Nek-aan-nekrace in doorslaggevende swingstates VS: dit zijn de eerste uitslagen

De verkiezingen verliepen op een probleem met stemmachines in Arizona na, zonder incidenten. In de Senaat is het nog wachten op enkele belangrijke staten. Democraat John Fetterman en Republikein Mehmet Öz waren in een spannende strijd verwikkeld in Pennsylvania. CNN en Fox News hebben Fetterman woensdagmorgen uitgeroepen tot winnaar. Hij hield al een toespraak voor zijn supporters waarin hij de overwinning opeist. De winst van Fetterman kan cruciaal blijken voor de Democraten, die hun nipte meerderheid in de Senaat hopen te behouden. De senaatszetel in Pennsylvania was tot voor kort in handen van Republikein Pat Toomey, die zich echter niet meer verkiesbaar stelde.

De progressieve Fetterman, de vice-gouverneur van Pennsylvania en oud-burgemeester van industriestad Braddock, had zes maanden geleden nog een levensbedreigende hersenbloeding, die hem beperkte in zijn kiescampagne. Zijn tegenstander Öz, bekend als tv-dokter Dr. Oz, hield vol dat Fetterman niet voldoende hersteld is om in de Senaat te zetelen. De 53-jarige Fetterman op zijn beurt verweet Öz dat hij pas kort voor de verkiezingen naar Pennsylvania verhuisde, een staat die zich in 2016 nog schaarde achter Trump, die nadrukkelijk zijn steun voor Öz had uitgesproken. Opvallend is dat meer door Trump naar voren gekozen kandidaten en bondgenoten het niet goed doen. Een ’rode tsunami’ blijft dan ook uit.

In Georgia, nog zo’n sleutelstaat voor de senaat, staan de twee kandidaten dichtbij elkaar. Het is daar nog stuivertje wisselen tussen Democraat Raphael Warnock, die sinds 2021 senator is, en Republikein Herschel Walker, een voormalig American football-speler wiens campagne geplaagd werd door schandalen. Als geen van de kandidaten boven de 50% komt, zal er een tweede ronde moeten volgen.

Het tellen van de stemmen is in volle gang, maar er komen wel tussenstanden door. In Wisconsin staat de Republikeinse kandidaat Ron Johnson voor met 50,6 procent tegenover 49,2 procent voor de Democraat Mandela Barnes. In Nevada liggen de Democraat Catherine Cortez Masto en de Republikein Adam Laxalt erg dicht bij elkaar, het scheelt slechts 0,1 procentpunt in het voordeel van Laxalt. De Democraat Mark Kelly staat in Arizona ver voor op zijn rivaal Blake Masters, met 56,3 procent tegenover 41,4 procent.

Florida

Al vroeg op de avond bleek dat de gouverneur van Florida, Republikein Ron DeSantis, herkozen is. Opvallend was de overmacht waarmee hij dat deed. DeSantis wordt gezien als een van de potentiële concurrenten van Donald Trump als Republikeinse kandidaat voor de komende presidentsverkiezingen in 2024.

DeSantis gaf een duidelijk visitekaartje af door te winnen met steun van een brede groep kiezers, van Latino’s tot in de voorsteden van de grote steden. Trump heeft gestemd op DeSantis, maar waarschuwde hem ook niet voor het presidentschap te gaan. DeSantis (44) werd in 2018 voor het eerst tot gouverneur van Florida gekozen, destijds met een kleine marge.

Texas

Republikein Greg Abbott begint straks aan een derde ambtstermijn als gouverneur van Texas nadat hij makkelijk zijn Democratische uitdager Beto O’Rourke versloeg bij de verkiezing in de Amerikaanse grensstaat. De Democratische oud-president Barack Obama had zijn steun uitgesproken voor O’Rourke en samen met hem campagne gevoerd.

Donald Trump en Greg Abbott, in een rolstoel, afgelopen jaar tijdens een bijeenkomst over strengere grenscontroles.

Ⓒ ANP / AFP

De 64-jarige Abbott, die de steun geniet van Trump, werkte zich recentelijk in de schijnwerpers door duizenden migranten met bussen naar steden te brengen die in Democratische handen zijn. Zo liet Abbott migranten afzetten voor de residentie van vicepresident Kamala Harris in Washington. Ook voerde Abbott in Texas een van de strengste abortusverboden van de VS in.

Arkansas

Voormalige woordvoerster van het Witte Huis onder toenmalige president Trump, Sarah Huckabee Sanders, wordt de nieuwe gouverneur van de zuidelijke Amerikaanse staat Arkansas. Dat melden diverse Amerikaanse media op basis van eerste stemmentellingen en exitpolls. De 40-jarige Republikeinse, dochter van voormalig presidentskandidaat Mike Huckabee, versloeg haar Democratische tegenstander Chris Jones.

Sarah Huckabee Sanders tijdens de verkiezingsnacht met haar familie.

Ⓒ ANP / Associated Press

In het conservatieve Arkansas was de overwinning van de door Trump gesteunde Huckabee Sanders geen verrassing. Ook haar vader was gouverneur van Arkansas (1996-2007). Zelf was Huckabee Sanders van 2017 tot 2019 de woordvoerster van het Witte Huis. In die periode werd ze herhaaldelijk beschuldigd van het verspreiden van onware of misleidende verklaringen.

Ohio

Republikein J.D. Vance behoudt voor de Republikeinen een senaatszetel in de staat Ohio. Durfkapitalist en politieke nieuwkomer Vance verslaat in de belangrijke race zijn Democratische tegenstander Tim Ryan en zal senator Rob Portman opvolgen. Vance’s winst verhoogt volgens Amerikaanse media de kans dat de Republikeinen controle over de Senaat terugnemen van de Democraten.

Ohio is bij verkiezingen van de voorbije jaren Republikeinser geworden en schaarde zich zowel in 2016 als 2020 achter Trump.

Massachusetts

Maura Healey wordt de nieuwe gouverneur van de noordoostelijke staat Massachusetts. De 51-jarige Democraat wordt volgens The New York Times de eerste openlijk lesbische vrouw die tot gouverneur in de VS is gekozen. Mogelijk blijft ze niet lang de enige: in Oregon maakt Democraat Tina Kotek goede kans om tot gouverneur te worden gekozen.

Maura Healey’s medekandidaat (’running mate’) Kim Driscoll wordt luitenant-gouverneur van Massachusetts, dat daarmee als eerste Amerikaanse staat twee vrouwen in de hoogste staatsambten krijgt.

New York

De eerste vrouwelijke gouverneur van New York, Democraat Kathy Hochul, heeft het Republikeinse Congreslid Lee Zeldin verslagen, voorspellen Amerikaanse media. Hochul werd gouverneur na het aftreden van Andrew Cuomo door een schandaal in augustus 2021.

Haar uitdager Zeldin werd gesteund door Trump. In 2020 had hij als lid van het Huis van Afgevaardigden nog tegen de certificering van de verkiezingsoverwinning van Joe Biden gestemd. Zeldin had een buitengewoon goed gevulde campagnekas, vooral dankzij de steenrijke cosmetica-erfgenaam Ronald Lauder, die meer dan 11 miljoen dollar doneerde.

Michigan

Democraat Gretchen Whitmer is voor de tweede keer gekozen tot gouverneur van Michigan. Zij heeft gewonnen van de Republikein Tudor Dixon. In aanloop naar de verkiezing ging het debat in Michigan veel over het recht op abortus. Whitmer beloofde de toegang tot abortus te beschermen, terwijl Dixon voorstander is van strenge wetgeving waarbij abortus in de meeste gevallen verboden is.

In oktober 2020 zeiden Amerikaanse autoriteiten een plan te hebben verijdeld om Whitmer te kidnappen. Door een streng coronabeleid te voeren in haar staat had Whitmer zich onpopulair gemaakt in sommige kringen, onder wie Trump-aanhangers.

Huis van Afgevaardigden

In het Huis van afgevaardigden is het nog te vroeg om te zeggen wat de verhoudingen gaan worden. Te veel uitslagen voor de 435 zetels zijn nog onduidelijk. Op dit moment hebben de Democraten een nipte meerderheid van vijf zetels. De verwachting is dat Republikeinen bij deze verkiezingen een meerderheid zullen pakken.

De Republikeinse oppositieleider Kevin McCarthy uit Californië is herkozen, melden Amerikaanse media. Mochten de Republikeinen tijdens deze midterms de meerderheid terugwinnen, dan is de verwachting dat McCarthy de volgende voorzitter van het Huis wordt, de op twee na hoogste positie in de Amerikaanse politiek achter de president en vicepresident.

Kevin McCarthy

Ⓒ ANP / SIPA USA

Ook de Democratische voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden Nancy Pelosi in haar district in San Francisco is volgens prognoses herkozen. Bij winst voor de Republikeinen deze midterms wordt grote druk op de 82-jarige Pelosi verwacht om op te stappen als leider van de Democratische Partij in het Huis. Onlangs werd haar man Paul nog aangevallen en verwond met een hamer in hun woning.

Pelosi is tot nog toe niet ontevreden over de resultaten. „Het is duidelijk dat de Democratische kandidaten voor het Huis de verwachtingen zwaar overtreffen in het hele land.” Haar Republikeinse tegenstrever McCarthy denkt dat het al duidelijk is dat zijn partij „het Huis terugneemt.” „Als je morgen wakker wordt, zullen wij in de meerderheid zijn en Nancy Pelosi in de minderheid.”

Problemen stemmachines

Er waren geen grote incidenten. Alleen in Maricopa County in Arizona waren problemen met telmachines. Maricopa, waar ook Phoenix ligt, is zeer belangrijk omdat hier verreweg de meeste mensen wonen. Zo’n zestig telmachines konden niet alle stembiljetten lezen. Het probleem werd in de loop van de dag opgelost. De stemmen in kwestie zouden inmiddels zijn geteld.

Republikeinen wilden dat de stembureaus langer open zouden blijven vanwege het incident, maar de rechter wees dat af. Het incident leidde tot complottheorieën op sociale media. Voormalig president Trump plaatste een bericht op zijn eigen mediaplatform Truth social. „Er komen berichten binnen dat de stemmachines niet werken in vooral de Republikeinse gebieden”, zo schrijft hij. „Daar gaan we weer? De mensen zullen dit niet pikken!” Hij riep direct op tot protest.

Inflatie

Volgens exitpolls uitgevoerd door diverse Amerikaanse media, waaronder CNN en ABC, zijn zorgen over de economische situatie in het land leidend in de keuze van veel Amerikaanse kiezers bij de tussentijdse verkiezingen. Ongeveer een derde van de ondervraagden noemde inflatie als belangrijkste kwestie op basis waarvan ze hun keuze maken. Het onderwerp abortus stond met 27 procent op de tweede plaats, gevolgd door misdaad, immigratie en wapenbeleid.

Omdat veel kiezers in de afgelopen weken al per post hebben gestemd, kan het nog uren duren voordat de definitieve resultaten bekend zijn, in sommige staten wellicht zelfs dagen. Dat komt doordat per post uitgebrachte stemmen in de meeste staten pas op de verkiezingsdag zelf worden geteld, vaak buiten het geautomatiseerde telproces om. Landelijk hebben volgens het US Elections Project naar schatting 24 miljoen mensen per post gestemd.