In de ban van het complot: ’Tunnels met kooien vol kinderen’

Het is vaste prik bij mediagevoelige drama’s: amateur-speurneuzen gaan zich ongevraagd met de zaak bemoeien. Ze zijn ervan overtuigd dat ze de ware toedracht weten, vaak op basis van complottheorieën en haaks op wat justitie vindt. Vooral zaken rond kinderen, vermissingen en misbruik werken als een magneet op zelfbenoemde detectives. Als aanklager, rechter en beul in één lopen ze de politie voor de voeten en kwetsen betrokkenen tot op het bot. Soms gaan ze heel ver. „Ik ben mijn kind verloren”, zegt een moeder uit Weesp. „Niets kan Lisa terugbrengen. Het enige waar ik op kan hopen is dat ik steun en rust krijg om dit verlies te verwerken. Helaas heeft deze vrouw daar geen enkel begrip voor. Ze misbruikt het overlijden van Lisa om aandacht te krijgen en zelfs om geld in te zamelen.” Lisa (14) beroofde zichzelf van het leven. Maar toen meldde zich ’die vrouw’: de hoogblonde Agnes, slachtoffer van de toeslagenaffaire. Zij gelooft niet dat het suïcide was en begint online hardnekkig te verkondigen dat de Staat meer weet van Lisa’s dood. Ze noemt het sterfgeval ’verdacht’ en suggereert dat de overheid de zaak in de doofpot stopt. Ze riep zelfs op om de uitvaart te verstoren. De moeder van Lisa smeekte Agnes om te stoppen met het misbruiken van het drama voor haar hersenspinsels. ’Fok jou, ik laat me niet de mond snoeren’, zou Agnes aan de telefoon hebben geroepen. Bizarre theorie De moeder sleepte Agnes voor de rechter en die vonniste vorige week streng. Op straffe van 500 euro per overtreding moet Agnes stoppen met het verspreiden van haar bizarre theorie over de rug van nabestaanden. „Ik heb haar op alle mogelijke manieren gevraagd hiermee te stoppen”, zegt de gekrenkte moeder tegen De Telegraaf. „Maar dat doet ze niet. Ik hoop dat het vonnis er eindelijk voor zorgt dat het tot haar doordringt hoeveel pijn ze mij en andere naasten van Lisa doet.” Het geval van Agnes staat niet op zichzelf. Als je een dierbare verliest door vermissing of een plotse onnatuurlijke dood ga je door een hel. Maar steeds vaker verschijnen er dan betweters op het toneel die je nog verder in de misère helpen. Slopend Vorige week nog. De vermissing van het gehandicapte meisje Hebe en haar begeleidster Sanne was voor Sannes beste vriend Mark al slopend. Toen begonnen plots beschuldigingen tegen hém rond te zingen. Ook toen de lichamen waren gevonden en duidelijk was dat het een verkeersongeluk betrof, hielden de bedreigingen aan. Zijn belagers sloegen aan op een oude zaak waarin Mark ten onrechte was aangemerkt als verdachte van grensoverschrijdend gedrag. „Mensen haalden allemaal oude krantenberichten aan en ik werd aangewezen als degene die Sanne en Hebe wat zou hebben aangedaan. Ik en mijn zoontje zijn bedreigd en er stonden mensen voor de deur bij mijn vrouw. Die zat te trillen als een rietje”, vertelde Mark aan De Telegraaf. „Uitermate pijnlijk voor de nabestaanden of betrokkenen”, zo noemt de korpsleiding van de politie dit soort voorbeelden. „De politie herkent dit verschijnsel, dat lastig in cijfers is te vatten. Wij kunnen familieagenten inzetten om betrokkenen te helpen, omdat we ons realiseren wat een incident kan betekenen in de (sociale) media.” Amateurisme, speurzin en complotdenken vormen een cocktail die levens verwoest. „Weet u wel wat u aanricht bij de familie?” vroeg de rechter aan een drietal complotdenkers. Zij hadden maandenlang een onschuldige huisarts uit Bodegraven aan de schandpaal genageld. De arts zou samen met RIVM-baas Jaap van Dissel vroeger tal van schoolkinderen hebben gekeeld. Het drietal beweerde ook dat de vrouw van de huisarts, die aan kanker was overleden, ’waarschijnlijk ook op een andere manier’ om het leven was gekomen. Vermoord, dus. Dankzij hun opgewonden internetjournaals kreeg het drietal duizenden fanatieke aanhangers op de been. Die bestempelden Bodegraven tot centrum van een bende satanisten die kinderen misbruiken en afslachten. Anoesjka, een van de volgelingen, schrijft dat ze zich onderdompelde in de filmpjes en toen ’heel veel heeft gehuild’. „Al zo verschrikkelijk lang worden kinderen op verschrikkelijke manieren mishandeld, misbruikt, verhandeld. Hele tunnelstelsels, met daarin kooien vol kinderen, stukken van kinderen.” De arme huisarts kreeg belagers aan de deur die verhaal kwamen halen. Hij durfde bij de rechtbank zelfs geen schadeclaim in te dienen uit angst voor nog meer ellende. „Verdachten wilden hem thuis treffen en dat is gelukt”, tierde de officier van justitie. „Weerzinwekkend.” Niet alleen de arts en Van Dissel werden besmeurd door de Bodegraven-bende. Aanhangers, onder wie Anoesjka, veranderden de plaatselijke begraafplaats in een bloemenzee. Nabestaanden kregen opeens te horen dat hun dierbaren weggemoffelde misbruikslachtoffers waren. Dat kwetste nabestaanden tot op het bot, zei de burgemeester. „In plaats van dat ze privé kunnen rouwen, worden ze bij deze onzin betrokken. Iemand is in gesprek gegaan met die mensen wat ze er kwamen doen. En dan volgde een ingewikkeld verhaal waar niets van klopt. Dan zegt hij: hier ligt mijn kind, ga weg.” ’Zelf onderzoek’ Anoesjka benadrukt dat ze graag ’zelf onderzoek doet’, een veelgebruikt motto in complotkringen. Maar voor haar en de andere ’gelovigen’ was de enige bron voor het satanistenverhaal een psychisch verwarde man uit Bodegraven die zich op latere leeftijd allerlei buitenissige gebeurtenissen ging ’herinneren’. Zonder een snipper steunbewijs, maar dat was voor de satanistenjagers geen probleem. „Jullie eigen onderzoek stelt niets voor”, concludeerde de Haagse rechter. Het complottrio kreeg maandenlange celstraffen. „Dit verschijnsel lijkt toe te nemen”, zegt Evy Khouw van de organisatie Namens de Familie, die getroffen mensen bijstaat in de mediastorm. „Onze cliënten hebben er veel last van als allerlei mensen insinuaties gaan strooien. Het is bemoeienis tijdens een zaak waar familie nooit op zit te wachten. Ze zijn al in een wereld gestort waar ze niet in wilden, en dit soort dingen vergroten alleen maar de verwarring, machteloosheid en boosheid.” Nieuw is deze moderne heksenvervolging niet. Rond oud-topambtenaar Demmink zwermen al decennia insinuaties over een verborgen pedonetwerk. Bewijs is nooit geleverd, maar de beschuldigingen stoppen nooit. Het radio-programma Argos bracht in 2018 nog een fel bekritiseerde uitzending waarin de ambtenaar met kindermoorden in verband werd gebracht. En in juni kreeg een man uit Nijmegen vier maanden cel omdat hij bij Demmink voor de deur stond met een megafoon. Hij noteerde dat hij zijn slachtoffer ’zo gek wilde maken dat hij zichzelf gaat verhangen’. Bizarre theorieën „Dit is er altijd al geweest”, zegt Evy Khouw. „Maar alles gaat tien keer sneller door sociale media. Uitingen worden lukraak overgenomen.” Miljonair Wim Dankbaar kreeg in 2016 celstraf voor smaad omdat hij zich bleef bemoeien met de zaak-Marianne Vaatstra. Hij hield vol dat niet Jasper S., maar een asielzoeker de moordenaar is. Justitie, pers en politiek verzwegen dat, beweerde hij. Dankbaar verloor een vermogen aan dwangsommen. Tijdens de vermissing van Anne Faber in 2017 vielen complotdenkers Annes oom lastig met rare theorieën. De vermissing van de studente zou een slimme dekmanteloperatie zijn om de ’sleepwet’ (meer opsporingsbevoegdheden voor inlichtingendiensten) erdoor te drukken. Toen de Deense voetballer Christian Eriksen in elkaar zakte tijdens Euro 2020 suggereerde Viruswaarheid-voorman Willem Engel dat die hartstilstand door het coronavaccin kwam. Daarna regende het beweringen door coronasceptici dat het vaccin de schuld was als met name sporters onwel werden of overleden, tot verdriet van hun naasten. Miljonair Jan de Lange dook op de Deventer moordzaak (1999) en financierde Maurice de Hond, die de ’klusjesman’ verdacht van de moord op de weduwe Wittenberg. Bewijs daarvoor ontbrak. De Lange zag in ’het onrecht’ in de Deventer moordzaak bewijs dat de hele rechtsstaat niet deugde. Hij stuurde detectives af op de klusjesman en zijn vriendin. Pizzagate lag aan de basis van de QAnon-beweging in de VS. Vanuit een restaurant in Washington zou een pedonetwerk worden gerund door de Democratische Partij. Een gewapende man liep het restaurant in ’om eigen onderzoek’ te doen. Complotdenker Alex Jones moet tientallen miljoenen dollars betalen aan nabestaanden van een jongetje dat stierf bij de schoolshooting in Sandy Hook (VS, 2012). Dat bloedbad was volgens Jones in scène gezet en de rouwende ouders waren acteurs.

In de ban van het complot: ’Tunnels met kooien vol kinderen’

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

Is Sylvia de V. een slachtoffer in plaats van verdachte?

Zeeuwse gemeente stelt boete in voor seks in natuur: ’Probleem bedacht door overijverige ambtenaren’

Gewone man mee met missie: wat zijn nu eigenlijk de Chinese ambities in de ruimte?

Burgemeester sluit horecazaken van Haarlemse misbruikverdachte Martijn B. per direct