’Coronadeal Rutte & co. kán helemaal niet’

Deze week stemden de Europese regeringsleiders in met het plan van de Europese Commissie om 750 miljard euro te gaan lenen op de kapitaalmarkt om daarvan de steunmaatregelen te betalen. Dat is echter in strijd met het Verdrag van Lissabon, zegt Lex Hoogduin, hoogleraar Economie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij wijst op artikel 310, waarin staat dat de Commissie een sluitende begroting moet hebben en geen leencapaciteit heeft. „Nu gaat de Europese Commissie toch geld lenen”, zegt Hoogduin. „Ik ben heel benieuwd of dit standhoudt.” Eerder merkte de eurosceptische CDU-politicus Peter Gauweiler hetzelfde op, net als EU-expert Adriaan Schout van Clingendael. „Wat gaat er in Duitsland gebeuren?”, zegt hij, verwijzend naar het juridische gevecht waarin het Duits grondwettelijk hof in Karlsruhe is verwikkeld met de Commissie. De twist gaat over het opkopen van staatsobligaties door de Europese Centrale Bank. Het hoogste Duitse rechtsorgaan oordeelt dat de ECB met het grootschalig opkopen van staatsleningen haar mandaat overschrijft. De Duitse centrale bank mag er niet meer aan meedoen. EU reageert: het mag wel, heus Volgens eurocommissaris Johannes Hahn (Begroting) is de juridische onderbouwing van het hersteldfonds volledig doorgelicht. „Op een gegeven moment hebben we zelfs de juridische basis veranderd”, zegt de Oostenrijker. Zo is voor een ander artikel uit het Europees Verdrag gekozen (311 in plaats van 122). Cruciaal is dat het om een tijdelijk fonds gaat. Op de EU-top hebben de leiders vastgelegd dat uiterlijk tot eind 2023 verplichtingen worden aangegaan voor nieuwe subsidies of leningen en uiterlijk eind 2026 het laatste geld wordt uitgekeerd. Bang dat er iets juridisch niet in de haak zou zijn met het fonds is Hahn niet. „We hebben er echt uitgebreid naar gekeken met juristen, inclusief Duitse.” Hoogduin heeft zo zijn vragen bij de tijdelijkheid van het fonds. „Als je alle jubelberichten leest, zo van: ’we zijn de Rubicon overgestoken’ en ’dit smaakt naar meer’, dan vraag je je af of het hierbij blijft.” Is Ruttes noodrem halfbakken? Intussen zijn er ook steeds meer vragen over de door premier Rutte bedongen ’noodrem’ bij de uitgaven die landen met steungeld kunnen doen. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt merkt op dat het kabinet er een andere uitleg van geeft dan de Europese Raad en de Europese Commissie. Volgens het kabinet heeft elke lidstaat feitelijk een veto als dat van oordeel is dat de uitgaven niet correct zijn. Ministers van Financiën kunnen, als zij vinden dat een land zich niet aan de afspraken houdt, de zaak doorverwijzen naar de Europese Raad, waar de leiders (die allemaal een veto hebben) de zaak ’uitgebreid’ moet bediscussiëren. In de regel moet er binnen drie maanden een oplossing zijn gevonden, maar dat kan volgens Nederlandse uitleg in theorie ook langer zijn. De Europese Commissie stelt dat ze alsnog gemachtigd is om tot uitbetaling over te gaan als bijvoorbeeld duidelijk is dat een land doelbewust de boel aan traineren is. Premier Rutte benadrukte dinsdag dat het helemaal niet de bedoeling is om de noodrem echt te gebruiken, maar gaat er alleen al van de dreigende noodrem een disciplinerende werking uit. Volgens Hahn zal de soep niet zo heet gegeten worden als hij wordt opgediend. „Het is duidelijk dat de discussies van de afgelopen tijd, die niet altijd fraai waren, hebben geleid tot goede afspraken over hoe het geld slim besteed kan worden.”