Drenthe op de bres voor behoud gevangenisdorp Veenhuizen

De toekomst hangt af van knopen die minister Dekker (VVD, rechtsbescherming) voor de zomer doorhakt over locatie Norgerhaven van PI Veenhuizen. Die bajes was een opvallend adresje voor Noorse veroordeelden. In PI Norgerhaven zijn 272 cellen bezet. Noorwegen betaalde jaarlijks 25 miljoen euro en behield daarmee 250 banen. Dat stopt 1 september, Noren gaan terug achter eigen tralies. Wat nu? Er is zorg dat Veenhuizen met lege handen staat, terwijl de verwachting was dat er afspraken met Den Haag stonden. Dekker stelde onlangs tijdens een werkbezoek: „Het is geen bezuiniging, het gaat om cellenleegstand.” Veenhuizen-supporters brengen daar tegenin dat Norgerhaven goed gevuld was voordat er Noren kwamen. Ze willen ook ’tweelinglocatie’ Esserheem behouden. In het dorp met 1100 inwoners verblijven vijfhonderd gedetineerden. Dat levert vijfhonderd banen op. Voorstanders wijzen daarbij op de goede landelijke scores rondom resocialisatie. Burgemeester Klaas Smid (Noordenveld) wijst wandelend op gebouwen van rond 1900, zoals PI Esserheem. Gevels zijn verrijkt met spreuken als ’Vertrouw op God’, ’Orde en Tucht’ en ’Werkzaamheid’. „Denk om zwakkere regio’s. Werkgelegenheid is belangrijk. Er is jaren onzekerheid. Dat kun je mensen niet langer aandoen. Wij hebben hoop op komst van gedetineerden vanuit het land”, zegt de burgemeester. Gedeputeerde en boer Henk Brink (VVD) prijst naast de justitie- en banenfunctie de schoonheid. „Gun zo’n gebied met een traditie van eeuwen deze kans. Het kabinet stelt in de regeringsverklaring regio’s te willen ontzien. Het is geen gebouw langs de kant van de snelweg. Het is anders, dit ís het dorp!” Voorzitter Karin Landman van de ondernemingsraad (OR) van Norgerhaven is 21 jaar bewaarder. Ze laat het dorp zien, waar naast cellencomplexen verder een preikwekerij is en landerijen waar gedetineerden werken. „Wat een mooie omgeving, hier zie je de seizoenswisselingen. Het is goed voor gedetineerden, we kunnen echt wat betekenen.” De minister noemde elementen zoals kwaliteit van gebouwen die zijn besluit bepalen. „Waarom dit wegdoen? Het kan jaren mee en in de regio zijn gemotiveerde medewerkers op niveau beschikbaar.” Landman trekt in de OR op met Ronald Blansjaar. „Zie maar, dit is een omgeving die zelfs gedetineerden hoog waarderen. Dit is anders dan zomaar een betonnen muur om naar te kijken”, zegt hij. Voormalig staatssecretaris Teeven deed in 2015 toezeggingen over de tijd na de Noren. Dat moet wat waard zijn: „De aankomende generatie wil hier werken. Als er een vacature is, wordt volop gereageerd.” Directeur Peter Sluiter van het Gevangenismuseum Veenhuizen ontvangt jaarlijks duizenden bezoekers. Al is toerisme belangrijk, Sluiter vreest dat Veenhuizen minder aantrekkelijk is als diensten wegvallen. „Hier zijn dorp en gevangenis samen ontstaan. Het is belangrijk dat het geen afgesloten historie is, maar dat bezoekers kennismaken met werkende instellingen. Het maakt duidelijk dat detentie niet ver weg staat. 1 op 25 mannen zat vast. Ze wonen bij je in de straat.” Veel omwonenden hebben warme banden met justitie. Matty Kroeze (48) werkt in de keuken van PI Norgerhaven, waar Noren in ploegendienst meehelpen. „Het is flink aanpoten.” Kroeze werkte tevens voor het vertrokken COA. „Ik woon vlakbij! Als ik met de honden loop kunnen ze me op de horizon zien”, zegt ze op haar erf. „Dit is mooier dan de Bijlmerbajes, een oase van rust. Ze kunnen de buitenwereld zien, een stuk vrijheid. Hou de ziel in dit dorp! Hier is alle knowhow. Alles is erop ingericht. Hopelijk komen er nieuwe gedetineerden.” Noren vinden Veenhuizen minder streng dan Noorwegen. „Hier kun je een grapje maken. Je weet niet wat de jongens gedaan hebben, dat maakt ons niet uit. Ze zitten er natuurlijk niet voor zweetvoeten.” Een andere bewoonster hoopt er het beste van. „Mijn man werkt voor justitie. Wij hebben geïnvesteerd in onze huizen. Wat doet dit met de waarde?” De bijzondere justitieburen zijn ook klant voor naburige ondernemers, als ze bijvoorbeeld een relatiegeschenk zoeken. Linda Nieveen (34) van ’Kaaslust’ krijgt naast toeristen wel justitiemedewerkers over de vloer in het gerestaureerde monument. „Mensen leren steeds meer dat je hier ook lol kunt beleven. Voorheen kwam je hier alleen als je vastzat of er werkte!”