ’De Staat van het Onderwijs’. Inmiddels schat een op de vijf scholen dat meer dan de helft van hun leerlingen een taalachterstand heeft. Sommige getallen zijn schrikbarend slecht, zoals de statistiek dat negen op de tien brugklassers op vmbo-b niet beschikken over een basisniveau Nederlandse leesvaardigheid en rekenen. De pandemie is slechts ’gedeeltelijk een verklaring’, aldus de inspectie, want de negatieve trend is al jaren gaande. Dankzij versoepelde examenregels slaagden juist méér middelbare scholieren in 2021. De waarde van een diploma komt daardoor onder druk te staan, constateert de inspectie. Ruim vier op de tien vmbo-k-leerlingen behaalden een diploma ondanks een onvoldoende voor wiskunde. En 16,8 procent van vmbo-g/t’ers, 18 procent van de havisten en 12,8 procent van de vwo-leerlingen sloten hun middelbare school af met een onvoldoende voor Nederlands. ’Steeds meer jongeren dreigen het onderwijs onvoldoende geletterd of gecijferd te verlaten’, luidt de conclusie. Bijscholen leraren De inspectie wijst naar Ierland en Zweden als voorbeelden van hoe de basisvaardigheden kunnen worden verbeterd. In die landen werden duidelijke leerdoelen gesteld voor scholen, die daarna nauw werden gevolgd en geëvalueerd. Ook ging het aantal lesuren omhoog en werd er fors geïnvesteerd in het bijscholen van leraren, zodat ze hun leerlingen en studenten de lesstof beter kunnen bijbrengen. Het leidde bovendien tot meer zelfvertrouwen en werkplezier onder leraren. Er wordt in Nederland in vergelijking met veel andere Europese landen relatief weinig geïnvesteerd in na- en bijscholing van leraren, stelt de inspectie. Een van de gevolgen: ruim een derde van de scholen in Nederland zegt dat niet al hun leraren beschikken over de vaardigheden om toetsresultaten goed te analyseren. Een kwart van de scholen is kritisch over de inhoudelijke deskundigheid van de eigen leraren. Een deel van het probleem ligt ook bij de schoolleidingen, die vaak geen helder beleid hebben. Zo geeft ongeveer een kwart van de scholen en opleidingen aan dat zij maar ’in beperkte mate’ een visie op taal- en rekenonderwijs hebben opgeschreven. Wel zijn veruit de meeste scholen en opleidingen het eens met de onderwijsinspectie dat het verbeteren van de kennis van leraren het belangrijkste middel is om de achterstanden bij leerlingen weg te werken. ’Lerarentekort’ De inspectie zegt te hopen dat binnen twee jaar ’een trendbreuk’ teweeg kan worden gebracht. Makkelijk zal dat niet worden, want in hetzelfde rapport staat bijvoorbeeld ook dat de helft van de basisscholen in Nederland ’geregeld wordt geconfronteerd met een lerarentekort’. ’Met veel inventiviteit en grote inzet lukt het de meeste scholen om het onderwijs draaiende te houden, maar dat geldt niet voor alle scholen.’ Soms worden klassen zelfs naar huis gestuurd omdat er simpelweg geen leraren beschikbaar zijn. Wiersma over taal- en rekenniveau: geen tijd te verliezen Het nieuwste rapport van de Inspectie van het Onderwijs over de slechte scores van leerlingen op het gebied van taal, rekenen en burgerschap baart minister Wierma (Onderwijs) zorgen: „Van school gaan, terwijl je niet goed kunt lezen en rekenen en met te weinig kennis van de democratie. Dat is een groot probleem. Dit vraagt dus om actie.” ’Steeds meer jongeren dreigen het onderwijs onvoldoende geletterd of gecijferd te verlaten’, luidt de schrikbarende conclusie van de Inspectie. De trend is zichtbaar in zowel het primair als het voorgezet onderwijs, aldus de Inspectie. Op de basisschool presteren kinderen van alle leeftijden gemiddeld minder goed op begrijpend lezen, rekenen en spelling dan voor de coronapandemie. Er wordt vooral vertraging geconstateerd op basisscholen met veel leerlingen van lageropgeleide ouders. Inmiddels schat een op de vijf scholen dat meer dan de helft van hun leerlingen een taalachterstand heeft. Sommige getallen zijn schrikbarend slecht, zoals de statistiek dat negen op de tien brugklassers op vmbo-beroepsgericht niet beschikken over een basisniveau Nederlandse leesvaardigheid en rekenen. De coronapandemie is slechts ’gedeeltelijk een verklaring’, aldus de inspectie, want de negatieve trend is al jaren gaande. Ook constateert de Inspectie dat de waarde van een diploma van de middelbare school onder druk is komen te staan, omdat meer scholieren in 2021 slaagden dankzij versoepelde examenregels. Wiersma komt binnenkort met een ’masterplan’ aan om de basisvaardigheden van kinderen op orde te krijgen. Wat dat precies inhoudt, is nog niet duidelijk. „Ook werken we aan een hoger salaris voor leraren, minder werkdruk en een duidelijke opdracht voor het onderwijs.” Volgens Wiersma is dit geen kwestie van meer werk, ’maar van meer focus op de basisvaardigheden’. „Ik besef goed dat we dit niet direct van vandaag op morgen keren, juist daarom hebben we geen tijd te verliezen.” Collega Robbert Dijkgraaf is hoopvol over de 'knik omhoog", zei hij bij de presentatie. Hij wil met name speciale aandacht voor mbo, leraren en lerarenopleidingen en bestrijding van kansenongelijkheid. "We komen met heel concrete plannen." Hij is het ook met de inspectie eens dat het onderwijs niet steeds om nieuwe dingen moet worden gevraagd. PO- en VO-raad pleiten voor meer onderzoek naar dieperliggende oorzaken "Het is belangrijk dat wij meer inzicht krijgen in wat werkt en wat niet werkt, om zo onderbouwd te kunnen verbeteren", reageert voorzitter van de PO-raad voor primair onderwijs Freddy Weima. Henk Hagoort, voorzitter van de VO-raad voor voortgezet onderwijs, is wat huiverig voor een al te grote focus op taal en rekenen alleen. "Door een eenzijdige en smalle nadruk op taal en rekenen dreigt de brede vormende opdracht van het voortgezet onderwijs in de verdrukking te komen." Ook is er weinig zicht op de oorzaken van de teruglopende resultaten op taal en rekenen, vindt de VO-raad. De organisatie pleit voor nader onderzoek naar de dieperliggende oorzaken hiervan. Waarom wordt laaggeletterdheid maar geen prioriteit in Nederland? Daarover gaan vier Telegraaf-journalisten in gesprek in de podcast Generatie T:

Inspectie: taal- en rekenniveau scholieren holt achteruit

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

Hoe beschermen de Finnen ons?

Het is heet en kurkdroog in Nederland: hoe uitzonderlijk is dat?

Huis te snel verkocht: boete van 50.000 euro

Oekraïens offensief onderweg: ’Kleine aanvallen niet representatief’