Waarom zijn die memo’s nou zo’n heet hangijzer?

Wat werd er eerst beweerd?

Het kersverse kabinet maakte bij het aantreden bekend dat de dividendbelasting afgeschaft zou worden. Dat kost de schatkist 1,4 miljard euro. De oppositie vroeg zich daarop af hoe dit besluit nou in het regeerakkoord was geslopen, partijen hadden er in de campagne immers geen punt van gemaakt. Bedrijven hadden vast en zeker aangedrongen op de afschaffing, maar als je zo veel geld uitgeeft moet je toch ook wel een paar ambtenaren aan het rekenen hebben gezet om te bekijken of het echt een verstandige maatregel is? Die ambtenaren zouden dan een memo kunnen sturen met de voor- en nadelen van het besluit zodat die verstandig afgewogen zouden kunnen worden, zo redeneerde de oppositie. Maar fractievoorzitters van de regeringspartijen herinnerden zich het bestaan van zo’n memo niet, Pechtold concludeerde zelfs dat het onderwerp zonder memo besproken moest zijn. Ook premier Rutte wist naar eigen zeggen van niks: „Bij mijn beste weten heeft er in ieder geval geen memo gelegen die is uitgevraagd via de informateur of informeel.”

Maar het zat uiteindelijk toch anders?

Ja, waar eerst gesuggereerd werd dat er helemaal geen ambtelijke memo’s over de afschaffing van de belasting waren, blijken die tóch te bestaan. Wetenschappers deden een juridisch verzoek om openbaarheid van alle stukken over het onderwerp. De stukken zelf worden niet openbaar gemaakt, zo besloot het ministerie van Financiën, maar in de afwijzing werd wel duidelijk dat dergelijke memo’s toch gemaakt werden op het ministerie, onder andere voor de formerende partijen.

Hoe reageerde Den Haag op die onthulling?

De oppositie stond op de achterste benen, noemde de kwestie ’explosief’ en wil deze week een debat. Rutte hield echter vol dat hij tijdens de onderhandelingen niet van memo’s op de hoogte was. Ministers Schouten (Landbouw) en Koolmees (Sociale Zaken), betrokken bij de onderhandelingen, herinnerden zich wél dat er over stukken was gesproken. De details daarvan zouden tijdens een deelsessie zijn besproken waar specialisten aanzaten en niet alle hoofdrolspelers.

Waarom is dit nou zo belangrijk?

De Tweede Kamer moet er op kunnen vertrouwen dat het kabinet altijd de waarheid vertelt aan het parlement. Anders kan het parlement de keuzes van het kabinet erg lastig controleren. Dat is de basis van het parlementaire werk. En ook als Rutte en de betrokken fractievoorzitters écht niets wisten van die stukken, dan had de oppositie nog steeds informatie over de memo’s willen krijgen. De oppositie redeneert: er is in de Kamer meermaals om gevraagd en dan hadden mensen als ministers Schouten en Koolmees, die er in elk geval van wisten, toch even aan de bel kunnen trekken?

En nu?

Premier Rutte moet alle zeilen bijzetten in het debat dat hierover gehouden zal worden. Het gaat hier om de geloofwaardigheid van de premier. Extra olie op het vuur in het debat: eerder mochten ambtelijke adviezen wel naar buiten over het afschaffen van de dividendbelasting, maar nu plots niet omdat ze persoonlijke beleidsopvattingen zouden bevatten. Het sterkt de oppositie in het idee dat ambtenaren de maatregel niet zagen zitten, maar dat het moest en zou gebeuren.

Waarom is Wiebes’ rol opmerkelijk?

Minster Wiebes (Economische Zaken) verklaarde vrijdag niet eens te weten om welke memo’s het ging en er niet over gesproken te hebben tijdens de onderhandelingen. Maar hij zat in de deelsessie van de formatie waar over belastingen werd gesproken en nog veel pikanter: uit de afwijzing van het informatieverzoek blijkt dat niet alleen de onderhandelende partijen memo’s kregen, maar hij zelf ook. In zijn toenmalige rol als staatssecretaris van Financiën kreeg hij eind augustus, tijdens de formatie, een speciale memo over de effecten van het afschaffen van de dividendbelasting. Hield hij die kennis daaruit alleen voor zichzelf of deelde hij die ook met bijvoorbeeld partijgenoten als Rutte?

Wiebes weigert te vertellen met wie hij de informatie uit de memo deelde. En waar hij afgelopen vrijdag nog deed alsof hij niks van memo’s wist, vindt hij het nu ineens ‘niet onlogisch’ dat hij zulke stukken kreeg gezien de maatschappelijke discussie. De oppositie bevreemdt het en wil Wiebes’ memo sowieso openbaar.