Veilige haven voor toegetakelde dieren

Twee kleine aapjes hebben zich helemaal aan de andere kant van de kooi verschanst, als we ze komen opzoeken. Ze zijn nog maar net gearriveerd in de opvang van JAAN, de Nederlandse stichting Jakarta Animal Aid Network, die sinds kort als Wildlife Watchdogs door het leven gaat. De twee lampong-aapjes lijken ontzettend op elkaar en zijn ook even groot. Maar nee, het zijn waarschijnlijk geen tweelingbroertjes, legt initiatiefneemster Femke den Haas uit. Meerlingen zijn in de apenwereld zeer zeldzaam. De twee beestjes zijn nog wat schuw. Hun lot leek tot voor kort al bezegeld. Handelaren vingen hen en hun soortgenoten voor de huisdierenhandel of om er dansaapjes van te maken. Ze moeten dan kunstjes gaan opvoeren. Het vangen gaat met het grofste geweld gepaard. Uit de armen weggesleurd Vaak wordt de moeder doodgeschoten en het aapje letterlijk uit haar armen weggesleurd. Vervolgens gaan de diertjes onder erbarmelijke omstandigheden op transport, op weg naar een baas die geld aan ze wil verdienen. Hier op Sumatra is tussen palmbomen en papajaplanten voor hen een opvangcentrum herrezen en kunnen ze in een veilige omgeving weer op krachten komen, met als doel om weer in het wild uitgezet te worden. Veiligheid en hygiëne staan voorop bij het opvangcentrum. Het zijn hier de mensen die moeten oppassen dat ze de kwetsbare dieren niet besmetten. Er is zelfs een kleine kliniek gebouwd waar dieren goed onderzocht kunnen worden op ziektes en geholpen aan gebreken. Veel van de medicijnen worden gedoneerd vanuit Nederland. Zichtbaar verzwakte papegaaien Voor de deur zitten drie papegaaien in ieder hun eigen kooi. Zij zijn zichtbaar verzwakt. Hun veren zijn uitgedund en ze bewegen weinig. „Zij zijn ook net binnengebracht”, legt Den Haas uit. „Ze werden gesmokkeld, weggestopt aan de achterkant van een bus. Bedoeld voor de huisdierenhandel. Mensen vinden het mooi om zo’n vogel in huis te hebben.” Ze laat een paar opgestapelde dozen zien. Waarin ooit pakjes jasmijnthee werden vervoerd, hebben de smokkelaars een paar ronde gaten geknipt waar de vogeltjes in worden gepropt. „Ze doen er zoveel mogelijk in, zo’n vijftig procent blijkt dood als je zo’n doos openmaakt.” Smokkelaars zijn zeer creatief. „Zangvogels worden tegenwoordig ook in watermeloenen gesmokkeld. Met die vogels kan heel veel geld verdiend worden bij wedstrijden”, weet Den Haas. „Het is af en toe dweilen met de kraan open”, legt ze uit, hoewel de lokale bevolking langzaam maar zeker inziet dat dierensmokkel niet goed is. Dat is best een opgave, want er valt immers geld mee te verdienen. „Het gaat om een mentaliteitsverandering.” „Het ministerie van Bosbouw deelde vroeger wel boetes uit voor smokkel, maar na betaling van die boete mochten de dieren wel gewoon meegenomen worden door de smokkelaars. Men was gewoon gewend om geld te verdienen aan de natuur.” Veel bos wordt gekapt Er is wat verbetering. „President Joko Widodo werkt mee om het probleem aan te pakken. Maar de minister van Handel krijgt van hem nog alle ruimte om palmolie-plantages aan te leggen”, verzucht Den Haas. Met palmolie valt veel geld te verdienen en daartoe wordt veel bos gekapt. En juist daar leven veel inheemse dieren, waaronder de aapjes. Smokkelaars krijgen het zo op een presenteerblaadje opgediend. „Het is ontzettend wreed wat ze met die aapjes doen. Hun tanden worden eruit getrokken, hun staarten worden gebroken. Ze hebben ontzettend veel fysieke problemen, maar ook mentaal.” Al 250 dansaapjes heeft de stichting kunnen opvangen en na hun herstel weer vrij kunnen laten. Nationaal verbod afdwingen op dansaapjes De Wildlife Watchdogs proberen de lokale bevolking de schoonheid van de eigen natuur te laten waarderen. Scholen worden uitgenodigd om te komen kijken bij de dierenopvang. Dan wordt bijvoorbeeld het belang van recyclen benadrukt of wordt het nabijgelegen strand van zwerfaval ontdaan. „Zo leren kinderen dat ze geen plastic in zee moeten gooien”, zegt Den Haas. Intussen is het gelukt om nationaal een verbod af te dwingen op dansaapjes. Een van de initiatieven van de Wildlife Watchdogs betreft het inzetten van opsporingshonden die kunnen helpen om de dierensmokkel tegen te gaan. De ster van de show is Bailey, een Cocker Spaniel die in Nederland is opgeleid en nu in de haven van Zuid-Sumatra feilloos dierensmokkel richting Java kan opsporen. Bailey geldt ook als voorbeeld voor een groepje speurhonden in opleiding. Bij de dierenopvang leren Indonesiërs haar blaffende collegaatjes hoe ze gesmokkelde dieren kunnen vinden. Betrokken blijven Bij wijze van demonstratie wordt er een stukje bot van de zeer zeldzame Sumatraanse tijger in een van vier doosjes gelegd. Als Bailey uit haar hok komt, snuffelt ze doosje voor doosje af. Haar interesse blijkt vooral in het tweede doosje. „Waf!” Dáár zit het stukje bot in verstopt. Als beloning werpt een van de begeleiders haar een hondenknuffel toe. „Een alternatief voor een snoepje of een koekje”, legt Den Haas uit. Ze hoopt dat Nederlanders betrokken blijven bij de inspanningen om dierensmokkel en stropers in Indonesië te bestrijden. Naast apen en vogels redt de stichting ook andere dieren in het nauw, zoals dolfijnen, schildpadden en beertjes. Dierenmarkten dicht Als permanent aandenken aan onze puzzelaars mogen we een heus Telegraaf-boompje planten op het terrein van de dierenopvang. „Mooi, nu staan jullie hier voor altijd”, lacht Den Haas. Haar werk en dat van de Wildlife Watchdogs is nog lang niet klaar. Haar toekomstdroom? „Dat het uitbuiten van dieren stopt en dat ons werk overbodig wordt. Ik zie ontzettend veel verandering. Er is ook in Indonesië steeds meer begrip voor dierenwelzijn”, zegt Den Haas. „En nu met de coronacrisis is alleen maar duidelijker geworden dat we er ook alles aan moeten doen om de handel in wilde dieren te stoppen. Dan kunnen ook die dierenmarkten dicht waar het virus kon overspringen!”