Oranje zonder franje: koning staat er alleen voor in Oost-Europa

Het is een mooie zonnige middag in de Letse hoofdstad Riga als de koning zoekend om zich heen kijkt. Eerst naar links. Dan naar rechts. Ah! Dáár staat Stef Blok, de minister van Buitenlandse Zaken vergezelt de koning voor de tweede keer op staatsbezoek. De koning heeft net zijn gastheren de hand geschud, maar waar hij normaal gesproken zijn vrouw zou voorstellen, ontbreekt zij nu. En dus gaat de vorst nu snel over naar de rest van de entourage. Willem-Alexander is dan nog geen 24 uur in Letland. De avond daarvoor gaf hij nog een emotionele verklaring af over de impact die het overlijden van Inés Zorreguieta op zijn familie heeft. Het verdriet is groot, zegt een geëmotioneerde en dus kwetsbare koning. Kom er maar eens om bij Europa’s andere vorstenhuizen, wordt die avond al snel gefluisterd. Plichtplegingen als het inspecteren van de erewacht en ontmoetingen met politici worden maandag volgens het boekje afgewerkt. Maar als in de bibliotheek van Riga zijn gastheer refereert aan Willem-Alexanders schoonzus prinses Laurentien en het naar zijn vader genoemde prins Claus fonds vertrekt de koning geen spier. De vlieger heeft zijn automatische piloot aangezet. Want alle vriendelijke woorden van de Letten ten spijt, de afwezigheid van zijn vrouw laat meer zien dan alleen het ontbreken van een rouwende koningin. Het legt ook de enorme koninklijke bonus bloot die Máxima voor de monarchie betekent en die ineens vervalt als ze er niet is. Zo is het programma iets versoberd en zijn de foto-momenten uit de drie staatsbezoeken geschrapt. De staatsbanketten missen koninklijke pracht en praal, want kleding en juwelen van de koningin zijn in Wassenaar gebleven. Het familiebedrijf Van Oranje is tijdelijk een eenmanszaak geworden. Waar hij normaal met zijn vrouw de schijnwerpers deelt, komt het nu allemaal op hem aan. Zijn houding, zijn blik, de vragen die hij stelt; het is koninklijk overwerken. Overdag wordt hij door zijn hofhouding omringd, maar ’s avonds, in de royale hotelsuite, is het stil. De telefoon, die hij altijd bij zich draagt, is zijn link met het rouwende thuisfront. Als de koning dinsdagochtend een museum in Riga bezoekt begint voorzichtig de zon door te breken. Met de Sovjet propaganda-statistieken uit 1952 van de Letse oogst (een groei van 96 procent!) weet de koning wel raad. Weer zoekt hij Blok op; zulke groeicijfers hebben jullie niet in het kabinet hè?! ’s Middags in de presidentiële tuin plant de koning een eikenboom als aandenken. Als de boom is groot, is de planter dood, vermeldt de vorst een oud-Nederlandse spreuk voor de Estse president. Dus ik hoop dat-ie nog een poosje klein blijft, lacht hij naar haar. Tegen de Litouwse president houdt hij het woensdag ook vrolijk. „Wij kennen Nederlanders als mensen die niet alleen maar praten, maar ook echt doen”, zegt ze voor de vuist weg. Willem-Alexander weet dat hij zo de doodsaaie tekst van de RVD moet opdreunen; hij waarschuwt de president alvast dat hij het voorlopig echt bij praten houdt. Vandaag is het staatsbezoek in Litouwen een dag gepauzeerd vanwege een herdenkingsdag. Het tijdelijke regeringsvliegtuig staat op het vliegveld in Vilnius geparkeerd en zou hem zo even op en neer naar zijn dochters kunnen vliegen. Maar op staatsbezoek, is op staatsbezoek. En bij rouwverwerking helpt... werk.