’Klaar voor een Derde Wereldoorlog’

De Moskouse politicoloog Doegin zegt: „De aanvallen laten zien dat het Westen een gewonde draak is. Zolang de Amerikanen geen Russische doelen treffen, verstevigt dit Poetins positie.” Wie wil weten hoe de machthebbers in het Kremlin denken, moet z’n oor te luisteren leggen bij Doegin. De ultraconservatieve ideoloog is gezaghebbend als pleitbezorger van het ’Eurazianisme’, een stroming die Rusland ziet als de leider van een rijk dat zich uitstrekt van de Balkan tot in Centraal-Azië. „Onze generaals hebben bijna al mijn beleidsvoorstellen overgenomen”, zegt de Kremlin-fluisteraar tijdens een kort bezoek aan Amsterdam. Over zijn contacten met Vladimir Poetin wil Doegin niks kwijt. „Slechts dit: Poetin is een sfinx. Je moet kijken naar zijn daden.” Aleksandr Doegin is omstreden: zo liet hij zich fotograferen met een granaatwerper aan z’n schouder en hij pleit voor de ’vernietiging van het Amerikaanse liberalisme’. Doegins denken is diepgeworteld in de Russische orthodoxie: alvorens aan te schuiven bij de thee slaat hij een groot aantal kruisjes. Duidelijk is: deze man vertegenwoordigt een mysterieuze oosterse denkwereld, die voor geseculariseerde westerlingen moeilijk te begrijpen is. Doegin keert zich tegen de ’moderniteit’. „Ik verzet mij tegen een wereld waarin mensen zijn gereduceerd tot consumenten en waarin het bezit van een nieuwe iPhone geldt als hoogste vorm van geluk.” In Doegins universum is Rusland de leider van een Euraziatische ’landmacht’. De Verenigde Staten voeren met hun bondgenoten een Atlantische ’zeemacht’ aan. Beide machtsblokken hebben onverenigbare prioriteiten: individu tegenover collectief, democratie tegenover autoritarisme, ratio tegenover emotie, commercie en handel tegenover het traditionele landleven. Die werelden staan op voet van oorlog. Volgens Doegin – en met hem tientallen miljoenen Russen – is dit logisch. In hun ogen is Rusland de verdediger van conservatieve, christelijk-orthodoxe waarden. Hun ’unieke’ Euraziatische beschaving is verwikkeld in een permanent conflict met het ’decadente, materialistische Westen’, dat de ziel van de Russische samenleving zou bedreigen. „Daag ons niet uit”, waarschuwt Doegin. „Russen zijn briljant in twee dingen: oorlog voeren en lijden.” Wat deze Russen niet zint zijn de ’globalistische’ aanspraken van het Westen: democratie, vrije markt en mensenrechten moeten gelden tot in de uithoeken van Siberië, Azië en Afrika. „Onzinnig”, zegt Doegin. „Wij moeten ons helemaal niet bemoeien met wat bijvoorbeeld Tsjetsjenen willen. Die belijden al eeuwen hun eigen vorm van soefi-islam en hebben hun eigen clansysteem. Zolang zij zich niet tegen het Kremlin keren, moeten wij ze met rust laten.” Zo is ook de alliantie van de Russen met de Iraanse ayatollahs – die in Syrië samen optrekken – te verklaren. Doegin: „Iran is een oeroude beschaving. Hun conservatieve islamitische revolutie betekende een terugkeer naar die traditie. Ik ben er een groot bewonderaar van.” Doegin beschouwt het westerse liberalisme, dat mondiale aanspraken heeft, als zijn grootste vijand. „Het is een vernietigende kracht, die overal de traditionele orde ondermijnt.” Die opvattingen klinken ook door in de redes van Vladimir Poetin. Zo ontstond het conflict rond Oekraïne toen Brussel Poetins project voor een ’Euraziatische Unie’ dwarsboomde. In dat Euraziatische verbond moest Oekraïne een voorname rol spelen. Eerder, in 2007, in een befaamde veiligheidsrede in München, waarschuwde Poetin al dat een nieuwe Koude Oorlog dreigt. De Russische president verwoordde zijn afkeer van de ’unipolaire wereldorde’, waarin één supermacht – Amerika – zijn wil oplegt aan de rest. Hij noemde de uitbreiding van de NAVO een ’provocatie’ en hekelde de westerse ’dubbele standaard’. „Terwijl Rusland de les wordt gelezen over democratie en mensenrechten”, zei Poetin, „maken de Amerikanen zich schuldig aan illegale invasies, waardoor geen enkel land zich nog veilig voelt.” Deze analyse is textbook Doegin. Maar niet over alles zijn Poetin en Doegin het eens. „Poetin is een pragmaticus en niet echt geïnteresseerd in diepere gedachten”, zegt Doegin, die kritisch is over de ’ten hemel schreiende corruptie en sociale ongelijkheid’ in zijn land. Desondanks ziet hij geen alternatief. „Poetin is onbetwist de beste leider voor Rusland en van een heel andere orde dan z’n Europese collega’s. Ik zal hem altijd verdedigen.” Doegin heeft ook bewondering voor een andere ideoloog, de Amerikaan Steve Bannon, de kingmaker van Donald Trump. „Trumps campagne was fantastisch, bijna messianistisch. Voor het eerst heb ik het Amerikaanse volk gezien. Ik zag Amerikanen altijd als volslagen idioten, maar ik heb me vergist. Het volk kwam in opstand in een authentieke conservatieve revolutie. Daarvoor heb ik veel respect.” Trump en andere populisten pleiten voor een herwaardering van het nationalisme. Daarin ziet Doegin niks. „De drie bekende politieke theorieën – liberalisme, communisme en fascisme/nationalisme – zijn mislukt. Ik probeer een nieuwe theorie te ontwikkelen.” Bij die zoektocht sloot Vladimir Poetin aan. Die erfde een staat die, na het Sovjet-communisme en het ’wilde kapitalisme’ van de jaren 90, failliet was: economisch, sociaal en moreel. Doegins Eurazianisme bood Poetin een nieuw ’idee voor Rusland’. Doegin wordt een ’fascist’ genoemd, onder meer omdat hij pleitte voor militair ingrijpen in Oekraïne – een oproep die hem z’n baan kostte aan de Moskouse Staatsuniversiteit. „Dat verwijt is flauwekul”, beweert hij. „Ik wijs fascisme, racisme en antisemitisme af. Maar als je ideeën hebt die ongewoon zijn, word je al snel in die hoek geduwd. Dat overkomt mij, Poetin en heel Rusland. Het is westers racisme. Ik verdedig slechts het recht om ’anders’ te zijn: voor Russen, Afrikanen, Joden, moslims.” Politicoloog Doegin ziet hoe in Syrië het conflict met het Westen tot een climax komt. Trump, die beloofde geen oorlogen te zullen voeren, is in zijn ogen gezwicht voor de druk van de ’globalisten’. „Maar Poetin doet het uitstekend. Als hij een oorlog weet te voorkomen, betekent dat een overwinning voor Rusland. Wij zullen er alles aan doen om de gewonde draak te weerstaan.”