Jeanine Hennis: ’Ik wist: dit wordt aftreden’

Het was een dramatisch einde van het ministerschap van Jeanine Hennis vorig jaar. Ze trad af in een debat over een snoeihard rapport over de toedracht van een dodelijk ongeluk met een mortiergranaat in Mali. Daar ging een heftige week aan vooraf, waarin ze aanvankelijk de indruk wekte dat ze hoe dan ook wilde aanblijven als minister. Toenmalig coalitiepartner PvdA en veel andere partijen vonden dat Hennis onvoldoende rekenschap gaf van de ernst van het rapport. Vicepremier Lodewijk Asscher toonde na kabinetsoverleg zelfs openlijk twijfel bij de vraag of Hennis wel kon aanblijven, tot woede van de VVD. Ongelukkige optredens in de media hielpen ook al niet; haar lot was bezegeld. Ze overwoog even om de politiek de rug toe te keren, maar het 45-jarige ’politieke dier’ wilde blijven. Ze vond ook dat ze de 148.431 kiezers trouw moest blijven die op haar hadden gestemd. En dus rechtte Hennis haar rug en bestiert ze tegenwoordig als ’gewoon’ Kamerlid de portefeuille Financiën, terwijl haar naam geregeld circuleert voor banen ver van het Binnenhof vandaan. U opereerde de afgelopen tijd in de luwte. Bent u na uw aftreden in een zwart gat gevallen? „Helemaal niet. Het is best even turbulent, dat ga ik niet ontkennen. Het gaat ook snel: het rapport wordt gepubliceerd, je trekt snel je conclusies, je bereidt je voor op een debat waarvan je zelf al weet dat je daarin gaat aftreden. Daar ben je dan vooral op gefocust.” Collega’s van u hebben het er behoorlijk zwaar mee gehad. „Ik wist op basis van het rapport: dit wordt aftreden. Dat is dan ook de focus. Ik was bezig met de voorbereiding van het debat, want ik wilde recht doen aan de defensie-organisatie waar ik al die jaren zo veel energie in had gestopt. Waar mensen werken met hart, ziel en zaligheid.” U kreeg het concept-rapport al maanden voor de officiële publicatie in te zien. Wist u toen ook al: dit wordt aftreden? „Ik heb daar na het lezen van het concept-rapport wel een opmerking over gemaakt.” Tegen wie heeft u die opmerking gemaakt? „Intern Defensie.” Niet tegen de premier? „Nee.” Daar ging de discussie wel over: het rapport lag er al tijden, maar is onder het tapijt geveegd. „Ik heb geen zin om nu daarover in het defensief te gaan. Het was allemaal vertrouwelijk, dus het is niet de bedoeling dat het breed werd uitgemeten.” Dus de premier informeren over een explosief rapport is ’breed uitmeten’? „Waar het om gaat, is dat ik wel degelijk met collega’s heb gesproken over dat er een heel heftig rapport aan kwam. Maar ik heb niet gezegd: dit rapport gaat dus leiden tot mijn aftreden.” U reageerde na de publicatie voor de camera op zo’n manier dat de PvdA er aanstoot aan nam. U vroeg zich toen af of ’aftreden iets oplost’ en zei ’dat u liever optreedt’ om herhaling te voorkomen. Dat verhoudt zich toch niet tot het idee ’dit wordt aftreden’ wat u bij het lezen van het rapport gelijk zou hebben gedacht? „Er woedde een storm om mij heen, maar ook in mijn hoofd. Dat zie je gebeuren op camera.” Maar iemand met zoveel politieke ervaring als u, die twee waarschuwingen krijgt. Eerst in een concept-rapport en daarna in het finale rapport. Hoe kan zo iemand vervolgens op tv de indruk wekken dat ze aan het pluche wil blijven kleven? „Soms zijn politici net mensen; en gebeuren er dingen die je niet van tevoren hebt bedacht.” Dat is de PvdA slecht bevallen. De coalitiepartner was ook boos omdat ze net had ingestemd met een verlenging van de missie in Mali, terwijl u wist dat er een heftig rapport aankwam waarin stond dat er met de veiligheid bij die missie van alles mis was. „Lieve heren, dit zijn aannames.” Die kloppen niet? „Ik heb geen behoefte om terug te gaan naar de zomer en uit te weiden over met wie op welk moment ik heb gesproken en wat er via ambtelijke lijnen is gedeeld.” We hebben begrepen dat u samen met PvdA-vicepremier Lodewijk Asscher in uw laatste ministerraad hebt besproken wat het kabinet naar de buitenwereld zou communiceren. Dat gesprek verliep emotioneel. U heeft hem bedankt, omhelsde hem en noemde hem ’een vriend’, omdat u dacht dat daar samen iets was overeengekomen. Toen liep u naar beneden, waar u beiden de pers tegenkwam en hij zich openlijk afvroeg of u wel kon aanblijven... „Ja. Zo geschiedde.” Wat voelde u toen u daar van hoorde? „Heel eerlijk: ik was vooral bezig met het debat dat komen ging. Ik wilde recht doen aan de organisatie en in de eerste plaats aan de nabestaanden.” Het klinkt als verraad van Asscher. „Dat vind ik nou echt een zinloze emotie.” Niet in defensietermen. „Dat is waar. Maar Asscher en ik hebben vijf jaar in Rutte II heel nauw met elkaar samengewerkt. Die samenwerking kent hoogte- en dieptepunten en ook een aantal stormen. Dit is er absoluut één van.” Was uw aftreden op één of andere manier te voorkomen geweest? „Nee, het was onvermijdelijk. Het rapport was duidelijk.” Wat heeft u ervan geleerd? „Dat je in bepaalde situaties geen recht kunt doen aan alles en iedereen terwijl een camera draait. Er zijn allemaal zaken waarbij je met de kennis van nu een andere afweging had kunnen maken. Aftreden dient een doel: dat de organisatie er van leert.” Er is ook wel geopperd dat publicatie van het rapport werd vertraagd tot er een nieuw kabinet zat en u minister van Buitenlandse Zaken kon worden. „Dat is gelul met hoofdletters. Ik kon niet bepalen wanneer de Onderzoeksraad voor Veiligheid met haar rapport kwam.” Na uw aftreden pakte u de draad weer op als Kamerlid. Waarom? „Op het moment dat je aftreedt, is er een aantal dingen dat door je heen schiet. Bijvoorbeeld de vraag of ik de politiek helemaal zou verlaten of niet. Maar je zit zo in de pressure cooker dat je helemaal niet de ruimte hebt om daar mee bezig te zijn. Je wilt netjes aftreden, ook met het oog op de organisatie. Maar ik heb ook stemmen gekregen, die ik niet kon negeren. Ik voelde daar ook wat bij.” We horen niet veel meer van u sinds u weer Kamerlid bent geworden. „Nee. Maar ik hoef toch ook niet altijd de voorpagina’s te halen, of wel?” U bent financieel woordvoerder, in feite de nummer drie van de VVD-fractie. „Nou, het gaat goed met Nederland, dus dan heb je al meteen een heel ander profiel dan in tijden dat het slecht gaat. En we zitten in de coalitie en niet in de oppositie. Dat speelt natuurlijk ook mee. Als het gaat over de Europese Economische en Monetaire Unie (EMU, red.) heeft u toch het nodige over me kunnen lezen, of niet?” Nou ja, misschien bent u gewoon aan het wachten tot er iets anders voorbijkomt qua werk? „Nee ik heb me helemaal suf ingelezen. Ik heb serieus zitten studeren op een aantal aspecten van de EMU en de Rijksbegroting.” Hoe komt het dan dat uw naam nu weer is opgedoken als mogelijk VN-gezant voor Irak? „Mijn naam duikt nu heel veel op. Maar ik ga voorlopig verder helemaal nergens op reageren.” Zit u de rit uit als Kamerlid? „Dat weet ik niet.” Dan weten we eigenlijk het antwoord al. U staat open voor iets anders. „Over het burgemeesterschap van Amsterdam heb ik heel even nagedacht. Ik zou jokkebrokken als ik zou zeggen dat ik me nergens toe aangetrokken voel. Ik ben een politiek dier, of ik nou Kamerlid of bewindspersoon ben. Maar we moeten politici ook niet gevangen houden in wat ze wel en niet meer mogen. Als je aftreedt, zijn er ook mensen die vinden dat je absoluut niet in die Kamer mag zitten. Als je op wachtgeld zit, is het ook een doodzonde. Maar in het bedrijfsleven moet je ook niet werken, want dan verdien je onevenredig veel geld. En als je ergens anders terechtkomt, is dat het bewijs van een partijkartel. Zo wordt het best wel lastig om iedereen goed te bedienen, hahaha.” U bivakkeert nu acht jaar aan het Binnenhof, in verschillende hoedanigheden. Is het geworden wat u er van verwacht had? „Dit blijft een uniek vak. Dat realiseer ik me nog steeds, tot op de dag van vandaag. Het is anders dan ik had verwacht wellicht. Maar ik heb er geen seconde spijt van.”