De vrouwen van Mars

De haast om naar Mars te gaan groeit met de dag. Elon Musk van SpaceX wil over een jaar al een eerste testvlucht, ’want we moeten kunnen uitwijken voor een Derde Wereldoorlog, die de aarde kan vernietigen’. Intussen zitten NASA en de Chinezen ook niet stil. In dit ruimtevaartgeweld staan ook twee Nederlandse vrouwen te trappelen van ongeduld: Artemis Westenberg, ambassadrice van Explore Mars, en Bertina Mulder, schrijfster van de thriller De rode magneet. ’Heren’, sprak Artemis Westenberg tot haar gehoor van hoofdzakelijk mannelijke ruimtevaartdeskundigen in een Amerikaans congrescentrum. ’Pak uw elektronische agenda’s.’ Verbaasde gezichten in de zaal. Westenberg uit Capelle aan den IJssel, president-directeur van de internationale stichting Explore Mars, wachtte geduldig. Ze wist dat haar overtuigingskracht haar ook dit keer niet in de steek zou laten. En jawel, daar kwamen de agenda’s tevoorschijn. ’Zo’, zei Westenberg, ’en noteer nu: 6 oktober 2033. De dag waarop voor het eerst een mens voet op Mars zal zetten.’ De datum is weliswaar niet geheel willekeurig gekozen (op 6 oktober 2033 staan de aarde en Mars relatief het dichtst bij elkaar en dat scheelt reistijd), maar kwam rechtstreeks uit haar eigenzinnige brein. „Dan is het wel vrolijk als je niet veel later die datum overal terug ziet komen als de dag waarop het gaat gebeuren: een mens op Mars”, zegt ze thuis in haar gezellig rommelige woning, waar vloer en tafel bezaaid liggen met kerstballen. „Ik had nog geen tijd om de kerstboom af te tuigen”, zegt ze. Astronauten Krijg je ervan als je van India tot Delft lezingen moet geven over de Homo Sapiens & de Rode Planeet. Komt ervan als je wordt geacht om in de rol van ’capsule communicator’ astronauten en geologen te begeleiden tijdens simulatietrainingen op stukjes namaak-Mars in Utah, Hawaï en het Canadese Devon Island. Ben je als baas binnen het door bedrijven als Google, IBM en Boeing gesponsorde Explore Mars in nauwe samenwerking met NASA bezig met je missie, dan moet de kerstboom even wachten. Maar waaróm moeten we zo nodig naar Mars? Is het leven op aarde al niet ingewikkeld genoeg? Het antwoord van Westenberg komt als een mitrailleursalvo. „Omdat de mens van nature altijd over het hek wil kijken. Omdat we willen weten of we alleen zijn in het planetenstelsel. Omdat aarde en Mars gelijktijdig als zusjes zijn geboren en we op aarde kunnen leren van de dingen die we op Mars gaan ontdekken. Omdat ze daar hopelijk kunnen werken aan een maatschappij waarin niemand wordt uitgesloten, aangezien je iedereen nodig hebt om te kunnen overleven. Het is dat ik tegen die tijd te oud ben, anders was ik zelf graag naar Mars gegaan.” Leuk en aardig allemaal, maar alleen al tijdens de maandenlange reis erheen schijnt de kans op kanker, hart- en vaatziekten en hersenbeschadigingen groot te zijn. Risico „Overdreven”, zegt Westenberg. „De gemiddelde mens op aarde loopt 20 procent risico om kanker te krijgen, in de ruimte is dat 21 procent. Het is daar geen Tsjernobyl! Wat meer zorgen baart is dat je oogbol vervormt. Astronaut Scott Kelly verbleef een jaar in de ruimte en heeft blijvende schade opgelopen. Dat probleem moet worden opgelost. Ja, in de Mars-missie blijft de mens de onzekere factor, maar dat is hij overal.” Het is deze stelligheid, die aan de andere kant van Nederland een andere vrouw fascineerde en dreef tot het schrijven van de psychologische thriller De rode magneet, uitgekomen tijdens de Boekenweek. ’De natuur’ was het Boekenweekthema en Bertina Mulder dacht vanuit vrouwelijke logica: „Als op de Zuidpool een nieuwe maatschappij werd geschapen, zou de wereld op z’n kop staan en zouden milieu-activisten moord en brand schreeuwen. Naar Mars wordt kennelijk met andere ogen gekeken.” Thuis in Emst op de Veluwe: „We verzekeren ons overal voor, mijden zoveel mogelijk risico’s, maar als je 400 miljoen kilometer verderop een onzekere toekomst kunt krijgen op een andere planeet, staan complete volksstammen te dringen om een enkeltje, in de wetenschap dat ze nooit meer terug kunnen. Fas-ci-ne-rend.” Vrolijk zwaait Mulder met haar ’instapkaart’ voor een vlucht naar Mars. Ze is één van de 2,4 miljoen stervelingen die haar naam (niet haar lichaam) aan boord krijgt van de op 5 mei te lanceren NASA-Marslander InSight. Ze is opgegroeid met Star Trek en werd zes jaar geleden opgeschrikt door een advertentiecampagne van de Nederlandse organisatie Mars One: ’Wie wil in 2027 op De Rode Planeet staan?’ Ze vliegt mee op de overtuiging dat de steeds voller wordende aarde een dependance moet krijgen op Mars. Toch krijgt de lezer van haar boek niet bepaald de drang om ook af te reizen naar Mars. In De rode magneet raakt, door de ingebakken slechtheid van de mens, de Mars-kolonie al in een pril stadium ontwricht. Thriller „Dat is een thriller eigen”, zegt Mulder. „Als alles aan boord gladjes verloopt, heb je geen thriller. Tijdens het schrijven raakte ik ervan overtuigd dat de missie gaat slagen. Maar ik blijf me afvragen: hoe kun je mensen zonder problemen zes tot acht maanden in een kleine ruimte met elkaar laten reizen, ver weg van de aarde? Wat doet dat met de psyche? Kun je daar echt voldoende op trainen in een woestijn? Hoe moeten we de voortplanting op Mars zien? Kolonisten gaan uit eigen vrije wil, maar hun baby heeft niet voor dat leven gekozen. En als er steeds meer mensen op Mars gaan wonen, hoe voorkom je dan bestuurlijke chaos? Door de kolonisten rechtstreeks te laten stemmen over dilemma’s en niet via bestuurslagen, zei Elon Musk zaterdag in een interview.” Over miljardair Elon Musk, topman van onder meer Tesla en SpaceX, verhaalt ze vol passie. De ambitieuze ondernemer heeft haast met de Rode Planeet: al in 2019 moeten er testvluchten naar Mars plaatsvinden, zo gaf Musk in hetzelfde interview aan. Want, aldus de miljardair: „Wanneer de Derde Wereldoorlog uitbreekt, moeten we ons ervan verzekeren dat er genoeg mensen elders zijn ondergebracht. Zo kunnen we ervoor zorgen dat we overleven.” Er schuilt in het hele verhaal ook iets ironisch: Mars als uitwijkplek wanneer de aarde door opwarming nagenoeg onleefbaar wordt en wat moet je doen om daar betere leefomstandigheden te scheppen? De planeet opwarmen… „Niet echt een vereiste”, relativeert Artemis Westenberg. „Je kunt er bij -63 graden nu ook al leven, maar als je regelmatig naar buiten wilt, moet Mars door terravorming een tweede aarde worden. Dat is niet makkelijk, maar ook niet onmogelijk.” Andere deskundigen hebben het er zelfs al over dat de mens het op Mars kan laten regenen. Kwestie van een op hol geslagen broeikaseffect veroorzaken door een immens zonnezeil te richten op de zuidpool van de planeet. Door dat spiegeleffect zal het droge ijs op de pool verdampen, stijgen en voor een dikkere atmosfeer zorgen. Zuinig Westenberg: „We moeten wel zuinig zijn op de nieuwe woonomgeving. Ja, de ruimte is natuur die wordt beschermd. Door de handhavers van Planetary Protection, de planetenpolitie.” Ze noemt zichzelf ’één van de meisies’, zeldzaam verschijnsel in de door mannen gedomineerde ruimtevaart. „Heeft voordelen, want je valt op tussen kerels in krijtstreeppakken.” Zich als vrouw manifesteren, ze deed het al toen ze (net afgestudeerd geschiedkundige en met ook een universitaire studie Arabische taal- en letterkunde in de bagage) zomaar binnenstapte bij een VN-conferentie over de positie van de vrouw. Gevolg van haar daadkracht: razendsnel een plekje in de Nederlandse delegatie van Jeltien Kraayeveld-Wouters. Tegenwoordig moet ze de wereld overtuigen van het nut van Mars-kolonisatie. In de Verenigde Staten liet ze namens haar organisatie een enquête uitvoeren. Daaruit bleek dat 74 procent van de Amerikanen gelooft in de Mars-missie en een ruime meerderheid toonde zich verbaasd dat ruimtevaart ’slechts’ een half procent van de staatsbegroting opslokt. „Met die resultaten hebben we uiteraard onmiddellijk bij het Amerikaans Congres aangeklopt.” Even na middernacht toont de iPhone een nieuw mailtje. Van Artemis Westenberg. Ze heeft de thriller van Bertina Mulder geleend. „Spannend genoeg om het in één avond uit te lezen”, schrijft ze. Twee vrouwen met een fascinatie voor Mars. Met afwijkende visies, maar respect voor elkaar. Voorbeelden voor de nieuwe mensheid op de Rode Planeet dus.