Militairen met onderscheiding te vaak in vergetelheid

Adjudant Marc Hammink haalt op een januariochtend in 2008 heel diep adem en sprint dan naar het ommuurde huis dat hij met een groepje Afghaanse militairen moet innemen. Als de militair trainer de vijftig meter onder vijandelijk vuur heeft volbracht en zich omdraait om te zien waar de collega’s zijn, ziet hij niemand. Ze liggen in de greppel waar hij uit komt. Twee Nederlandse collega’s proberen ze op andere gedachten te brengen. Zo groen als gras Het zal tijdens deze operatie niet de laatste tegenslag zijn. Het ploegje Afghanen waarmee Hammink op pad werd gestuurd, is zo groen als gras. Hij kent ze nauwelijks. Op het moment dat de bij elkaar geraapte eenheid uit hun jeep stapt, beginnen de vijanden te schieten en moet de Nederlander zich plat op zijn buik nog aan sommige collega’s voorstellen. „’s Nachts kwam er een moment dat we zoveel tegenslag hadden gehad dat ik echt dacht dat ik dood zou gaan. Het was het moment waarop tijdens een oefening de instructeur komt die zegt: ’Bevries de situatie, we gaan evalueren.’ Het idee dat hij nu niet zou komen en dat we het alleen moesten oplossen…” Hammink laat zijn woorden even bezinken. „Ik praat hier niet vaak over want als ik het vertel, krijg ik er weer kippenvel van. Ergens heeft het wel een litteken achtergelaten.” Voorgedragen door collega’s De onderofficier van 43 Brigade Verkennings Eskadron wordt een jaar later onderscheiden met het Kruis van Verdienste. Het is een van de zes dapperheidsonderscheidingen die onze krijgsmacht kent. Alle hebben gemeen dat ze worden uitgereikt op voorspraak van andere militairen. Zij dragen een collega voor, waarna twee commissies beoordelen of iemand echt die extra stap heeft gezet die bij dapperheid hoort. „Dat het gaat om een onderscheiding die je indirect wordt toegekend door je collega’s en waarvoor een koninklijk besluit wordt genomen, maakt het extra waardevol”, zegt majoor Frans Erkelens. Hij is voorzitter van de Vereniging Dragers Militaire Dapperheidsonderscheidingen. De commando is ook drager van het Kruis van Verdienste omdat hij in 1995 onder heftig vuur van Servische zware wapens twee Nederlandse F-16’s naar hun doelwit in Srebrenica praatte. Geen enkele bekendheid De verhalen van Hammink en Erkelens zijn er maar twee van de bijna honderd die afgelopen decennia werden gehonoreerd met een Kruis van Verdienste, Vliegerkruis, Bronzen Leeuw, Bronzen Kruis of de bekendste dapperheidsonderscheiding: de Militaire Willems-Orde. Je zou denken dat de ontvangers in ieder geval in eigen kring bekendheid genieten. Maar het tegendeel is volgens Frans Erkelens waar. Zelfs binnen de krijgsmacht heeft de meerderheid van de mensen geen idee dat collega’s deze eer te beurt is gevallen en waarom. „Ik kan als een van de meest ervaren onderofficieren mijn verhaal gebruiken bij het vormen en motiveren van jongere collega’s. Dat werkt heel goed. Ik ben één keer tijdens een commandowissel aanwezig geweest waar de dragers dapperheidsonderscheidingen werden genoemd”, vertelt Marc Hammink. Nummerborden met decoratie Het is een enorm contrast met wat de adjudant meemaakte toen hij in Texas aan United States Army Sergeant Major Academy studeerde. Daar hebben dragers autonummerborden waar de decoratie op staat en hangen hun portretten op het vliegveld. Zo’n militaire wall of fame hoeft van Hammink ook weer niet op Schiphol, maar meer aandacht zou in zijn ogen goed zijn. „Niet voor ons persoonlijk”, haast hij zich te zeggen. Frans Erkelens knikt. „Dat is een typisch militaire reactie. Dragers wijzen er ook altijd op dat het net zo goed een collega had kunnen zijn die de onderscheiding kreeg. Dat er weinig aandacht voor helden is, komt ook door onze eigen bescheidenheid. Waar het ons om gaat is dat het instituut dragers dapperheidsonderscheidingen wel die aandacht verdient en dat defensie door er zo weinig mee te doen kansen laat liggen.” Helden als uithangbord De grootste gemiste kans in Erkelens ogen is die van helden als uithangbord. De militairen die afgelopen jaar het meest prominent in de media figureerden, waren de deelnemers aan de Invictus Games. Veteranen met blijvende fysieke of geestelijke schade. Erkelens vindt die aandacht voor de donkere kant van het vak en de veerkracht van deze collega’s zeer terecht. Maar denkt dat het niet de manier is om de duizenden jonge mensen die nodig zijn om de personeelstekorten bij het leger weg te werken te enthousiasmeren. „De 17-jarigen die we nu zo hard nodig hebben trek je door te vertellen over daden waar ze zich aan kunnen spiegelen. Verhalen niet van supermensen, want dat zijn we geen van allen, maar van gewone militairen die op een bepaald moment net die ene extra stap doen. Doorgaan waar alle anderen stoppen. ” Persoonlijke verhalen „Ik weet zeker dat er interesse voor is. Defensie heeft al een aantal filmpjes met persoonlijke verhalen van onze leden gemaakt en die krijgen heel veel positieve reacties van mensen die zeggen dat ze geen idee hadden dat Nederlandse militairen dit soort operaties uitvoeren. Ze scoorden allemaal meer dan honderdduizend views. Bij defensie werken 60.000 mensen, dus het zijn niet alleen maar collega’s die kijken. Sociale media zijn voor jongeren wat voor mij de strips van Buck Danny waren. Daardoor dacht ik: dat wil ik ook.” Vanuit de defensietop is er stevige steun voor het idee om onderscheiden militairen als boegbeelden in te zetten. Commandant der Strijdkrachten Rob Bauer vindt dat de helden moeten worden gekoesterd. „Hun bijzondere verhalen overtuigen mensen om militair te worden, ze verlevendigen opleidingsstof en inspireren mensen binnen en buiten onze krijgsmacht.” Minister Bijleveld stelt dat verhalen zoals die van adjudant Marc Hammink laten zien waartoe onze militairen in staat zijn. „Daar zijn we trots op. En laten we dat ook vaker zeggen”, aldus de bewindsvrouw. „Het helpt ons het belang van ons werk onder de aandacht van iedereen te brengen. We hopen dat dat dan ook nieuwe mensen oplevert die bij ons willen werken. Als ze de passie waarmee het werk gedaan wordt horen, kan dat bijna niet anders. En we kunnen nog veel mensen gebruiken.”