In het regeerakkoord hebben VVD, CDA, D66 en CU met elkaar afgesproken dat er maximaal zes tot tien gemeenten aan de wietproef mogen meedoen. Om tot een ’voldoende representatief onderzoek’ te komen over de vraag of legale teelt werkt, stelt de commissie dat ’aanzienlijk meer gemeenten moeten deelnemen aan het experiment’. Het exacte aantal zal later in overleg met het nog te rekruteren onderzoeksteam moeten worden bepaald, stelt professor Knottnerus, de voorzitter van de adviescommissie.

De commissie-Knottnerus is door het kabinet gevraagd zich te buigen over het op handen zijnde wietexperiment. De regeringspartijen willen in dat experiment nagaan of het niet beter is om huidige cannabissysteem op de schop te nemen. Momenteel wordt de verkoop van cannabis weliswaar gedoogd, maar de productie niet. Het idee is om de teelt uit het onderwereldcircuit te trekken.

Behalve het advies van Knottnerus om het aantal gemeenten die aan de proef mogen meedoen uit te breiden, doet de commissie nog een aantal andere aanbevelingen. Ze vraagt bijvoorbeeld aandacht voor de zwakke plekken die in de proef kunnen ontstaan, zoals het transport van de kwekerijen naar de verkooppunten. Criminelen kunnen azen op de vracht en broeden op overvallen. De commissie wil dan ook dat de transportbewegingen zoveel mogelijk worden beperkt. Ook moet er een track and trace systeem komen zodat de producten kunnen worden gevolgd.

Telers ’hoog gekwalificeerd’

Via de verkooppunten moet straks een voldoende gevarieerd assortiment cannabis verkrijgbaar zijn. De telers, vijf tot tien in aantal, dienen ’hoog gekwalificeerd’ te zijn. De verkoopprijs van van de cannabis mag tijdens de proeven niet te hoog en niet te laag zijn, maar marktconform. Als buffer tegen te hoge marges tussen kostprijs en verkoopprijzen kan een opslag worden geheven waarmee een fonds voor preventie van cannabisverslaving kan worden gevuld.

De wietproef is volgens Knottnerus geslaagd als na vier jaar blijkt dat het gelukt is om illegaal geproduceerde cannabis uit te bannen. Ook een belangrijke vraag is of gebruikers hun waar bij legale verkooppunten gaan halen, of dat ze dat toch elders doen. Ook moet worden bekeken wat de effecten voor de volksgezondheid en voor het buurlanden zijn.

Automaat met jointjes

Na het lezen van het regeerakkoord meldden al talloze gemeenten zich aan om aan het experiment mee te mogen doen zodat ze de legaal geteelde wiet in hun gemeente kunnen verkopen, zo rond de dertig. Rotterdam stak ook zijn vinger op: Burgemeester Aboutaleb wil bijvoorbeeld via internet of met ’joint-automaten’ cannabis gaan verstrekken. De commissie wil verkoop via internet in elk geval niet toestaan omdat het toezicht dan te moeilijk is, andere innovaties kunnen wel.

De commissie maakt het kabinet het op meer punten lastig. In de coalitie, waar dit onderwerp zeer gevoelig ligt met pro-legalisering partijen als D66 en meer conservatieve als CDA en CU, was voorlopig afgesproken om na de experimenten met ’gelegaliseerde’ teelt de proeven af te bouwen. De commissie „vindt dit, wanneer het experiment slaagt, onlogisch en riskant en heeft hier praktische en ethische bedenkingen bij”.

De coalitie zal hier nu dus iets van moeten vinden. Net als van de geadviseerde uitbreiding van het aantal gemeenten dat meedoet. Vooral CDA en CU zullen hier huiverig over zijn.

Het kabinet neemt de tijd om hier over te overleggen. Ministers Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) en minister Bruins (Medische Zorg) informeren binnen enkele weken de Kamer over de uitkomst hiervan, beloven zij.

Knottnerus wil dat er, voor een goed experiment, een ruim aanbod van cannabis-varianten is. Hij denkt aan 15 wietsoorten en circa 10 hasjvarianten.