Rutte wil instroom asielzoekers remmen: wat zijn de opties?

Om de dwangwet er bij zijn partij doorheen te krijgen, heeft VVD-voorman Mark Rutte toegezegd wat aan de instroom van asielzoekers te doen. Wat zijn hiervoor de opties, en hoe realistisch zijn die? „Er is wel degelijk wat mogelijk, maar het blijft gemodder in de marge.” 1. Betere grensbewaking „Het begint allemaal met het bewaken van de buitengrenzen van de Europese Unie. Asielzoekers moeten veilig worden opgevangen dicht bij huis en geen prikkel hebben om zonder uitnodiging de gevaarlijke oversteek naar Europa te maken.” De woorden van VVD-Kamerlid Ruben Brekelmans klinken even logisch als bekend. Het wordt al jaren geroepen, niet alleen door de VVD, maar ook door D66 en CU. Als de EU haar buitengrenzen beter wil bewaken, zou ze grensagentschap Frontex bijvoorbeeld meer mankracht en bevoegdheden kunnen geven. Toch remt betere grensbewaking de migratie op zichzelf niet, zegt hoogleraar Europees recht Jorrit Rijpma. Nederland maakt zich in de EU sterk voor een grensprocedure, waarmee de asielzoekers aan de buitengrenzen worden vastgehouden zodat ze hun asielaanvraag daar doen. Dat moet voorkomen dat ze doorreizen. „Op papier is dat prachtig”, zegt Rijpma. „Maar aankomstlanden als Italië en Griekenland kijken hier natuurlijk anders naar.” Ook genoemd: intensiever bewaken van de nationale grenzen. Dat mag, zolang het maar niet systematisch gebeurt. „Alleen: wat dóe je vervolgens aan die grens?”, vraagt Rijpma zich af. „Het is niet zo dat je bij Hazeldonk asielzoekers kunt tegenhouden en die kunt terugduwen naar België.” 2. Dublin-afspraken beter naleven In de EU is afgesproken dat het land van aankomst verantwoordelijk is voor de asielprocedure. In de praktijk gebeurt het regelmatig dat migranten ook in andere EU-landen een poging wagen. Sommige ’asielhoppers’ trekken van land naar land om hun geluk te beproeven. Toch lukt het Nederland maar moeizaam om andere landen aan deze ’Dublin-verordening’ te houden. Van de bijna 4000 migranten die al in een ander EU-land asiel hadden aangevraagd, zijn er in 2021 maar 850 teruggegaan. In de asieldeal van de coalitie is afgesproken hiervan meer werk te maken. Dan zouden de omstandigheden voor asielzoekers in bijvoorbeeld Griekenland sterk moeten verbeteren. Nu mag Nederland van de Raad van State geen ’Dublin-claimanten’ terugsturen naar dat land omdat de opvang er niet aan de Europese standaarden voldoet. „Ik kan me voorstellen dat Nederland hierop inzet”, zegt Rijpma. In de praktijk stuit het behalve op gebrekkige uitvoering op weerstand van aankomstlanden, die door hun ’geografische pech’ met de meeste migranten blijven zitten als ’Dublin’ naar de letter wordt uitgevoerd, zo ondervond staatssecretaris Eric van der Burg (Migratie) afgelopen week tijdens zijn bezoek aan Griekenland. „Griekenland zegt: het heeft toch geen zin om ze tegen te houden, want ze willen hier toch niet blijven. Ze willen nieuwe afspraken. Dat snap ik, maar ik heb wel gezegd: voordat we dat doen, laten we eerst de oude afspraken naleven.” Een impasse op dat vlak is het gevolg. 3. Sneller uitzetten In de wetenschappelijke onderzoeken over aanzuigende werking van asielbeleid is een kordaat terugkeerbeleid een van de elementen die wel degelijk zoden aan de dijk zetten. In de praktijk is Nederland voor terugkeer afhankelijk van medewerking van de landen van herkomst. Zo werkt een land als Marokko moeizaam mee en lukt het amper om afgewezen Marokkanen terug te sturen, al worden nieuwe pogingen ondernomen. 4. Inwilligingspercentages verlagen „We moeten ervoor zorgen dat Nederland niet veel aantrekkelijker is dan andere EU-lidstaten om naartoe te komen”, zei Kamerlid Brekelmans deze week in de Tweede Kamer. Zo keurt Nederland een veel hoger percentage van de asielaanvragen goed dan gemiddeld in de EU. Dat zogeheten inwilligingspercentage ligt in Nederland op 85 procent, zo memoreerde Brekelmans, terwijl het gemiddeld in de EU op 40 tot 50 procent ligt. „Natuurlijk kan dit afwijken op basis van de samenstelling van de instroom, maar landen met een vergelijkbare samenstelling, zoals Duitsland en Oostenrijk, hebben een inwilligingspercentage van 50 à 60 procent.” Past onze IND vaker ’het voordeel van de twijfel toe?, zo wil Brekelmans weten. Van der Burg gaat ernaar kijken. Toch zit hier volgens Rijpma maar marginaal ruimte. „De IND en de rechter toetsen aan criteria die in de wet staan. Daarin staat bijvoorbeeld dat je geen mensen mag terugsturen naar landen waar ze gevaar lopen. Ga je dan opeens gevaar een niveau verlagen?” 5. De lijst met veilige landen vergroten Nederland hanteert een lijst met veilige landen. Asielzoekers die daarvandaan komen, belanden in de korte asielprocedure en krijgen maar één gesprek met de IND. Marokko, Tunesië en Noord-Macedonië zijn bijvoorbeeld veilige landen. Dat terugsturen mag geen automatisme zijn. Zo wordt Turkije gezien als veilig land, maar niet voor Turken van de Gülen-beweging. Geldt Marokko als veilig land, voor een verstoten homoseksueel echter niet. Algerije wás een veilig land, maar inmiddels niet meer. Hier zit volgens Rijpma weinig ruimte. „Gerommel in de marge.” Zo verklaart Denemarken Syrië veilig voor sommige asielzoekers, maar mag dat land hen nog steeds niet wegsturen. 6. Alleen reizen kinderen ontmoedigen Nederland ziet steeds vaker kinderen die in hun eentje naar Nederland komen om asiel aan te vragen. Uit interviews met IND-medewerkers komt naar voren dat kinderen uit Syrië en Irak vaker aangeven door hun ouders op pad te zijn gestuurd. Hun aantal overstijgt het aantal speciale opvangplekken in Nederland. Kunnen we dat niet ontmoedigen?, wil de VVD van de eigen staatssecretaris weten. Die erkent het probleem, maar ziet alleen een Europese oplossing. Wachten op Brussel is geen recept voor snel succes. Ontmoedigen is ook het enige dat je zo’n beetje kunt doen. Alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’ers) mogen volgens het Europees recht niet worden teruggestuurd. 7. Migratie-afspraken maken met derde landen Het kabinet heeft zich voorgenomen migratie-afspraken te maken met ’veilige derde landen’ om migranten tegen te houden en op te vangen. De Turkije-deal uit 2016 dient daarbij als blauwdruk. Brussel sprak toen met Ankara een ruilsysteem af waarbij Turkije beloofde alle vluchtelingen terug te nemen die illegaal doorreisden naar de EU. De Unie zou voor elke teruggenomen migrant er één terugnemen uit de Turkse kampen. Turkije kreeg 6 miljard euro steun toegezegd. Van de deal is al sinds maart 2020 niks meer over, zei architect van de deal Gerald Knaus onlangs in De Telegraaf. Toch is het volgens hem de enige manier om orde te scheppen in irreguliere migratie. Gratis zijn zulke afspraken niet. Want behalve geld voor het verbeteren van de opvang, maakt de EU zich er gevoelig mee voor chantage op andere vlakken: Marokko die erkenning wil voor zeggenschap in de Westelijke Sahara, Turkije die wil dat we stoppen met het steunen van Koerden in Irak.

Rutte wil instroom asielzoekers remmen: wat zijn de opties?

Bekijk meer van

HET BESTE VAN DE TELEGRAAF

Britse hilariteit om ’Blijf weg’-campagne Amsterdam: ’Nu komen we alsnog’

Kanaal symboliseert kloof: ’Men vertrouwt hier niemand meer’

Datalek NS, CZ, Vodafone en Vrienden van Amstel: wat moet klant doen?

Alkmaar stuurloos na debacle over asielopvang: ’Gewoon wraak van D66’