EU-asielplan: boterzacht compromis is ’recept voor mislukking’

Zo zijn verplichte quota om vluchtelingen op te vangen misschien geschrapt, in noodgevallen kan een lidstaat alsnog weer voor het blok worden gezet door verantwoordelijk te worden gemaakt voor afgewezen asielzoekers. Een recept voor mislukking, vrezen ingewijden. De wonden die de verhitte debatten vijf, zes jaar geleden tijdens de migratiecrisis sloegen in de Europese samenwerking zijn nauwelijks geheeld. Iedere aanzet om het hoofdpijndossier (daar zijn er meer van, maar asiel is toch wel de ultieme splijtzwam gebleken) vlot te trekken joeg boze lidstaten de schuttersputjes in. Nu is het moment gekomen om een ultieme poging te wagen. De aantallen asielzoekers zijn relatief laag, de Commissie heeft er nog zin in, vers als ze nog is, en met Duitsland als huidig EU-voorzitter is er een lidstaat van formaat die het dossier vooruit kan duwen. Het ontwarren van de asielknoop is vooral lastig omdat in een compromis lidstaten die smeken om meer solidariteit (Italië, Spanje, Griekenland) verenigd moeten worden met haviken in het oosten (Hongarije, Polen) die niets moeten weten van de opvang van migranten. Lidstaten als Nederland en Duitsland willen juist betere en snellere procedures om kansloze aanvragen uit de werkelijke asielzoekers te filteren. Verplichte grensprocedure Nederland wordt op z’n wenken bediend met de verplichte grensprocedure die wordt voorgesteld en waarbij binnen vijf dagen duidelijk moet zijn of een migrant in aanmerking komt voor een asielprocedure of niet. Komt iemand uit een land waar de kans op asiel gemiddeld groter is dan 20 procent, dan kan in een ander land de asielprocedure doorlopen worden. Is de kans op asiel kleiner dan 20 procent, dan blijft de migrant in de grensprocedure. Wordt hij na maximaal twaalf weken alsnog afgewezen dan volgt binnen nog eens twaalf weken uitzetting. De vraag is of landen als Italië en Spanje bereid zijn om migranten die binnenkomen in bewaring te stellen tijdens hun eerste aanvraag. Dit is aan lidstaten zelf. De huidige praktijk is dat migranten die weinig of geen kans hebben op asiel gewoon doorreizen naar andere EU-landen. Sponsoren van terugkeer De Europese Commissie stelt dat solidariteit verplicht is, maar dat dat niet betekent dat iedere lidstaat per se migranten op moet vangen. Een bijdrage kan ook gebeuren in geld of door het leveren van experts. Lidstaten kunnen zuidelijke landen die onder druk staan helpen met het ’sponsoren van terugkeer’, dat wil zeggen dat een bepaald land verantwoordelijk wordt voor de terugkeer van een afgewezen asielzoeker die bijvoorbeeld in Italië zit. Als dit na acht maanden niet is gelukt, bijvoorbeeld omdat het thuisland niet meewerkt, wordt de sponsor verantwoordelijk voor de migrant. Alleen in heel extreme gevallen (als de instroom heel hoog is en er niet genoeg capaciteit is bij lidstaten die wel bereid zijn gevonden) kan een lidstaat gedwongen worden tot deze sponsoring en dat gebeurt op basis van een solidariteitsmechanisme waarbij bevolkings- en economische omvang meewegen. Ook al zijn het niet de verplichte quota uit de oude migratieplannen, toch zal de solidariteitsdiscussie zeker in Polen en Hongarije tot verhitte discussie leiden. Businessmodel van mensensmokkelaars Ondanks alle potentiële beren op de weg zijn de reacties in het Europees Parlement voorzichtig positief. „Strenge screening, snelle procedures en een schifting tussen vluchtelingen en economische migranten aan de buitengrenzen van de EU zijn nodig om het businessmodel van mensensmokkelaars te breken”, aldus Europarlementariër Jeroen Lenaers (CDA). VVD’er Malik Azmani stelt nog te moeten zien „of de screeningprocedure die wordt voorgesteld stevig genoeg is. Het moet aan de grens meteen duidelijk worden wie terug moet. We kunnen ons geen mazen in de wet veroorloven.” Ook de PvdA is voorzichtig positief. Europarlementariër Kati Piri noemt het ’logisch’ dat er meer werk wordt gemaakt van het terugsturen van mensen die geen recht hebben op asiel. „Het recht om asiel aan te vragen binnen de EU blijft overeind staan. En ook worden alle verzoeken nog steeds individueel beoordeeld. Die basisprincipes zijn goed”, aldus Piri. Uiteindelijk moeten zowel lidstaten als het Europees Parlement instemmen met de plannen.