Arameeërs vrezen de radicale islam: ’Zullen wij nogmaals moeten vluchten?’

Met dertigduizend leden vormen de Arameeërs – niet te verwarren met de Armeniërs, die een eigen staat hebben – een kleine, goed geïntegreerde christelijke minderheid. Zij leven in meerderheid hier, in Oost-Nederland. Oorspronkelijk komen de Arameeërs uit Syrië, Irak, Libanon en Zuid-Turkije. Velen maken zich, net als Johnny Shabo, zorgen: „Onze eeuwenoude cultuur wordt uitgeroeid.” De Arameeërs zijn de afgelopen jaren massaal op de vlucht geslagen voor het geweld in hun thuislanden. In het Westen beseft men dit vaak niet, maar sinds de komst van Islamitische Staat en andere radicaalislamistische terroristen naar Irak en Syrië heeft hier een genocide op christenen plaats. Niet alleen de Arameeërs, die nog de taal van Jezus spreken, ook de overige christelijke bevolkingsgroepen worden verjaagd, vermoord en in slavernij gevoerd. Het christendom, dat gedurende vele eeuwen mede de cultuur in het Midden-Oosten vorm gaf, dreigt door de terreur van de jihadisten te verdwijnen. Voor Shabo en zijn gesprekspartners – Edward Bas (38), Lukas Atto (36) en Aydin Atto (40) – is er niks nieuws onder de zon. Zij groeiden op met historische verhalen over christenvervolgingen in de gebieden waaruit hun families stammen. Zo werden met de Armeniërs ook de Arameeërs en andere christenen rond 1915 massaal uitgemoord door Turken en Koerden. „De commandanten van die regimenten worden in Turkije nu nog geëerd”, zegt Edward Bas, die in Zuid-Turkije werd geboren. Edward was acht maanden oud toen zijn ouders huis en haard moesten achterlaten. „Wij zaten tussen twee vuren: destijds waren Turken en Koerden met elkaar in gevecht.” Johnny Shabo herinnert zich het onveilige gevoel gedurende zijn jeugd in de Syrische hoofdstad Damascus: „In de jaren ’80 van de vorige eeuw had je in Syrië een hele reeks van aanslagen door de Moslimbroederschap. Die rebellen keerden zich toen ook al tegen het regime – destijds Assads vader – en ze pleegden ook aanslagen op onze scholen en religieuze instellingen.” Diezelfde Moslimbroeders, die in de jaren ’80 nagenoeg werden vernietigd door het regime van de oude Assad, spelen nu een hoofdrol in de bloedige Syrische burgeroorlog. Onder anderen de leiders van Islamitische Staat en Al Qaeda, terreurgroepen die vechten in Syrië, zijn Moslimbroeders. Voor de christelijke Arameeërs vormen die radicale moslim-rebellen een groter gevaar dan de troepen van Assad. Dit is lastig uit te leggen in het Westen, waar Assad geldt als een duivel die zijn eigen volk uitroeit. Feit is dat de christenen in Syrië onder Assad met rust werden gelaten – in tegenstelling tot de Joden – zolang ze zich niet met politiek bemoeiden. Johnny Shabo: „Iedere christen uit Syrië zal je zeggen dat het voor ons daar tot de burgeroorlog veel beter was dan in Turkije.” In de delen van Syrië en Irak die door moslimrebellen zijn ingenomen, wonen nauwelijks nog Arameeërs. Ooit waren het er honderdduizenden. Shabo: „Hun huizen zijn gestolen, hun kerken vernietigd. Degenen die bleven moeten jizya (beschermingsgeld) betalen of zich tot de islam bekeren.” Kort geleden was de Aramese pater Zuhri Khazaal uit Homs (West-Syrië) op bezoek in Enschede. Hij vertelde huiveringwekkende verhalen, onder meer over die keer dat hij – vermomd als vrome moslim – gijzelaars vrijkocht uit handen van IS. Pater Zuhri sprak nostalgisch over de jaren voor de oorlog toen Syrische christenen vreedzaam samenleefden met moslims. „Ik heb moslims onder mijn beste vrienden.” Ook met de Nederlander Frans van der Lugt, de katholieke pater die in 2014 in Homs werd vermoord, was Khazaal bevriend. Pater Zuhri verweet Turkije en Arabische en westerse mogendheden de jihadistische rebellen te hebben bewapend. „En nu gooien de Turken met hun invasie nog meer olie op het vuur. Iedereen in Syrië wil rust en we willen dat Assad de leider blijft. Waarom? Omdat Assad in vergelijking met andere Arabische dictators voor christenen een geschenk uit de hemel is.” Een man die vatbommen op zijn eigen burgers gooit en hen met chemische wapens zou hebben aangevallen? Pater Zuhri: „Wij Arameeërs zijn de indianen, de oorspronkelijke bewoners, van Syrië en Irak. Vanaf de komst van de islam naar de regio zijn wij uitgemoord, door Arabieren en door Turken. Maar Assad liet ons met rust.” Johnny Shabo en diens vrienden begrijpen wat pater Zuhri bedoelt. Iedere Arameeër draagt de angst voor de radicale islam met zich mee. Vol zorg kijken deze mannen naar de ontwikkelingen in Syrië, waar Amerikaans ingrijpen vergaande gevolgen kan hebben. Shabo: „Dat kan onbedoeld goed uitpakken voor de jihadistische rebellen.” Intussen zien zij hoe in Europa de islamisering in rap tempo voortschrijdt. De opkomst van partijen als Denk en Nida, verwant aan de Moslimbroeders, voorspelt weinig goeds, vreest Shabo, wiens opa de Turkse genocide overleefde. „Wij zijn naar Europa gekomen omdat christenen hier vrij zijn. Maar zijn de Europeanen wel bereid om de westerse beschaving te verdedigen? Of zullen wij nogmaals moeten vluchten?” Edward Bas’ stem breekt als hij vertelt: „Mijn vader zei laatst: ’Kijk hoe oud jij was toen wij vluchtten met jou op de arm, alles achterlatend. Ik wil niet meemaken dat jullie hetzelfde overkomt’. Ja, daar word ik emotioneel van.”