Halsema is nog maar twee weken burgemeester als ze, samen met De Telegraaf, het roemruchte nachtleven wil ervaren. Het bezoek krijgt extra lading nu de ombudsman van Amsterdam, Arre Zuurmond, in Trouw de binnenstad als ’urban jungle’ omschrijft en spreekt van wetteloosheid en gebrek aan gezag van de autoriteiten.

Vanaf het Centraal Station wordt de oversteek gewaagd naar de kop van de Zeedijk, vanwaar over de Warmoesstraat de toeristenhotspots worden opgezocht. Meteen wordt Halsema, informeel gekleed, verwelkomd in het 17e-eeuwse proeflokaal In de Olofspoort aan de Nieuwebrugsteeg. Eigenaresse Riny Reiken verwelkomt haar spontaan met likeur. „Als we in dit tempo doorgaan kun je me echt wegdragen”, lacht de 52-jarige eerste vrouwelijke burgemeester van de hoofdstad.

Monocultuur

De vreugde, gezelligheid en oud-Hollandse kneuterigheid zijn van korte duur. Een paar straten verder zijn er, nadat er al behoorlijk wat coffeeshops, wafelzaken en seksshops gepasseerd zijn, geen bedrijfjes meer te ontdekken die gericht zijn op de buurt. De monocultuur moet worden aangepakt met bestemmingsplanwijzigingen, maar daarover is nog veel gedoe achter de schermen in het stadhuis. Want: wat is een toeristenzaak en hoe definieer je die?

In de Lange Niezel laat Halsema zich bijpraten over de campagne van de gemeente ’We live here!’, gericht op toeristen. Ze luistert, stelt vragen, en begrijpt duidelijk de zorgen van de bewoners. Het experiment is gestart om bezoekers meer bewust te maken van het feit dat er in het Wallengebied ook gewoon gewoond wordt (op zo’n 5000 adressen). „Veel bezoekers weten niet dat er mensen wonen, maar de ervaring leert dat ze hun gedrag aanpassen als ze hier actief op gewezen worden. Met foto’s van bewoners op ramen en deuren kunnen we dat effect versterken”, is dan ook de uitleg.

Vlak achter de Oude Kerk is de chaos compleet. Stromen toeristen trekken door de straten. Op veel plekken ligt troep op straat en de voertaal is Engels. Halsema ziet de ernst van de zaak. Ze schudt zachtjes met haar hoofd als ze de puinzooi op de Burgwallen ziet. „Het is een rotzooi. Het is hier altijd druk geweest, maar het wordt wel chaotisch”, merkt ze op als ze over de Oudezijds loopt.

Ze aanschouwt de volle vuilnisbakken, de blikjes die op straat en op elektriciteitskasten gedumpt zijn en door het felrode neonlicht goed zichtbaar zijn. Even verderop ligt een toerist, waarschijnlijk zwaar beneveld, uitgeteld op de kademuur.

Wietwalm

Talloze mensen lopen voorbij, wietwalmen achterlatend en niet zelden met flessen drank in de hand. Prostituees, vaak bezocht door een onder invloed zijnde jongeman die wordt aangemoedigd door zijn benevelde vrienden, slaan de gordijnen dicht zodra zij camera’s en hoog bezoek opmerken. Hoe lang kan dit nog goed gaan?

Zorgen zijn er, zeker bij de politie van bureau Amsterdam Burgwallen. Alleen op de Burgwallen, waar de drukte zich veelal concentreert, worden jaarlijks al zo’n 7000 aanhoudingen verricht, zo leert Halsema tijdens het bezoek. „Een van mijn collega’s – een topper – heeft vorig jaar in zijn eentje bijna 300 aanhoudingen verricht”, vertelt een agent van het wijkteam.

Met een ploegje van zo’n acht agenten probeert hij de openbare orde te bewaken. Juist de openbare orde en veiligheid staat onder druk, erkennen de dienders. Immers: door de drukte moeten hulpverleners zich door een massale stroom bezoekers wurmen. „Kijk, je ziet het hier”, zegt een van de agenten die wijst naar de Oudekennissteeg. Soms duurt het door de drukte 25 minuten om te passeren. „En het is een straatje van pak ’m beet 50 meter lang.”

Ander groot probleem, zo vertellen de agenten terwijl ze met Halsema en sekstheaterbaas Cor van Dijk van Casa Rosso aan tafel zitten, zijn de straatdealers. „We noemen ze geen nep-dopedealers meer”, zegt een van de agenten. Er zijn zo’n duizend straatdealers in kaart gebracht. De veelal veelplegers zien het als een ’bedrijfsrisico’ om terug te komen: een boete betalen is vaak lucratiever dan thuis blijven. „Het zijn niet meer alleen twintigers uit de Bijlmer. Er zijn nu ook jongeren uit Den Haag en Rotterdam die, al dan niet met nepdrugs, hierheen komen.”

Handhaving

Hoewel er een alcoholverbod geldt in een groot deel van de binnenstad, passeert menig bezoeker met blikjes bier in de hand. „Probleem is dat er schaarste heerst in de handhaving bij politie en handhaving”, erkent Halsema, die de ernst inziet. „Dat betekent dat er veel plekken in de stad zijn waar het heel goed zou zijn als erop toegezien wordt dat er niet wild geplast en niet gekotst wordt, om maar wat te noemen.”

Als Amsterdamse fietste ze regelmatig door de buurt. „Maar het is wel zo dat, sinds ik geïnstalleerd ben, je anders naar de wijken kijkt en naar je eigen stad. Toch iets verantwoordelijker en bezorgder, af en toe.”

Intussen zijn er ook succes- en hoopvolle projecten, zoals bij het Rembrandt- en Leidseplein. De stad huurt, samen met de ondernemers, ’hosts’ in, die bezoekers aanspreken op hun gedrag. Op het Rembrandtplein hangt een gemoedelijke sfeer: zelfs toeristen uit de Verenigde Staten zijn onder de indruk als zij horen dat ’the mayor’ aanwezig is. Halsema reageert nog wat onwennig op die titel. „Het is ontzettend leuk dat ik zo aardig word ontvangen, maar soms is het nog wat onwezenlijk.”

Op het Rembrandtplein is het Ronald Ruijg, bekend achter de toog van café Hoppe aan het Spui, die dolgraag met Halsema op de foto wil. „Ik ben blij dat jij het geworden bent!”, zegt hij. „Dat is aardig om te horen!”, lacht ze blijmoedig. Op het programma van Halsema staan ook nog discriminatie in horecagelegenheden, bijvoorbeeld bij portiers, en het doorschenken van alcohol bij mensen die al onder invloed zijn. Bij het Leidseplein wordt stilgestaan bij overlast voor bewoners, ondermijning en uitgaansgeweld.

Kroket

Burgemeester Halsema, zichtbaar onder de indruk van de ervaringen in de nacht, besluit bij de Febo even op adem te komen en trekt een kroket uit de muur – nee, niet de vegetarische. Ze belooft zich nogmaals hard te maken bij minister Grapperhaus en de Tweede Kamer voor extra agenten. Het moet een ultieme poging zijn, nu Amsterdam maar 60 extra agenten krijgt. „We hebben op dit moment een aantal agenten, gemeten naar het aantal mensen dat hier woont. Maar we zijn vooral een toeristische trekpleister en gemeten naar het aantal toeristen hebben we écht te weinig dienders.”

Ook het alcohol- en drugsgebruik baart haar zorgen, zo besluit ze haar bezoek aan het Leidseplein. „Je ziet meer jongeren rondlopen die én pillen hebben gebruikt én heel veel hebben gedronken, waardoor ze zich uitleven. Dat zorgt ook voor extra problematiek.”