Hete zomer van 1976 was ook al droog

Zucht, morgen wéér mooi weer, saaie boel voor een weerman! Meteoroloog Reinout van den Born lacht. „Ja, je zou het bijna zeggen omdat elke dag hetzelfde is, maar dat vind ik nou juist fascinerend omdat het bijna nooit voorkomt. Het land is dor en droog en kleurt bruin, bomen laten hun bladeren vallen. Ik fiets vaak over de Hoge Veluwe en zie daar het wild op zoek naar water. Hooglanders liggen op een lange rij in een streep schaduw.” In Nederland is het weer, of het nou om extremen gaat of om hier en daar een bui, altijd het gesprek van de dag. Reinout, die de weerkamer van MeteoGroup aanstuurt, kan die fascinatie wel verklaren. „Logisch, geen land is zo gevormd door het weer als Nederland. Als wij niet zo ons best hadden gedaan het weer te weren met dijken, waren we er al niet meer geweest. Het zit heel diep in ons dna.” „MeteoGroup heeft ook vestigingen in het buitenland, maar daar hebben ze niet zo’n last van het weer. Loopt in Hamburg de boel een keer onder, halen ze hun schouders op, maar bij ons gaat het water niet meer weg. In het Engelse Isle of Wight worden bij windkracht negen hele stukken van de kust weggeslagen, maar niemand die zich daar druk over maakt, oppervlakte genoeg. Stormt het, dan staat de BBC met draaiende camera’s op ons strand omdat dat intact blijft. Dat kennen zij niet.” Reinout van den Born (49) vertelt dat eind jaren tachtig een Nepalese professor zelfs onderzocht heeft waarom het weer altijd ons gespreksonderwerp is. Deze Aziatische antropoloog concludeerde al snel dat het in de genen moest zitten, het veroveren van het land op de zee heeft ons gevormd. Daarnaast zag hij het gemopper over het weer ook als een sociaal smeermiddel. Koning, keizer, admiraal, van weken regen achtereen worden we allemaal bloedchagrijnig. En Reinout voegt daaraan toe dat we het weer bij ons zo wisselend is, dat er altijd iets aan de hand is. „Vier seizoenen met elk hun eigenheid. Bij ons kan het tropisch zijn en Siberisch. Zo kurkdroog als het nu is, is de wereld op zijn kop. Met al onze rivieren en het IJsselmeer hebben we het meeste zoete water van alle ons omringende landen, maar wij moeten pompen. De aarde barst van de droogte, plantenwortels kunnen het grondwater niet bereiken.” Eigenwijs zijn we ook. „Wil een ober wegens naderend onweer een terras ontruimen, blijven Nederlanders halsstarrig zitten en wijzen ze op de weerappjes. ’Nee hoor, volgens de radar gaat die bui ernaast…’ Dat gedrag zie je nergens anders op de wereld. Onzin. Vroeger keek je naar boven. Donkere lucht, gerommel in de verte: naar binnen!” Hij was zeven jaar toen het weer hem in de houdgreep kreeg. „Dat kwam door de januaristorm van 1976. Ik logeerde bij mijn oma. Een deel van een boom vloog over het huis heen en landde aan de andere kant. Zonder blikken of blozen ging oma verder met vrolijke liedjes zingen, om ons niet te verontrusten. Ik had net leren lezen, kreeg mijn eerste weerbericht onder ogen en wist wat ik wilde worden. Weerman, en niets anders. En dat in een tijd we alleen nog maar Pelleboer, het KNMI en Hans de Jong hadden.” Het jaar 1976 herinnert hij zich ook om die andere weerreden. „De droogste zomer tot nu toe. Wij woonden op de Veluwe en ons dorp raakte zowat ingesloten door de bosbranden. In de vakantie kampeerden we in het eveneens gortdroge Engeland, en moesten we drinkwater tappen bij een tankwagen. Dat heeft diepe indruk gemaakt.” Ook onze Telegraaf-weerman, die in 2016 afscheid van de krant nam, raakte al jong gefascineerd door het weer. Frans Schrader (64): „Hoorde ik als klein jochie dat het ging sneeuwen, lag ik de halve nacht door de spleet tussen de gordijnen te loeren. Een dik pak, ik was bijna niet in bed te houden. Om acht uur ’s ochtends ging het over in regen en dooide het in een mum van tijd weg. Hoe kon het! Vanaf dat moment was het weer mijn hobby. Eigenlijk heb ik drie fascinaties: nieuws, sport en weer. Ik begon als Telesport-verslaggever, later werd ik binnenlandredacteur en chef nieuwsdienst. Met de Elfstedentochten vielen alle drie mijn interesses samen.” Alle Telegraaf-verslaggevers die langer dan een blauwe maandag meelopen, herinneren zich het mateloze enthousiasme van Frans Schrader bij het eerste nachtje strenge vorst. De toch al begeesterende nieuwschef was dan niet meer te houden. „Kwartier maken in het Oranjehotel in Leeuwarden, draaiboek in elkaar zetten, juiste verslaggevers op de juiste plek. IJsprikken met Piet Paulusma. Drie keer kwam de tocht der tochten er, één keer werd hij op het laatste moment afgeblazen.” Op de krant stond hij bekend als weeramateur, met een regen- en windmeter in zijn achtertuin. „Ik checkte en check zeven, acht keer per dag de computermodellen, het Europese ECMWF en het Amerikaanse GFS. Met extreme warmte veegde ik de nieuwslijst leeg voor een hittegolflijst. Hoe is het met het drinkwater, de ijs- en bierverkoop, het hitteplan, blauwalg, bejaarden. Rare vlinders die plots onze kant op komen.” „Las ik in een buitenlandse krant dat de pieterman, een giftige vis, onze Noordzeekust naderde, stuurde ik een verslaggever op pad. Opening van onze krant, op radio en tv ging het nergens anders meer over. Extreem weer doet veel met mensen, ander nieuws valt dan, rampen uitgezonderd, in het niet. Elke letter over het weer wordt gespeld.” „Vanaf 1 november 2009 deed ik het weerbericht voor de krant erbij. ’Weet waar je aan begint’, waarschuwde de toenmalige adjunct-hoofdredacteur. Toen hadden we nog een zondagkrant en was het zeven keer in de week. Zeven jaar lang, ik moet dus dik 2500 weercolumns hebben getypt.” Schrader, die de lezers aansprak met ’weervrienden’, was populair bij de abonnees. „Ik wilde mensen blij maken. Op het journaal sluiten ze het weer vaak negatief af: goed, nu vriest het lekker, maar volgende week valt de dooi in. Ik keek niet langer dan een dag vooruit en met goede moed. Weer is bepalend voor het humeur.” Maar de lezers sloten hem vooral in het hart om zijn spreuk van de dag. Om die dagelijkse ’uitsmijter’ van zijn column kwam later een Delftsblauw tegelrandje. „Humor en een grap, zo sta ik in het leven. Al voel ik me beroerd, ik houd de moed erin.” In zijn afscheidsstukje op 29 februari 2016, typte hij: ’Niet getreurd, achter de wolken schijnt de zon.’ Melig, hilarisch, parodiërend of ontroerend waren zijn spreuken. ’Regent het in mei, dan is april voorbij’, lepelt een van onze collega’s moeiteloos op. „Soms kon ik er een nieuwslinkje in kwijt. Ik heb de weerspreuk maar één keer achterwege gelaten: op de dag van de aanslag op de MH17.” Frans Schrader heeft er één keer dik naast gezeten met zijn weersverwachting. „Ik ging te veel af op één aangever. Aan de andere kant heb ik tegen alle andere weersverwachtingen in ook een keer vrieskou voorspeld. Ik werd hartelijk uitgelachen door de meteorologen, maar een week later moesten zij mijn gelijk erkennen. Toen ik las dat het volgende week wel 40 graden kan worden, zei ik ’kul!’ Laten we nou eerst maar eens het temperatuurrecord van 1944 verbeteren. Dat was 38,6 graden.”