„Het is zorgwekkend dat het politieke debat steeds meer in die schijntegenstelling wordt gezogen”, schrijft vicepresident Piet Hein Donner in zijn voorwoord. „De nationale staat is voor het eigen functioneren inmiddels zo afhankelijk van de Europese ordening dat de één niet ter discussie gesteld kan worden zonder dat de ander in het geding is.”

Terugvallen op een stelsel van nationale staten biedt volgens de Raad geen perspectief: „De gemeenschappen in Europa zijn ontstaan om de gebreken en beperkingen van nationale staten te compenseren in een steeds meer grensoverschrijdende Europese en mondiale samenleving.”

Donner wil de vormgeving van de EU het liefst zo houden, want hij neemt ook afstand van ’sommigen’ die een ’federaal Europa’ bepleiten. Dit zou volgens hem alleen maar kostbaar zijn, zonder dat het veel oplevert.

Om weerstand tegen Europese samenwerking weg te nemen, ziet hij voor de Unie kansen om resultaten te boeken op terreinen die afzonderlijke landen niet in hun eentje kunnen oplossen. Belangrijk daarbij is om achtergebleven regio’s in de EU te ondersteunen en „een groeiend deel van de bevolking dat niet deelt in de welvaartsgroei en daarop geen perspectief heeft.”

Meer samenwerking

In het jaarverslag 2016 trok Donner ook al aan de bel over de Europese Unie en pleitte voor meer samenwerking tussen de leden. „Het beeld is misleidend dat die samenwerking overdracht en verlies van soevereiniteit inhoudt”, schreef hij toen.

’Groeiende complexiteit’

De Raad van State neemt intussen een ’groeiende complexiteit’ aan regelgeving waar.

„Daardoor is het voor burgers moeilijk te achterhalen welke bepalingen wel of niet van toepassing zijn, terwijl zij bij zelfs geringe overtredingen wel geconfronteerd worden met forse sancties of maatregelen.”

Ook bestuursorganen zouden steeds vaker door de bomen het bos niet zien, maar toch beslissingen nemen „in de gedachte dat de rechter maar moet uitzoeken wat wel en niet kan.”